Evliya Çelebi Seyahatnamesi Yetim Kaldı

Evliya Çelebi Seyahatnamesi dünyadaki en önemli seyahatnamedir

Bu seyahatnameyi yıllarını vererek önceki baskısına göre çok doğru biçimde bize kazandıran Yücel Dağlı'yı kaybettik Ne Evliya Çelebi'nin ne de Yücel Dağlı'nın kıymetini bildik

Herkes Evliya Çelebi'yi bilir Ancak seyahatnamesinin gerçek kıymetinin farkına varan çok az kişi vardır Evliya Çelebi Seyahatnamesi, dünyada yazılmış en büyük ve en önemli seyahatnamedir Dünyanın en meşhur seyyahları olan Marko Polo ve İbn Battuta seyahatnameleri bile Evliya Çelebi Seyahatnamesi kadar önemli değildir

Şefaat yerine seyahat

Evliya Çelebi, 1611'de İstanbul'da Unkapanı'nda doğdu Babası derviş Mehmed Zıllî, Saray kuyumcu başıydı Evliya muhtemelen hocasına izafeten aldığı lakabıdır Gerçek adını bilmiyoruz Evliya Çelebi, seyahatlerine başlamasını latif bir hikâyeyle anlatır:

"Evliya, rüyasında Hz Peygamber'i kalabalık bir cemaatle birlikte görür, heyecana kapılıp Resul-i Ekrem'in elini öperken, 'Şefaat Yâ Resulallah' diyecek yerde 'Seyahat Yâ Resulallah' der Hz Peygamber tebessüm ederek şefaati, seyahati ve ziyareti ona müjdeler Sa'd bin Ebû Vakkâs da gördüklerini yazmasını söyler"

Evliya Çelebi İstanbul'u gezip dolaştıktan sonra şehir dışına ilk seyahatini 1640 yılında Bursa'ya yaptı Ardından Trabzon, Anapa ve Kırım'a gitti Kırım'dan İstanbul'a dönerken bindiği gemi şiddetli fırtına yüzünden batma tehlikesi geçirdi Bu yüzden dört yıl seyahate ara verdi 1645'te Girit seferine katıldı

Gezmediği yer kalmadı

Ardından değişik devlet adamlarının maiyetinde hiç durmadan Osmanlı İmparatorluğu'nun dört bir yanını gezip, gördüklerini kaleme aldı 1684 yılında hayattaydı Ancak ne zaman ve nerede öldüğünü bilmiyoruz Gezip dolaştığı yerlerde kendisinden iz bırakmak ve latife yapmak için birçok yere "Evliya ruhiyçün el-Fâtiha" yazmıştı

Evliya Çelebi, hoşsohbet ve nüktedan bir insandı Bu yüzden devlet adamları onu yanlarından ayırmazlardı Devlet adamları arasında çok tanıdığı olmasına rağmen ikbal hırsına kapılmadan, hayatını seyahate vakfeden Evliya Çelebi, sırf seyahat edebilmek için her türlü görevi kabul etmişti

Herkes ona minnettar

Evliya Çelebi'yi bize tekrar kazandıran Yücel Dağlı, 1963’te Sinop’ta doğdu 1987'de Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nü bitirdi Devlet Arşivleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arşivcilik Bölümü ile Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü'nde görev yaptı

10 ciltlik Evliya Çelebi Seyahatnamesi'ni, 5 ciltlik Tarih Çevirme Kılavuzu'nu, Yapı Kredi Sermer Çifter Kütüphanesi Yazmalar Kataloğu'nu yayına hazırladı Sosyal bilimler alanında faaliyet gösteren bilim adamlarından yardım etmediği kimse yok gibiydi Türklük Bilgisi Araştırmaları'ndan Osmanlı Araştırmaları'na kadar birçok derginin çıkmasında büyük rolü vardı 12 Ağustos 2009’da Hakk'ın rahmetine kavuştu Değerli kardeşim nur içinde yat

Sansürlü yayın

Evliya Çelebi, bir tür hatırat olan seyahatnamesini samimi bir ifade ile konuşur gibi kaleme almıştır Halkın arasında anlatılan garip olaylara eserinde yer vermesi yüzünden bazı araştırmacılar tarafından seyahatnamesi güvenilmez olduğu şeklinde yanlış yorumlanmıştır 10 ciltlik seyahatnamesi Türk kültür tarihi için vazgeçilmez bir kaynak olduğu kadar Osmanlı hâkimiyetinde yaşayan milletler için de vazgeçilmez bir eserdir

Seyahatnamede İstanbul'dan Sudan'a, Gürcistan'dan Suriye'ye, Bulgaristan'dan Irak'a, Ukrayna'dan, Arnavutluk'a kadar birçok yeri anlatır Seyahatname, 1840'lı yıllardan itibaren yayınlanmaya çalışıldı Necip Asım Bey ve Ahmed Cevdet Bey'in gayretleriyle 1896'dan itibaren yayınlanmaya başladı Ancak İkinci Abdülhamid döneminde yayınlandığı için ilk altı cildi ciddi bir sansüre uğradı

Ayrıca Evliya Çelebi'nin dili ile oynanmış ve birçok ifade yanlış okunmuştu Türk Tarihi Encümeni 7 ve 8 ciltleri 1928'de öncekinden daha özenli olarak yayınladı 1935 ve 1938'de de 9 ve 10 ciltler Maarif Vekâleti tarafından yeni harflerle neşredildi Ancak bu neşirler de pekiyi değildi Evliya Çelebi Seyahatnamesi yıllarca okunuş hataları ve eksiklikleri ihtiva eden bu neşirden kullanıldı

1996'da rahmetli Yücel Dağlı'nın gayretleriyle Yapı Kredi Yayınları tarafından Seyahatname'nin yeni bir neşri yapılmaya başlandı Birçok engelle karşılaşmasına rağmen yılmayan Yücel Dağlı, Seyid Ali Kahraman ve Robert Dankoff başta olmak üzere birçok bilim adamıyla birlikte Seyahatname'yi yayınlamaya devam etti ve Seyahatname'nin son cildi olan 10 cildi 2008'de neşretti Geniş kitleler tarafından anlaşılması için de ilk üç cildin sadeleştirilmiş metinlerini yayınladı Diğer ciltleri de Seyid Ali Kahraman ile birlikte yayına hazırlıyordu

Erhan Afyoncu