Güneydoğu Anadolu Bölgesi

Güneydoğu Anadolu Bölgesi

En küçük coğrafi bölge olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi yer şekilleri ve Buna bağlı olarak yerleşme ve ekonomik özellikler açısından iki bölüme ayrılmıştır Bunlar, Orta Fırat Bölümü ve Dicle Bölümü’dür Bölgeyi bölümlere ayıran sınır Karacadağ volkan konisinden geçer

Yer şekilleri

Yer şekilleri sade olan bölgede yükseltisi fazla olmayan ova ve platolar geniş yer kaplar

Dağlar : Bölgenin kuzey kesiminde Toros dağ sırasının güney yamaçları uzanır Burada asıl Toroslar ile onun önünde ikinci bir kıvrımlı dağ kuşağı uzanır Bölgenin ortasında 1938 m yükseltiye sahip sönmüş Karacadağ Volkanı yer alır Bölgenin batısında ise Gaziantep Platosu üzerinde yükselen Kartal Dağları önemli yükseklik oluşturur

Ovalar : Karadağ’ın batısında Altınbaşak (Harran), Ceylanpınar ve Birecik ovaları yer alır Dicle nehri ve kollarının toplandığı Diyarbakır Havzası’nda fazla geniş olmayan ancak çok verimli bir ovaya geçilir

Platolar : Karacadağ’ın batısındaki Şanlıurfa, Gaziantep, Adıyaman platoları Fırat ve kolları tarafından derin bir şekilde yarılmıştır Karacadağ’ın doğusu ise daha engebeli bir yapı gösterir Bu bölümün güneyinde Mardin-Midyat Eşiği yer alır

Akarsular ve Göller

Akarsular

Bölgenin iki önemli akarsuyundan biri olan Fırat, kaynağını Doğu Anadolu Bölgesi’nden alır Bölgede ise Toroslar’dan gelen Kahta ve Karadağ’dan gelen küçük akarsularla beslenir Güneydoğu Toroslar’ın güneye bakan yamaçlarından birçok kol halinde çıkan Dicle Nehri ise bölgenin diğer önemli akarsuyudur Her iki akarsu da Basra Körfezi’ne sularını boşaltır

Göller

Bölgede doğal oluşumlu göl yoktur Ancak Fırat ve Dicle üzerinde kurulmuş baraj gölleri bulunmaktadır Bölgenin ve ülkenin en büyük baraj gölü olan Atatürk Barajı bu bölge sınırları içindedir

İklim

Denizden uzak olduğu için sıcaklık bakımından karasal iklim özellikleri görülür Kışlar oldukça soğuk olup, en çok yağış bu mevsimde düşer Yaz mevsimi ise enlemin, karasallığın ve güneyden esen çöl rüzgarlarının etkisiyle çok sıcak ve kurak geçer Buharlaşma şiddeti çok fazla odluğundan yaz mevsiminin en kurak geçtiği bölgedir Ayrıca batıdaki Gaziantep Yöresi’nde belirgin olarak Akdeniz ikliminin ektileri görülür

Doğal Bitki Örtüsü

Bölgenin doğal bitki örtüsü bozkırdır İç Anadolu bozkırlarına göre çok fakirdir Bölgede antropojen bozkırlar da geniş yer kaplamaktadır Ormanların en az alan kapladığı bölge olan Güneydoğu Anadolu’da mevcut ormanların büyük bölümü de tahrip edilmiştir Toros Dağları eteklerinde görülebilen ormanlar ise kuraklık nedeniyle çok zayıftır Dicle Nehri boylarında yer yer kavak ve söğüt toplulukları görülür

Nüfus ve Yerleşme

Nüfusu en az olan bölgemizdir Ancak doğum oranının yüksek, yüzölçümünün küçük olması nüfus yoğunluğunun fazla olmasına neden olmuştur Orta Fırat Bölümü ve özellikle Gaziantep Yöresi yoğun nüfuslanmıştır Yağışın azaldığı düzlüklerde nüfus azalır Bölgede ekonomik gelişmenin yavaş olması, terör olayları gibi nedenlerden dolayı göç veren bir bölgedir Ayrıca mevsimlik işçi göçleri de olmaktadır

İller

Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin, Siirt, Şanlıurfa

Ekonomik Özellikler

Tarım

Tarım halkın temel geçim kaynağıdır Tarım arazisi geniş olmasına karşın kuraklık nedeniyle tarımın en önemli sorunu sulamadır Tarım topraklarının çok parçalı, tarım işletmelerinin küçük işletmeler şeklinde olması tarımsal verimi düşürmektedir Tarım alanlarının üçte biri nadasa alınmaktadır GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) ile birlikte sulu tarım alanları genişlemekte, nadas arazisi azalmakta, tarım ürünü çeşitliliği artmaktadır

Tarım Ürünleri

Buğday : Bölgedeki tarım alanlarının yarısından fazlasında buğday ekilir En fazla ekim alanına sahip Şanlıurfa’yı Diyarbakır izler

Arpa : Bölgede yetiştirilen diğer önemli tahıl olan arpa, en fazla Şanlıurfa, Siirt ve Adıyaman’da yetiştirilir

Pamuk : Bölgede en fazla ekilen endüstri bitkileri arasında yer alan pamuk, halen sulanmakta olan Akçakale ve Gaziantep’te yetiştirilir

Kırmız Mercimek : Kuraklığa dayanıklı bir baklagildir Türkiye üretiminin tamamına yakınını bu bölge sağlar En çok Şanlıurfa ve Gaziantep’te yetiştirilir

Susam : Az bir alanda ekimi yapılmaktadır Ancak üretimi bölge için önem taşır

Çeltik : Siverek’te yetiştirilmektedir

Antep Fıstığı : Bölgenin karakteristik ürünüdür Üretimin % 90’ı bu bölgede gerçekleşir

Üzüm : Özellikle Gaziantep çevresinde bağcılık gelişmiştir Üretilen üzüm yaş olarak tüketilmesinin yanı sıra pekmez, pestil ya da içki yapımında kullanılır

Zeytin : Akdeniz ikliminin etkileri görülen Gaziantep yöresinde Kilis ve Islahiye çevresinde yetiştirilir

Tütün : Sulama ile birlikte ekim alanları genişlemektedir Üretimde Adıyaman ve Batman önde gelir

Sebze : Sulanabilen alanlarda domates, biber, patlıcan gibi çeşitli sebzeler yetiştirilmektedir

Meyve : Bölgenin karpuz üretiminde ayrı bir yeri vardır Özellikle Diyarbakır çevresinde ağırlığı 20 kg’ı aşan karpuz yetiştirilmektedir

Hayvancılık

Bölgede hayvancılık önemli bir ekonomik faaliyettir Bölgenin doğal özellikleri ve gelenekleri hayvancılığın gelişmesine zemin hazırlamıştır Bitki örtüsünün bozkır olması nedeniyle küçükbaş hayvancılık yaygındır Bölgede en çok koyun yetiştirilir Koyundan sonra en fazla yetiştirilen kıl keçisidir ve Toros Dağları eteklerinde otlatılır Ayrıca Toros Dağları’nda arıcılık yapılmaktadır

Ormancılık

Kuraklık nedeniyle ormanların en az bulunduğu bölgedir Toroslar’ın eteklerinde bulunan ormanlar da çok zayıftır Bu nedenle bölgede ormancılık gelişmemiştir

Madenler ve Enerji Kaynakları

Madenler : Bölge maden bakımından zengin değildir Gaziantep, Islahiye ve Kilis’te krom ve bakır yatakları bulunur Kilis-Gölbaşı’nda fosfat çıkartılır Ayrıca Toros Dağları’nda krom ve çinko yatakları vardır

Enerji Kaynakları : Petrolün çıkarıldığı tek bölgedir Diyarbakır Havzası’nda Raman, Garzan, Şelmon yatakları ile Adıyaman’da Yanarsu Havzası’nda çıkartılır Türkiye’nin petrol boru hatları bu bölge topraklarından geçer Ayrıca Cizre’de önemli bir enerji kaynağı olan linyit çıkarılır

