Endositoz Ve Ekzositoz

Sıvı-Faz Pinositoz

Sıvı-faz pinositozda, hücre zarında küçük bir içekıvrım oluşur ve bu içekıvrılma hücre dışı sıvıyı ve içindeki eriyikleri içine alırPinositotik veziküller (yaklaşık 80 nm çapında), hücre yüzeyinden koparak ayrılırlar ve genellikle lizozomlarla birleşirlerBununla beraber, kapillerleri döşeyen hücrelerde (endotel hücreleri) pinositotik veziküller, oluştukları yüzeyden ayrıldıktan sonra, karşı yüzeye doğru hareket edebilirlerBurada plazma membranıyla birleşir ve içeriklerini hücre yüzeyine salarlar; böylece, maddelerin kütle halinde hücre boyunca taşınması sağlanmış olur

Reseptör Aracılı Endositoz

Hücre yüzeyinde, düşük yoğunluklu lipoproteinler ve protein hormonlar gibi birçok madde için reseptörler vardırReseptörler aslında tümyüzeye yayılmış durumdadır; ancak, özgül bölgelerde toplanarak kaplı çukurlar denilen bölgeleri oluştururlarLigant (reseptöre karşı büyük bir birleşme eğilimi olan molekül)' ın reseptörüne bağlanması, yayılmış durumda bulunan reseptörlerin kaplı veziküllerde toplanmasına neden olurZarın sitoplazmik yüzeyindeki kılıflaşma bir kaç polipeptitten oluşmuştur, bunların en önemlilerinden birisi de klatrin dirKaplı çukur, sitoplazmaya doğru çökerve hücre zarından koparak ayrılır ve ligant ile reseptörü hücre içine taşıyan kaplı vezikülü oluşturur

Daha sonra, kaplı vezikül klatrin kılıfını kaybeder endozom ile birleşirEndozom, sitozolde yerleşik hücre yüzeyine yakın (genç endozom) ya da sitoplazmanın derinlerinde (yaşlı endozom) bulunan vezikül ve tübül sistemidirBununla birlikte endozomal kompartıman'ı oluştururlarGenç ve yaşlı endozomların ayrı bölmeler mi olduğu; yoksa, birinin diğerinin öncüsü mü olduğu hala soru işaretidirTüm endozomların zarında, endozomun içinin asiditesini sağlayacak, ATP-güdülü H pompası bulunurKlatrin molekülleri kaplı veziküllerden ayrılırlar ve yeni kaplı çukurların oluşumuna katılmak için hücre zarına geri dönerler

Endozomlara geçen moleküller birden çok yol izleyebilirlerEndozomun asidik pH'sı tarafından ligantlarından ayrılmış olan reseptörler, yeniden kullanılmak için hücremembranına dönebilirlerÖrneğin; düşük yoğunluklu lipoprotein reseptörler birçok defa yeniden kullanılırlarLigantlar genellikle yaşlı endozomlara taşınırlarBununla beraber, kimi ligantlar, yeniden kullanılmak için, hücre dışı ortama dönerlerDemir taşıyan protein olan transferrin, bu olaya bir örnektir

Sözcük anlamı "hücrenin yemesi" olan fagositoz, "hücrenin içmesi" anlamına gelen pinositoza benzetilebilirMakrofaj ve polimorfonüklear lökosit gibi belli hücre tipleri; yabancı bakteri, protozoa, mantar, haraplanmış hücre ve hücre dışı gereksiz maddeleri alıp, yok etmek için özelleşmiş hücrelerdirÖrneğin; bir bakteri makrofajın yüzeyi ile temas ettikten sonra makrofajın sitoplazmik uzantıları bakteriyi tümüyle sarmalarBu uzantıların kenarları kaynaştığında, bakteri hücre içi fagozoma hapsedilmiş olur

Ekzositoz, membranla çevrili bir yapının plazma membranı ile kaynaşmasını ve içeriğini, plazma membranının bütünlüğü bozulmaksızın, hücre dışı aralığa boşaltmasıyla sonuçlanan işlemi tanımlamak için kullanılan bir terimdirEkzokrin pankreas ve tükrük bezlerinde olduğu gibi, salgı yapıcı hücrelerde biriktirilen ürünlerin boşaltımı bu işlemin tipik bir örneğidirEkzositozda membranların kaynaşması karmaşık bir olaydırHücre membranları yüksek yoğunlukta negatif yüklü (fosfoliptlerin fosfat rezidüleri) olduğundan, birbirlerine çok yakınlaşan membranla çevrili yapılar birleşmezler; hatta, birleşmeyi kolaylaştıracak özgül bir etkileşim olmadıkça birbirlerini iterlerBu nedenle, ekzositozda çok sayıda özgülprotein aracılık yaparBu işlemi genellikle, Ca düzenlerÖrneğin; sitozolde Ca miktarının artması, ekzositozu tetikler

Endositoz sırasında, hücre zarının bu bölümü endositotik vezikül oluşturur; ekzositoz sırasında ise membran hücre yüzeyine geri dönerBu olaya membran trafiği denirBir çok sistemde , zarlar korunur ve endozitozun tekrarlanan döngüsünde birkaç kez yeniden kullanılırlar

Kaynak:JUNQUEIRA&CARNEIRO/Temel Histoloji (sf:27-28)