Enerji Üretim Tesisleri : Bölge enerji üretiminde giderek önem kazanmaktadır GAP kapsamında 22 hidroelektrik santral kurulması planlanmıştır Önemli barajları Atatürk, Kralkızı ve Deve Geçidi’dir

Endüstri

Başlıca endüstri tesisleri şunlardır :

Besin : Diyarbakır, Şanlıurfa

İçki : Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır

Pamuklu Dokuma : Gaziantep, Adıyaman, Diyarbakır

Battaniye, Kilim, Halı : Siirt, Gaziantep

Petrol Rafinerisi : Batman

Ulaşım

Bölgede önemli dağ sıralarının olmaması ulaşımı kolaylaştırmıştır Ancak Güneydoğu Toroslar, İç ve Doğu Anadolu ile olan ulaşıma engel olmaktadır Irak ve Suriye’ye bağlanan önemli yollar da bölgeden geçmektedir Bölgede iki ana demiryolu hattı vardır Bunlardan biri Kurtalan-Diyabakır-Gaziantep üzerinden Doğu ve İç Anadolu ile bağlantıyı sağlar Diğeri Adana-Gaziantep üzerinden geçerek Nusaybin’e ulaşır Güneydoğu Anadolu’daki demiryolu hattında çoğunlukla tarımsal ürün ve maden taşınır

Turizm

Doğal güzellikleri ve tarihi zenginliğine karşın bölge turizm açısından yeterince gelişememiştir Adıyaman’daki Nemrut Dağı’nda bulunan Komagene krallığına ait mezarlar ve çeşitli anıtlar adeta açık hava müzesi durumundadır Şanlıurfa’daki Balıklı Göl halk tarafından kutsal sayılmakta, dinsel turizm için potansiyel oluşturmaktadır Diyarbakır’da bulunan Orta Çağ’a ait surlar, kuleler bölgedeki diğer turistik zenginliklerdir Ayrıca Gaziantep Yöresi’ndeki Karkamış ve Roma dönemine ait kalıntılar çok fazla turist çekmektedir

Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri

Bölgenin Türkiye ekonomisine katkısı çok azdır Doğu Anadolu Bölgesi’nden sonra geri kalmış ikinci bölgemizdir Aşağıda bölge ekonomisinde önemli yer tutan ürün ve ekonomik faaliyet türlerinin listesi verilmiştirPetrol Antep Fıstığı Baklagiller Üzüm Pamuk Hayvancılık

Güney-Doğu Anadolu Bölgesi


Batıda Akdeniz , Kuzeyde ve Doğuda Doğu Anadolu, güneyde ise Suriye ile komşu olan Güney-Doğu Anadolu Bölgesi, Güney-doğu Toroslar'ın güneyinde yer alırBölgenin kuzeyinde Güneydoğu Torosları uzanır Karacadağ, Mazo Dağı ve Mardin Eşiği diğer dağlarıdır

Güneydoğu Anadolu bölgesinde Altınbaşak, Suruç, Viranşehir ve Ceylanpınar önemli ovalardır En önemli akarsuları Fırat ve Dicle'dir

Türkiye'de yağışın en az düştüğü İçanadolu'dan biraz daha fazla yağış alırancak buna rağmen kuraklık daha fazla yaşanır Bunun nedeni buharlaşmanın fazla olmasıdırBölgede yağış batıdan doğuya ve güneyden kuzeye doğru artar Bu artışın nedeni yükseltidir

Güneydoğu Anadolu Bölgesinin büyük bir bölümünde bitki örtüsü olarak bozkırlar hakımdir

Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üstündedir Nüfusun yoğun olduğu yerler Antep Yöresi, Torosların güney etekleri ve akarsu boylarıdır

Ekili-dikili alan sıralamasında Türkiye genelinde 4 sırada yer alan Güneydoğu Anadolu bölgesinde tarımın en büyük sorunu sulama ve kuraklıktır GAP'la birlikte sulama sorunu çözülmüş gibi görünsede bilincsizce yapılan aşırı sulama sebebiyle tarım arazilerinden elde edılen verim düşüktürYapılan çalışmalar ve alınan önlemler sonucunda bölgeden elde edilen tarımsal ürün miktarının zamanla artması beklenmektedirGüneydoğu Anadolu Bölgesinde tarımı en çok yapılan ürünler ; Antepfıstığı, üzüm, pamuk, karpuz, kırmızı mercimek, buğday, arpa, susam ve nohuttur

Yer altı kaynakları içinde en önemlisi petroldür Türkiye Petrolünün tamamına yakını bu bölgeden çıkarılır Doğalgaz, linyit ve fosfat diğer yer altı kaynaklarıdır
En yüksek yaz sıcaklıklarına bu bölgede rastlanır Bunda güneyden gelen sıcak hava akımları etkilidirEn az ormanlık alana sahiptir (% 3)Türkiye'de petrolun büyük bölümü ve Fosfat'ın çoğu bu bölgedan sağlanırEn fazla kırmızı mercimek, antep fıstığı ve susam bu bölgeden elde edilirBuharlaşmanın fazla olmasından dolayı Türkiyenin en kurak bölgesidirBitkiler en fazla suya bu bölgede ihtiyaç duyarlarEn az bulutlu günler bu bölgede görülürBölgede doğal göl yokturYıllık sıcaklık ortalaması 14 -16°C,En sıcak ay ortalaması 30 - 32°C,En soğuk ay ortalaması ise 3-5°C dir

DÜNYANIN 8HARİKASI NEMRUTADIYAMAN

Adıyaman, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin batısında yer alan, tarih sahnesindeki yeri ilk insanlara dek uzanan, pek çok değişik kültüre merkezlik etmiş olan bir kültür ve turizm kentidir Dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biri olan Adıyaman toprakları üzerinde, insanlık tarihinin bütün evrelerine dair bulgular elde edilmiştir Adıyaman, dünyanın 8 harikası olarak anılan Nemrut Dağı eserleri, Kommagene uygarlığının kalıntıları, dünyanın 4 büyük barajı olan Atatürk Barajı,Çamgazi barajı, kış kampı organizasyonu, dünya birinciliğine sahip halk oyunları ile öne çıkan bir kenttir

Adıyaman yöresinde Hititliler, Asurlular, Hurriler, Frigler, Persler, Makedonlar, Kommageneliler, Romalılar ve Bizanslılar yaşamıştır Şehri 8 yüzyılda Emevi komutanlarından Masur İbni Caneve kurmuştur Daha sonra Abbasiler, Eyyübiler, Selçuklular, Memlüklular ve Osmanlı egemenliğine girmiştir1923 yılında Malatya iline bağlı ilçe olan Adıyaman 1954 yılında il olmuştur

Adıyaman'ın Kuzey kesimi torosların uzantısı olan Malatya dağları ile çevrilidir Çelikhan, Gerger ve Tut ilçelerinin arazilerinin çoğu dağlıktır İlin belli başlı dağları; Güneye inildikçe ova nitelikli araziler başlar Şanlıurfa ve Diyarbakır ile il sınırı oluşturan Fırat Nehri ilin can damarıdır Gölbaşı, İnekli, Azaplı Abdulharap Gölleri Adıyaman'ın doğal gölleridir Atatürk Barajının yapılması ile meydana gelen Atatürk Barajı gölü, Adıyaman için adeta deniz niteliğindedir

Adıyaman karasal bir iklime sahip olduğundan yazları sıcak ve kurak, kışları yağışlı ve soğuk geçmektedir


GEZİLECEK YERLER ;

Nemrut Dağı




Doğu ve Batı Medeniyetlerinin, 2150 m yükseklikte muhteşem bir piramitteki kesişme noktası, Dünyanın sekizinci harikası Nemrut, Yüksekliği on metreyi bulan büyüleyici heykelleri, metrelerce uzunluktaki kitabeleriyle, UNESCO Dünya Kültür Mirasında yer almaktadır

Nemrut Dağı, üzerinde barındırdığı dev heykellerin ve anıt mezarın yanı sıra, dünyanın en muhteşem gündoğumu ve gün batışının seyredilebildiği yer olmasıyla da ilgi çekmektedir Her yıl binlerce insan gündoğumu ve gün batışını seyretmek için Nemrut Dağına gelmektedir

UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası olarak ilan edilen Nemrut Dağı, çevresindeki Kommagene Uygarlığı eserleri ile birlikte ülkenin önemli Milli Parklarından biridir Nemrut Dağındaki dev heykeller ve tümülüs, Arsameia (Eski Kale), Yeni Kale, Karakuş Tepesi ve Cendere Köprüsü Milli Park sınırları içerisinde yer alıyor

Anıtlar

Karakuş Tümülüsü (Kadınlar Anıt Mezarı) Milli Parkın güneybatısında Adıyaman-Kahta girişinde bulunan, Kommagene Kralı II Mithridates tarafından annesi İsas adına yaptırılan anıt mezar, sütun üzerindeki kartaldan dolayı Karakuş Tümülüsü olarak anılmaktadır Doğu, batı ve güney yönlerde dörder sütun varken günümüze doğuda iki, batıda ve güneyde birer sütun kalmıştır Doğu sütun üstünde aslan ve kartal heykel kalıntıları, batıdaki sütunun üstünde tokalaşma steli, yerde aslan heykel parçası vardır Nemrut Dağı giriş noktası olarak belirlenen Karakuş Tümülüsü, Milli Park içersindedir

Sofraz Tümülüsü İl merkezine 45 km, Besni ilçesine 15 km uzaklıkta, Üçgöz (Sofraz) köyündedir 15 m Yüksekliğinde olan mezarın üzeri kırma taş ve molozla örtülüdür

Sesönk (Dikilitaş) Besni ilçesinin 33 km güneydoğusunda, Kızıldağ üzerinde Kommagene Kralı II Mithridates tarafından inşa edilen anıt mezar, her biri yaklaşık 10 metre yükseklikte üç çift sütunla çevrelenmiştir Sütunları üzerinde kadın, erkek ve aslan kabartmaları bulunmaktadır

Karadağ Tümülüsü Adıyaman'a 5 km mesafede, Karadağ eteğindedir, 2 bölümden oluşan bir kaya mezarı vardır

Beştepeler Adıyaman'a 25 km mesafedeki Ilıcak Köyü sınırları içindedir Yığma taşlardan yapılmış 6 adet tümülüs mezar bulunmaktadır Mezarların, Kommagene Kraliyet ailesine ait soylu kişiler için yapıldığı tahmin edilmektedir

Malpınarı Kaya Yazıtı Adıyaman'a yaklaşık 35 km uzaklıkta Malpınar mezrasında doğal kaya üzerine oyulmuş Hiyeroglif bir kitabe ve kayalara yapılmış yerleşim birimleri Geç Hitit dönemine aittir

Köprüler

Cendere Köprüsü Adıyaman'a 55 km uzaklıkta ve Karakuş tümülüsünün kuzeydoğusundadır Kahta çayının en çok daraldığı kesimde iki ana kaya üzerinde 92 iri kesme taştan yapılan bir büyük kemer ve doğu tarafındaki küçük bir tali kemerden oluşur

Köprü, depreme karşı korunacak şekilde, sütunlara köprüye esneklik payı verilerek inşa edilmiştir Köprünün hemen alt tarafında bulunan Kommageneliler'in Antiochos Theos döneminde inşa ettiği 5 kemerli diğer bir köprü, Romalılar tarafından yıkılmıştır

Göksu - Kızılin Köprüsü Gümüşkaya köyü ile Ağcin köyü arasında Göksu çayının daraldığı bir noktada kaya zemin üzerinde kurulan köprü Roma dönemine aittir Orta kemerin dışında genel olarak sağlam durumdadır

Altınlı Köprü Köprünün büyük bir kemeri ve kademeli olarak küçülen üç kemeri daha vardır Köprü taşları harç kullanılmadan sıkıştırma (Cendere) stiliyle yapılmıştır

Kaya Mezarı ve Mağaralar





Haydaran Kaya Mezarları Adıyaman'ın 17 km kuzeyinde Taşgedik Köyü sınırları içinde yer alır Kaya mezarlar ve Güneş Tanrısı Hellias ile Kral Antiochos'un tokalaşma kabartmaları vardır

Turuş Kaya Mezarları Adıyaman il merkezine 40 km uzaklıkta ve Adıyaman-Şanlıurfa karayolunun 1 km batısında yer alan Turuş Kaya Mezarları Roma Dönemine aittir Mezarlar zeminden aşağıya doğru ana kaya oyularak yapıldığından mezarların girişine aşağıya doğru inen 10-13 basamaktan sonra ulaşılır Bazılarının duvar ve kapı girişlerinde çeşitli figürlerde kabartmalar bulunmaktadır

Dolmenler Dikilitaşın kuzeyindeki kayalık alanlarda, Aşağı hozişi köyü yakınlarında dolmen tipi mezarlar bulunmaktadır Sala benzeyen iki büyük kayanın birbirine çatılması ile yapılan bu mezarların Taş Devri insanlarından kaldığı tahmin edilmektedir

Zey Adıyaman'a 7 km mesafede, Zey Köyü yakınında, erken dönem Hıristiyanların yaşadığı yerleşim birimleri bulunmaktadır Köyde ayrıca Şeyh Abdurrahman Erzincani'ye ait bir türbe ve cami yer alır

Göksu Mağaraları Göksu ırmağı boyunca yer alan 40 - 50 m yükseklikteki sarp kayalıklar üzerinde doğal mağaralar bulunmaktadır Besni tarafında Kızılin ve Sarıkaya Köyleri ile Adıyaman tarafında Gümüş Kaya ve Mal Pınarı civarında yoğunlaşmıştır

Palanlı Mağarası Adıyaman'ın 10 km kuzeyinde Adıyaman - Çelikhan - Malatya karayolunun üzerinde Palanlı köyünde yer almaktadır MÖ 40000 yıllarında kullanılmış doğal bir mağaradır Duvarında bulunan ve halen fark edilen geyik figürü yalın kontur çizgilerle oluşturulmuştur Mağaranın yer aldığı derin vadi ise ender bulunur bir doğa parçasıdır

Kitap Mağarası Kayaların oyulmasıyla oluşturulmuş (demir Kale 1) adıyla anılan, ikişer katlı erken dönem Hıristiyanların yaşadığı yerleşim birimleri bulunmaktadır Mağaralara İndere köyü (Zey) içinden yaya olarak gidilmektedir

Gümüşkaya (Palaş) Mağaraları Adıyaman ilinin 40 km güneybatısında Göksu nehri kenarında aynı adla anılan köyün batısında kayalardan oyma tünel şeklinde birbirleri ile bağlantılı çok sayıda mağaralar yer almaktadır Tarihte konut olarak kullanılan bu mağaraların MÖ 150 yılında yapıldığı tahmin edilmektedir

Camiler ve Kiliseler

Ulu Cami, Çarşı Cami, Kab Cami, Musalla Cami, St Paul Kilisesi en önemlileridir

Adıyaman Camileri

Nemrut (Kahta)

Adıyaman'ın 103 km doğusundadır Tümülüs ana kaya üzerine kırma taşların yığılmasıyla oluşturulmuştur Tümülüsün doğu, batı ve kuzeyinde ana kaya düzleştirilerek teraslar düzenlenmiş, doğu ve batı teraslarda tanrı heykel ve kabartmaları yapılmıştır

Arsemia (Kahta)

Adıyaman'a 63 km uzaklıkta olup, Kahta çayının doğusundadır Güneyindeki tören yolunda Mitras'ın kabartma steli, ayin platformu üzerinde Antiochos-Heracles tokalaşma steli ve bunun önünde döneminin Anadolu'da bilinen en büyük kitabesi vardır

İçmeceler

Çelikhan İçmesi Çelikhan İlçesi'nin 23 km kuzeydoğusundadır İçmerenin suyu mide, bağırsak, karaciğer, safra kesesi, hastalıklarıyla böbrek taşı ve şişmanlıkta kullanılması büyük ölçüde faydalıdır

Besni İçmesi Besni İlçesinin 6 km kuzeydoğusundadır Bu içmenin suyu böbrek taşlarına, kronik kabızlık, bağırsak ve mide iltihaplarında faydalıdır

Kotur İçmesi Adıyaman'a 25 km uzaklıkta ve kuzeybatısındadır Akçalı köyüne 5 km mesafede şifalı bir soğuk su içmesidir Bu su bazı mide ve bağırsak hastalıklarına iyi gelmektedir

Milli Parklar

Nemrut Dağı Milli Parkı

Atatürk Barajı ve GAP

Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), ülkemizin Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki 9 ilde (Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak) uygulanmakta olan çok sektörlü entegre bir bölgesel kalkınma projesidir Başlangıçta su ve toprak kaynaklarının geliştirilmesine dayalı olarak tasarlanan proje, 1989 yılında GAP Mastır Planının hazırlanması ile çok sektörlü ve entegre bir bölgesel kalkınma projesine dönüştürülmüştür Projenin en önemli ayağı olan Atatürk Barajı Türkiye'nin en büyük, dünyanın 8 büyük barajıdır Adıyaman ve Şanlıurfa il sınırları içerisinde yer alan Atatürk barajı ile yıllarca kurak olan bu topraklara adeta can gelmiş, bölgenin ekonomisi hızla gelişmiştir

Diğer taraftan, yöre halkı tarafından "deniz" olarak nitelendirilen Baraj Gölü, bölge turizmine büyük ölçüde çeşitlilik sağlamıştır Göl üzerinde balıkçılık ve su sporları yapılmaktadır

Arsameia Ören Yeri (Nymphaios Arsameia'sı): Kral I Antiochos kitabelerinde söz edildiğine göre, Arsameia İÖ 2 Yüzyılın başlarında Kommagene'lerin atası Arsemez tarafından Kahta çayının doğusunda Eski Kahta kalesinin karşısında kurulmuş Krallığın yazlık başkenti ve idare merkezidir

Güneydeki tören yolunda Mitras'ın kabartma steli, ayin platformu üzerinde Antiochos-Herakles tokalaşma steli ve bunun önünde Anadolu'nun bilinen en büyük Grekçe yazıtı, yazıtın bulunduğu yerden başlayan 158 m derine inen bir tünel ile yazıtın batısında benzer bir kaya dehlizi bulunmaktadır Tepe üzerindeki platformda Mithridathes Callinichos'un mezar tapınağı ve sarayı yer almaktadır Arsameia ören yeri, Adıyaman'a 60 km uzaklıktadır

Yeni Kale: Adıyaman'a 60 km uzaklıkta Kocahisar köyü yakınındadır Kommagene'ler tarafından inşa edilen Yeni Kale, karşısındaki Arsemeia ile birlikte kullanılmıştır Romalılar ve ardından Memluklular tarafından restore edilen Kale en son 1970'lerde kısmen onarılmıştır Kale içinde çarşı, cami, zindan, su yolları, güvercinlik kalıntıları ve kitabeler bulunmaktadır Kale'den Nymphois'e inen su yolu bir tünelle Arsameia'ya başlanmıştır 80 metreyi bulan bu yolla halen suya ulaşmak mümkündür

Derik Kalesi: Cendere Köprüsünden sonra Sincik yolu üzerindeki Datgeli köyünün yakınlarındaki 1400 m rakımda bulunan tepenin üzerine kurulmuştur MS 70'lerde Romalılar tarafından inşa edildiği ve 300'lere kullanıldığı tahmin edilen, içerisinde büyük bir tapınak bulunan bölgenin kutsal alanı kabul edilen kalenin hemen yakınında Kommagene döneminde inşa edilen Temenos kalıntıları bulunmaktadır

Gerger Kalesi (Fırat Arsameia'sı): Adıyaman'ın Kahta İlçesine 85 km uzaklıkta bulunan, tarihi Geç Hitit dönemine dayanan kale, Fırat nehrinin batı yakasında yer almaktadır MÖ II yüzyılda Kommageneliler'in atası olan Arsames tarafından kurulmuştur Sarp kayalar üzerine, Aşağı ve Yukarı Kale olmak üzere iki bölümde inşa edilen Gerger Kalesi'nin batı surlarında Kral Samos'a ait bir kabartma bulunmaktadır İslami dönemde de kullanılan kale içerisinde cami, dükkanlar ve su sarnıçları bulunmaktadır

Perre Antik Kenti: Adıyaman kent merkezine 5 km uzaklıkta, Kuyucak köyü yolu üzerindeki Pirin köyündeki kalıntılar 200 civarındaki kaya mezarı ve yerleşim yerine sahiptir Antik çağdan kalan bu nekropol ve çevresi Kommageneliler döneminde önemli bir yerleşim merkezi olmakla birlikte, asıl Romalılar döneminde gelişmiş bir kenttir Girişleri kabartmalarla süslenmiş birbirine geçişli içerisinde lahitler yerleştirilmiş kayaların içine oyulmuş mezar odaları şeklinde kalıntılardır


NE ALINIR?

Adıyaman'ın kent merkezinde bulunan tarihi çarşı Oturakçı Pazarı'nda yöreye özgü halı, kilim, cicim, heybe gibi el sanatları ürünleri ile turistik eşyalar bulunabilir Nemrut'taki turistik tesislerde satılan Nemrut heykelleri, hediyelik olarak alınabilecek eşyalardır Yine bu tesislerde, yörenin tarihinin anlatıldığı çeşitli dillerdeki Nemrut rehber kitapları bulunabilir

Ne Yenir ? Çiğ köfte, İçli Köfte, Basalla (ekşili köfte), Cılbır, Mercimekli Köfte, Pestil, Yapıştırma ve Hıtap, Adıyaman'ın ünlü yemek türlerinden bazılarıdır İl merkezinde yöresel yemeklerin bulunduğu lokantalar mevcuttur Kahta ilçesindeki Baraj Gölü kıyısında balık yenebilir Nemrut Dağı yolu üzerindeki konaklama ve kafeteryalarda yeme-içme olanağı mevcuttur


Yapmadan Ayrılma : Nemrut Dağı'nı görmeden, güneşin doğuşunu ve batışını izlemeden,

Kommagene Uygarlığı eserlerini görmeden,

Atatürk Barajı Kahta Sahilindeki lokantalardan balık yemeden,

Adıyaman Müzesini gezmeden,

Yörede dokunan halı, kilim, cicim ve heybe ve Nemrut heykelleri almadan

Dönmeyin

7500 YILLIK BİR GECMİŞ DİYARBAKIR



Isının 40-50 dereceye vardığı yaz günlerinin bunaltıcı sıcaklığından kurtulmak amacıyla gelişen düz damlı evleri ile tipik yöre mimarisinin günümüzde de yaşatıldığı Diyarbakır, uzun surları, Malabadi Köprüsüyle görülmesi gereken bir illerimizden biridir

Diyarbakır tarihinin, önceleri MÖ3000 yılına kadar uzandığı bilinirken, son zamanlarda Çayönü kazıları ile yapılan araştırmalar sonucunda uygarlık geçmişinin MÖ7500 yıllarına kadar uzandığı belirlenmiştir Diyarbakır ve çevresinde Hurriler, Mitanniler, Hititler, Asurlar, Medler, Persler, Büyük İskender, Romalılar, Bizanslılar, Araplar, Selçuklular ve Osmanlılar hüküm sürmüştür

Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin orta kısmında, Elcezire'nin (Mezopotamya) kuzeyinde yer almaktadır Doğuda Siirt ve Muş batıda Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya kuzeyde Elazığ ve Bingöl güneyde ise Mardin illeri bulunmaktadır

Diyarbakır, yeryüzü şekilleri açısından genelde dağlarla çevrili, ortası hafif çukurlaşmış görünümündedir İl, Güneydoğu Torosların kollarıyla çevrilidir İlin en yüksek dağı Muş sınırı yakınındaki Anduk Dağıdır (2830 m)

Diyarbakır ilinde sert ve kurak bir yayla iklimi hakimdir

GEZİLECEK YERLERİ :

Diyarbakır Surları:
Çin Seddi'nden sonra en uzun sur olması ile ünlenen Diyarbakır Surları 55 km uzunluğunda ve 7-8m yüksekliğindedir16 kalesi ve 5 çıkış kapısı olan siyah bazalt surlar, kentin en ilgi çekici yeridir Ortaçağ askeri mimarisinin muhteşem örneğini oluşturan bu surlar yazıtlar ve kabartmalarla dekore edilmiştir

MÖ 349 yılında Bizans İmparatoru Costantinus tarafından yenilenen surların yapılış tarihi tam olarak bilinmemektedir

Çayönü buluntuları:
Diyarbakır'ın 65km kuzeybatısında Elazığ karayolu üzerinde Ergani ilçesinde bulunan Çayönü antik kenti cilalı taş devrine yani günümüzden yaklaşık 9000 yıl öncesine dayanmaktadır Bu yerleşim yerinin ilk yerleşik hayata geçilen yerlerden biri olduğu saptanmıştır Çayönü İlkel yerleşmesinde çıkartılan öğütme taşları, çakmak taşı, kemikten ve bakırdan yapılan çeşitli aletler Diyarbakır Arkeolojik Müzesi'nde sergilenmektedir

Köprüler :

Malabadi Köprüsü:
Silvan ilçesi yakınlarında Batman çayı üzerindedir Dünyadaki taş köprüler içinde kemeri en geniş olanıdır

Cami ve Kiliseler :
Tarihi ve mimari özellikleri ile muhteşem olan Ulu Cami, Nebi Cami ve Safa Cami Diyarbakır'ın en ünlü camilerdir Selçuklu Sultanı Melik Şah tarafından yaptırılan Ulu Cami, orijinal dizaynı ve hem Bizans hem de daha eski mimari malzemeleri kullanması ile ilginç olup Türkiye'nin en eski camilerindendir

Diyarbakır'ın 77 km doğusunda, Silvan'da 1185 yılında yapılmış, zarif görünümlü Ulu Cami, kemer kapıları ifade eden ince taş kabartmaları ile görülmeye değerdir

Diyarbakır Cami ve Kiliseleri :

Diyarbakır'ın önemli kiliseleri arasında Mart Thoma, Meryem Ana, Kırklar Kilisesi ve Mart Pityon Kilisesi sayılabilir Meryem Ana Kilisesi, şehirde kalan az sayıdaki Süryani cemaati tarafından halen kullanılmaktadır

Ulu Cami (Merkez):
İslam dünyasında beşinci Harem-i Şerif olarak bilinmektedir Diyarbakır İslam ordularınca fethedildikten sonra, ildeki en büyük Hıristiyan tapınağı Mar-Tama kilisesi, MS 639 yılında camiye çevrilmiştir 1091'de Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah zamanında tamir ettirilmiştir 1115 tarihinde meydana gelen deprem ve yangında büyük hasar gören cami, 1240 yılında halkın yardımıyla onarılmıştır Avlusundaki şadırvanları, çeşitli devirlere ait kitabeleri yönünden büyük değer taşıyan bu ilk İslam yapısı, kara taşlarla inşa edilmiştir

Anadolu'nun en eski camisi olan Ulu Cami, çevresindeki iki medrese ve diğer yapılarla anıtsal yapılar topluluğu olarak günümüzde de dikkat çekmektedir Plan olarak 705-715 yıllarında inşa edilen Şam'daki Ümmiye ve Emevi camilerine benzemektedir

Behram Paşa Cami (Merkez):
13 Osmanlı Valisi Behram Paşa tarafından yaptırılan cami, Osmanlı mimarisinin en güzel örneklerindendir Caminin çok süslü minberi bir sanat harikasıdır

Şeyh Matar Cami (Merkez):
Dört ayaklı minare ve cami, Akkoyunlu eseri olup 1500 yılında Sultan Kasım tarafından yaptırılmıştır Minare yekpare taş sütun üzerinde dört köşeli olarak inşa edilmiştir Sütunların üzerinde fırınlanmış ağaç kullanılması da minarenin özelliklerinden biridir Bir inanışa göre yedi defa sütunların arasından geçenin dileği kabul edilirmiş

Safa Cami (Merkez):
1532 yılında yapılan cami, Akkoyunlu eseridir Eskiden bir kılıf içinde muhafaza edildiği söylenen minaresi oldukça zariftir

Meryem Ana Kilisesi (Merkez):
VI yydan kalma olup, zamanla birçok onarım görmüştür Bizans devrinden kalma mihrabı, Roma biçimi kapısı ilgi çekicidir Kilisede bazı azizlerin türbesi bulunmaktadır Süryani Kadim Yakubi mezhebine ait olan kilisede bazı azizlerin tasvirleri bulunmaktadır

Hanlar, Kervansaraylar :

Diyarbakır, Tarihi İpek Yolu'nun merkezlerinden olması sebebi ile önemli hanlara sahiptir Deliller Hanı, Hasan Paşa, Çiftehan ve Yeni Han'da geçmişte olduğu gibi günümüzde de halı, kilim ve gümüş işleme satan dükkanlar bulunmaktadır

Kervansaray :
Mimarisi ve iç yapısı ile görülmesi gereken yerlerden biri olan Kervansaray, bugün restore edilerek otel haline getirilmiştir

NE ALINIR?

El sanatları, hasır bilezik, kiniş gerdanlık, gümüş işlemeli nalın ve çekmeceler kuyumcuların beğenilen ürünleridir Köylerden el dokuması halı ve kilim üretimi yapılmaktadır


Ne Yenir ?
Devasa boyutlardaki karpuzu ile tanınan Diyarbakır, yemek kültürü açısından da oldukça zengindir Akşamın geç saatlerinde, tezgahlarda satılan cartlak kebabı olarak bilinen ciğer kebabı geleneksel yemekleri arasındadır

Diyarbakır'ın en ağır yemeklerinden olan kibebumbar, işkembe ve bağırsakların et, pirinç, nane, biber ve tuz karışımı ile pişirilir Bunların yanında içli köfte, çiğ köfte, bulgur pilavı, kaburga, keşkek, Kibukudur, lebeni, tatlılardan ise burma kadayıf ve Nuriye tatlısı ünlüdür Üzümden yapılan pestil ve sucuk, otlu peynir, örgü peynir, sumak çokça yenen diğer yiyeceklerdir


Yapmadan Ayrılma :
Diyarbakır Surlarını gezmeden,Malabadi Köprüsünü görmeden,

Eski Diyarbakır Evlerini görmeden,Cahit Sıtkı Tarancı ve Arkeoloji Müzelerini görmeden, Selim Amca'da kaburga yemeden, meyankökü içmeden,Diyarbakır hasırı almadan

Dönmeyin

Acı,tatlı bir şehirGaziantep

Gaziantep deyince akla ilk gelen bir acısı, bir de tatlısı oluyor…Küçük bir hareketle, damağınızda nefis bir tad bırakarak eriyip kaybolan dillere destan baklavası…Kendine has mutfağında birbirinden leziz, çeşit, çeşit kebapları ve o kebapların bazan arasına, bazan de üzerine serpiştirilen acısı…yani sözün özü; acısıyla, tatlısıyla GAZİANTEP…

Bu güzel kenti anlatmaya, ne dil yeter,ne yazmaya kalem, ne de kağıt…Neresinden dokunsanız Gantep’e,dağarcığınızı dolduracak bişeyler çıkar mutlakaBundan yüz yıllar önce Gantep için, “ Şehr-i Ayıntap-ı Cihan” yani “Dünyanın gözbebeği” diyen Evliya Çelebi haksız olabilir mi ? Bu övgünün boşuna olmadığını Ga ntep’i gezen ve tanıyan herkes bilir

Asırlar oncesinin görkemli ve zengin kenti Gantep,bu gün de, Güney Doğu Anadolu bölgesininin en zengin ve kalkınmış kentlerinden biridirBu gün Kale civarında, ayakta kalmaya çalışan,onca yıpranmışlıklarına rağmen yıkılmadan direnen, zengin bir kültürel miras varBu kültürel mirasların başında da Gantep evleri geliyor…kimi terk edilmiş,kimi yıkılmıya yüz tutmuş,kimi bakımsızlıktan,kimi de yalnızlıktan,ilgisizlikten viran…Yeni kurulan kent ise,göze hoş gelen mimari çizgileri,estetik ve bol ağaçlı,çiçekli bahçeler içinde sıralı inadına canlı ve inadına hoş…

Bir kenti canlı kılan ve yaşanabilir hale sokan insandır…Gantep’in insanı da,Gantep gibi farklı ve guzelBir kere çalışkan, hem de inanılmaz boyutlarda çalışkanEl becerisi yüksekHepsi sanatkar ruhlu…Binlerce yıllık gecmişinden kopmadan yaşayan ender bir insan dokusu… Sıcacık,konukseverYabancıya yabancı gibi değil sevgiyle bakıyor hepsiÇalışmayı sevdikleri kadar eğlenmeyi ve yemek yemeyi de seviyorlarÇalışkanlıkta en belirgin özellikleri ise hizmet etmek…Çarşı içinde gireceğiniz sıradan küçücük bir dükkanda bile size gösterilen ilgi,nezaket ve ihtimam karşısında eliniz kolunuz bağlanıyor…Böylece bir şey almadan da çıkamıyorsunuz tabiİhtiyacınız olmasa da mahçubiyetden…Hiçbir şey almasanız da,ikramlar eksik olmuyor kapıya kadar da ugurlanıyorsunuzKim bilir, işte bu özelliklerinden dolayı olsa gerek, 500’ün üstünde fabrikalarıyla Güney Doğu Anadolu’da sanayi devi bir şehir yaratmışlar

Gelenek el sanatları,günümüzde hakkettikleri değeri bulamadıkları için her gecen gün azalsa da,bakırcılık,kuyumculuk,dokumacılık,gümüş işlemeciliği,kilimcilik,sedef kakmacılığı, yemenicilik,Antep işi el işlemeciliği aynen yaşamaya devam ediyor

Gantep deyince üzerinde durulması gereken,hatta bu özelliği hakkında sayfalar dolusu kitaplar yazılacak kadar övgüye değer,yüz yıllar boyunca geleneklerin ve yöresel damak lezzetinin çeşitliliğiyle ön plana cıkan MUTFAK zenginliği… Gantep mutfağı değil Türkiye,bütün Dünya mutfakları arasında özel bir yere sahip

Gantep’in zenginliği sadece bu kadar değilTaş devrine kadar uzayıp giden bir tarihi gecmişe kültürel mirasa da sahip GantepEski adı “Ayıntap” daha sonra Antep olmuşKurtuluş savaşında işgalci İngiliz ve Fransız askerlerine olağanüstü bir direnç gösterip göz açtırmayınca da bu kahramanlıkları “Gazi” ünvanıyla 1921 de tescillenmiş

Tarih boyuncaGantep,Babiller, Hititler, Asurlular, Medler,Persler, Romalılar, Bizanslılar, Selcuklular, Dulkadiroğulları, Memlükler ve Osmanlılara mekan olmuş
Ne Yenir ? GAntep'de ne yenir diye soruldugunda oturup düşünmek gerekKebap ve kebap zenginliği dolayısıyla tercih cokama Kebabı da 100 yıllık kebapcı, İmam Çağdaş'da yemenin tadına doyum olmuyorBen de Gantep'den BEYRAN yemeden gelmeyin derim Beyran ne mi ? Tarifini vereceğim ama sakın yapmaya kalkmayın, gidin Gantep'de yiyin
Yapmadan Ayrılma : Kale yöresindeki tarihi dokuyu gezmeden,elsanatları atölyelerini ve tarihi çarşıları gezmeden,Zeugma mozaik ve fresklerini görmeden,Ermeni sarraf Karanazar Nezaretyan konağını ve duvar süslemelerini görmeden, hele bir de BEYRAN yemeden Gantep'den ayrılmayın

Aslında Gantep'de yapılmadan gelinmemesi gereken o kadar cok sey var ki Görmeye ve gezmeye zaman mı yeter Bana yetmedi

ZAMANIN DURDUĞU KENT MARDİN

Mardin, mimari, etnografik, arkeolojik, tarihi ve görsel değerleri ile zamanın durduğu izlenimini veren Güneydoğunun şiirsel kentlerinden biridir Mardin, farklı dini inanışlar paralelinde, sanatsal açıdan da tarihi değeri olan camiler, türbeler, kiliseler, manastır ve benzeri dini eserler barındırmaktadır

Mardin, İpek Yolu güzergahında olan en değerli tarih ve kültür hazinelerinden biridirGüneydoğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Mezopotamya havzasında bulunan Mardin, güneyinde Suriye, doğusunda Şırnak ve Siirt, kuzeyinde Diyarbakır ve Batman, Batısı Şanlıurfa ile çevrilidir

Mardin dağlarının, Mazıdağı, Derik, Midyat, Savur ve Nusaybin yörelerine sokulan yüksek kesimlerinde, Meşe ağaçlarından oluşan topluluklara rastlanır

İklim olarak Akdeniz iklimi ile karasal iklimin ortak özelliklerine sahiptir Yazları çok sıcak ve kurak, kışları ise yağışlı ve soğuktur

Fırat ve Dicle nehirleri arasında Mezopotamya bölgesinde, tarih boyunca pek çok medeniyet yerleşmiştir Bir dağın tepesinde kurulmuş olan Mardin, Yukarı Mezopotamya'nın en eski şehirlerinden biridir

MÖ4500' den başlayarak klasik anlamda yerleşim, gören Mardin, Subari, Sümer, Akad, Babil, Mitaniler, Asur, Pers, Bizans, Araplar, Selçuklu, Artuklu, Osmanlı Dönemi'ne ilişkin bir çok yapıyı bünyesinde harmanlayabilmiş önemli bir açık hava müzesidir

GEZİLECEK YERLER :

Dara Harabeleri:
Mardin'in güneydoğusunda 30 km uzaklıkta Oğuz Köyü'ndedir Burası eski Mezopotamya bölgesinin en ünlü kentidir
Dara Kent Kalıntıları, kayalar içinde oyulmuş çevresi 8-10 kilometreyi bulan geniş bir alana yayılmıştır Buralarda mağara evler vardır Kent kalıntıları içinde kilise, saray, çarşı ve depoları, zindan, tophane ve su bendi halen görülebilmektedir

Ayrıca köyün etrafında kayalara oyulmuş 6-7 kadar mağara eve rastlanır Bunların tarihi Geç Roma (Erken Bizans) dönemine kadar gider

Midyat :

Mardin gibi bir müze kent olan Midyat, Mardin'den yaklaşık 15 saat uzaklıkta yer alır Mardin'e benzer evlerin, taş konakların, kemerli geçitlerin, minare gibi yükselen çan kuleleriyle Süryani kiliselerinin bulunduğu Midyat, bir ortaçağ kentini andırmaktadır Bölgeyi Süryanilerin yavaş yavaş terk etmesi ve göç almasıyla şehir merkezi 2 km ötedeki Estel'e kaymıştır Telkari diye bilinen taş işçiliğinin en güzel örnekleri Midyat'taydı Bir kaç telkari ustası Midyat çarşısında mesleklerini sürdürmekte direniyorlar Mutlaka izlemelisiniz

Mardin'in bu çok önemli ilçesi gümüş işçiliğiyle de ünlüdür El sanatları açısından önemli bir yöre olan ilçe turistik açıdan oldukça çekicidir İlçenin 18 km doğusunda bulunan Deyrulumur Manastırı MS397 yılında inşa edilmiştirMS640 yılında Hz Ömer zamanında Arap-İslam ordusu Süryanilerle işbirliği yaparak Mezopotamya'ya girince,özellikle bu eserin korunması için Hz Ömer' in emri ile ayrıcalık tanımıştır Manastırda eskiden içinde zengin bir kütüphane bulunmaktaydı Ayrıca içinde binlerce öğrencinin eğitim aldığı bir teoloji fakültesi bulunmaktadır Midyat'ta Meşe, Bitim, Antepfıstığı gibi ürünler ve kendine has acur, kavun yetiştirilir Dünyanın en kaliteli üzümlerinin yetiştiği kavşak noktasıdır

Mardin Kalesi:
MS975-976 tarihlerinde Hamdaniler tarafından inşa ettirilmiştir Kalede, cami, hamam, mahzen ve birçok ambar bulunmaktadır

Dara Kalesi:
Mardin'in 30 km uzaklığındadır Kale, İran Hükümdarı tarafından inşa ettirilmiştir

Cami, Kiliseler ve Manastırlar :

Önemli bir İnanç Turizmi merkezi olan Mardin'de merkezde Ulu Cami, Meryemana Kilisesi ve Patrikhanesi, Mor Yusuf Kilisesi (Surp Hovsep), Deyruülzzafaran Manastırı (Mor Hananya), Deyrulumur Manastırı (Mor Gabriyel), Mor Yakup Manastırı (Nusaybin), Midyat Meryemana Manastırı ve Mor Dimet Manastırı görülmeye değerdir

Zinciriye Medresesi:
Mardin merkezde olup, 1214 'de inşa edilmiştir

Kasımiye Medresesi:
Mardin'in güneybatısında yer alan Medrese, Mardin yapılarının en büyüklerindendir 1469-1503 yıllarında yaptırılmıştır

Mağaralar :
Mardin Gızzelin Mağarası (İplik Dokuma), Midyat Linveyri Şifa Mağarası, Mardin Şakolin ve Firiye, Midyat Kefilsannur, Midyat Şenköy Kefilmelep, Kefilmardin, Midyat Hapisnas, Midyat Tınat, Savur Kıllıt, Kızıltepe Hanika ve Salah, Nusaybin Hessinmeryem ve Sercahan, Mazıdağı Gümüşyuva ve Avrıhan, Derik Derinsu, Dırkıp, Haramiye Mağaraları Mardindeki mağaralardır

NE ALINIR ?

Gümüş işlemeli TelkariBadem şekerileblebi ceviz sucuğu Ne Yenir ?

Mardin'in çok özel yöresel yemekleri mevcuttur Özellikle kıbbe, çiğ köfte, keşkek, zerde, cevizli sucuk, helva çeşitleri, cevizli tatlılar yenebilir
Yapmadan Ayrılma :

Mardin Müzesi, Deyrulzaferan Manastırı ile Kasımpaşa Medresesi görmeden,

Şiir gibi işlnemiş taş işlemeli yapılarını fotoğraflamadan,

Badem şekeri, leblebi, ceviz sucuğu tatmadan,

Telkariden gümüş işleme almadan,

Kiraz Festivaline gitmedenDönmeyin

GENEL BİLGİLER
Yüzölçümü: 11003 km²
Nüfus: 243435 (1990)
İl Trafik No: 56

Siirt, dört mevsimin en güzel şekliyle yaşandığı iklimi, her türlü sebze ve meyvenin yetiştiği bereketli toprakları, el emeği göz nurunun ürünü olan battaniye ve kilimleri, şifa kaynağı Pervari Balı, iri taneli fıstığı, kendine has lezzeti olan Zivzik Narı, doğal güzellikleri, tarihi eserleri, bağrında barındırdığı evliyaları ile görülmeye değer bir yerdir
Kaplıcalar, türbeler, tarihi cami, kale ve köp
rüler Siirt'in tarihi ve turistik değerleri arasında oldukça önemli bir yere sahiptir

İLÇELER:

Siirt ilinin ilçeleri; Aydınlar, Baykan, Eruh, Kurtalan, Pervari ve Şirvan'dır

NASIL GİDİLİR?

Karayolu: Diyarbakır-Siirt arasında uzanan doğu-batı doğrultulu karayolu ilin en önemli karayolu bağlantısıdır Otogarın kent merkezine uzaklığı 1 km olup firma servisleri, Belediye Otobüsleri ve Şehir içi minibüsleri ile ulaşılabilir

Demiryolu: Karayoluna paralel olarak Diyarbakır ve Batman üzerinden gelen demiryolu Kurtalan' da son bulur İstasyonun kent merkezine uzaklığı 28 kmdir

GEZİLECEK YERLER

Cami ve Türbeler

Ulu Cami : Çinili Minare olarak anılan Ulu Caminin minaresi, tipik Selçuklu mimarisini yansıtmaktadır

Siirt'te Veysel Karani Hz Türbesi ve İbrahim Hakkı Hz Türbesi bulunmaktadır

Billoris Kaplıcası : Billoris Termal Turizm Merkezi

Sağlarca Kaplıcası : Siirt'e 15 km uzaklığında, Eruh yolu üzerindedir Banyo uygulamalarıyla deri hastalıklarına, romatizmada, kadın hastalıkları, nevralji, nevrit, polinevrit, polio sekelleri ve su içi egzersizlerinde yararlı olmaktadır

Yaylalar

Pervari İlçesindeki Çemikari, Cema ve Herekol yaylaları ile Şirvan İlçesinde Baçova yaylası yöre halkı tarafından ilgi görmektedir Yaz, kış bol yağışlı olan bu yüksek platolar, zengin çayırlarla kaplıdır



Mağaralar

İlin Jeolojik yapısında kalkerli oluşumlar önemli yer tuttuğundan pek çok sayıda mağara oluşmuştur Bunların bir bölümünde, insanlarca konut olarak kullanıldığını gösterir izlere rastlanmaktadır Suya karşı direnci az olan kalkerlerin erimesi ile ortaya çıkan bu doğal mağaralar genellikle vadi boylarında yoğunlaşmıştır Bunların en ünlüleri Botan Mağaralarıdır

COĞRAFYA

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin kuzeydoğu ucunda yer alan Siirt doğudan Şırnak ve Van, kuzeyden Batman ve Bitlis, batıdan Batman, güneyden Mardin ve Şırnak İlleri ile çevrilidir Bölge, Güneydoğu Anadolu düzlüklerinden sonra birden yükselmekte, doğu ve kuzey kesimleri bol yağış almaktadır Bu nedenle, kuzeyden Muş Güneyi Dağları, doğudan Siirt Doğusu Dağlarıyla çevrili olan il alanı, Dicle Irmağı'nın önemli su toplama alanlarından birini oluşturmaktadır İl topraklarının tümü Dicle Havzası'na girmektedir Havza, Fırat, Kızılırmak ve Sakarya Havzaları'ndan sonra ülkenin dördüncü büyük su toplama alanıdır Siirt yaz, kış bol yağış alan zengin çayırlarla kaplı yaylalar ile çevrilidir



Siirt'te karasal iklim hüküm sürmekte ve dört mevsim en belirgin özellikleriyle yaşanmaktadır Doğu ve kuzey bölgelerinde kışlar daha sert ve yağışlı, güney ve güneybatı bölgelerinde ılık geçer Yazları sıcak ve kuraktır


TARİHÇE

Yazılı kaynaklara göre, MÖ2000 başlarında Hititler Döneminde önemli yerleşim yeri olmuştur Daha sonra Frig, Lidya, Asur, Roma, Bizans, Selçuklu, Danişment, ilhanlı, Eretna ve Osmanlı hakimiyetlerini yaşamıştır

NE YENİR?

Siirt'e özgü yemekler arasında, Büryan (Perive) et yemeği ve fes şeklinde tencerelerde pişirilen perde pilav vardır

NE ALINIR?

Bıttım sabunu, Siirt battaniyesi, Jirkan kilimi, meyan kökü ve fıstık Siirt'e has ürünlerdendir

YAPMADAN DÖNME

Veysel Karani Hazretleri ile İbrahim Hakkı Hazretleri Türbeleri görmeden,
Ulu Cami gezmeden,

Siirt Büryanı yemeden,

Perde Pilavı tatmadan,

Tiftik dokuma battaniyesi almadan,

Bıtım sabunu almadan,

Peygamberler ŞehriŞANLIURFA

Tarihte zalimliği ile ün salan Kral Nemrut, gördüğü bir rüyayı kahinlere yorumlatınca huzuru kaçmışRüyaya göre o yıl doğacak olan bir çocuk kendisini öldürecekmişZalim Nemrut hemen emir verir ve hamile kadınlar da dahil olmak üzere yeni doğan bebeklerin hepsini öldürtürAma Sara adlı hamile bir kadın bu vahşetden kurtulup mağaraya sığınır ve çocuğunu orada doğurup,onu mağarada bırakarak gözyaşları içinde evine dönerO andan itibaren çocuğu bir Ceylanın emzirdiği rivayet edilirAradan yıllar gecer ve bir gün Askerler bu mağaradaki küçük çocuğu Nemrut'un huzuruna getirirler Zalim kral çocuğununun da olmamasından olsa gerek,İbrahime kanı kaynar ve onu himayesine alır

Yıllar sonra genç bir delikanlı olan İbrahim,putlara tapan zalim kralın halkına yaptığı zulmü gördükce ona içten içe isyan eder olmuşHalkın arasına karışarak bu taş parçalarının Tanrı olamayacağını anlatmaya uğraşırmışBir tören günü sarayda kimenin olmadığı bir anda eline aldığı baltayla bütün putları parçalamışOlaya şahit olanlar hemen gidip Kral'a bu işi yapanın İbrahim olduğunu söylemişlerUsulen yapılan bir yargılanma sonrasında Nemrut İbrahim'in ateşe atılmasını emretmiş

Urfa'nın etrafından toplanan odunlar büyük meydana yığıldıktan sonra ateş yakılmışİbrahim de bugünkü kalenin bulunduğu tepeden mancınıkla bu büyük ateşe fırlatılmışOnun ateşe düştüğü yer Göl ve gül bahçesine dönmüşYakılan odunların hepsi de balık olmuş !İbrahim'in ardından kendisini ateşe atan Nemrut'un kızı Zeliha'nın da ateşe düştüğü yerde bir göl oluşmuş ! Hzİbrahim'in ateşe düştüğü yere "Halil-ür Rahman", diğerine de "Ayn Zeliha" denmiş

Bu söylenceyi dinlemeden ve bilmeden URFA'yı gezmek anlamsızKentde herşey bu soylence üzerine odaklanmış ve balıklı göl adeta dini bir merkez haline dönüşmüşAnıtsal yapılar ve tarihi evlerin hemen hepsi bugünkü kalenin eteklerindeki bu bölgede yer alır

ilk yerleşim tarihi on bir bin yıl önceye dayanan URFA,tarihi boyunca,kültür ve medeniyetin dünyaya yayıldığı bölge olarak kabul görürHarran ve Soğmatar'daki Asur ve Babil dönemine ait ay,güneş ve gezegen tapınakları,Hzİbrahim'in doğduğu yer olması,Yakup,Eyyup,Yusuf,Lut,Elyasa,Şuayp ve Musa Peygamberlerin yaşadığı kent olması dolayısıyla Urfa, "Peygamberler şehri " olma unvanını almıştırAyrıca Hzİsa bu kenti kutsadığına dair bir mektubu,yüzünü sildiği bir mendille birlikte dönemin Urfa Kralına göndermiş,Mektubu alan Kral mendilde Hzİsanın portresini görünce Hristiyan olmuş ve böylece Hristiyanlık da dünyada ilk kez URFA da kabul edilmiştir

Sözün özü,herşeyiyle etkileyici ve çarpıcı bir kentdir Urfa İlk çağlardan itibaren,Ebla,Akkad,Babil,Hitit,Hurri,Mitanni,Aram i, Asur,Pers,Makedonya,Roma'nın egemenlikleri altında kalmış, Sasaniler,Gotlar ve Moğollar'ın istilası ve yıkımlarını yaşamış, Bizans döneminde imar edilmiş,Selçuklular,Haçlılar ve Müslüman devletler arasında sürekli el değiştirmiştirBöylece tarihi boyunca bir çok kültürle tanışmış olan URFA,1516 yılında Osmanlı devleti egemenliğine girmiştir1919 yılından önce İngilizlerin,daha sonra da Fransızların işgaline uğramış,11 Nisan 1920 de de bağımsızlığına kavuşarak,Cumhuriyetin ilanından sonra 1924 de İl olmuşturKurtuluş savaşı esnasında halkının göstermiş olduğu kahramanlılardan ötürü de ismi 1984 yılında "Şanlıurfa" olarak değiştirilmiştir

Atatürk barajı ve GAP projesi ile, Urfa tünelleri devreye girmiş ve Harran ovasına su verilmiştirBu sayede bölge tarım alanında büyük bir atak yapmıştırArtık Kuzey Mezopotamya topraklarından bereket fışkırıyor

Urfa; kale ve surları,dar sokakları,gizem dolu evleri,camileri, kiliseleri,hanları,köprüleri,mağaraları,herç eşit malın sergilenip satıldığı rengarenk çarşıları,insanın yürek acısını dillendiren yanık türküleri,ezilip itilmişliği,Kutsal Balıklıgölü,Ceylanları,Kelaynak kuşları,lahmacunu, çiğköftesi, isotu,kebabı,sıra geceleri,Kazancı Bedih ve İbrahim Tatlıses'i ile yıldızı tekrar parlamaya başlayan tarih ve kültür zengini bir kent şimdi

Ne Yenir ? Urfa'da ne yenmez ki kebap,fındık lahmacun,içli köfte, bostana salatası,lebeni ve tabiki ardından şıllık ve künefe tatlılarıtabiki en sonunda mırra

Hasankeyf Batman il merkezine 37 km uzaklıkta tarihi bir yerleşim birimidir Kuzeyinde uzanan
Raman sıra dağları ile güneyinde yer alan sıra dağlar arasındaki vadi içerisinde akan Dicle nehri kenarında
yer almaktadır

1926 yılında Gercüş ilçesine Bucak olarak bağlanan Hasankeyf, Batman'ın il olmasıyla 18 Mayıs 1990
tarihinde ilçe olarak Batman'a bağlanmıştır Sanayinin gelişmediği ilçeden göç olmaktadırGAP
kapsamında yapımı programlanan Ilısu barajı suları altında kalacağına ilişkin bilgiler 35 yıldan beri ilçeyi
yatırımlardan mahrum bırakır olmuştur 21 köyün bağlı olduğu Hasankeyf'te yaygın olan dokumacılık sanatı
da yok olmak üzeredir

Vadi içerisinde oluşan verimli tarım alanları sera işletmeciliği için oldukça elverişlidir Tarıma elverişsiz
alanlarda, meralarda hayvancılık yapılmakta , kış mevsiminde göçerlerin kışlağı olan ilçe toprakları bölgede
süt ürünlerinin ucuz olmasını sağlar Ayrıca Dicle nehrinde alabalık avcılığı yapılmaktadır
İlçe merkezinde 4181, köylerde ise 7240 kişi yaşamaktadır

HISN-KAYFA (HASANKEYF'İN) KISA TARİHÇESİ

Hısn-Kayfa, Dicle nehrinin güney sahilinde Diyarbakır'a su yolu ile 110, Cizre'ye 85 km Uzaklıktadır Hısn,
kale-hisar anlamındadır Sonradan kısaltılarak Hısn-Kayfa olmuştur, Cumhuriyetin ilanından sonra Türkçe
fonotiğe uydurularak Hasankeyf şeklini almıştır
Şehrin kimler tarafından kurulduğu kesinlikle bilinmemektedir Sadece ilk çağda "CEFA" adını taşıdığı ve
bir Süryani Piskoposluğun merkezi olduğu bilinmektedir İnşa edilidiği arazinin kolaylıkla işlenmeye
müsait olması yüzünden kasabanın çevresi mağaralarla doludur
Hasankeyf İslam hakimiyetine girdikten sonra sırasıyla Abbasilerin, Hamdanilerin, Mervanilerin eline
geçmiştir Türkler tarafından Hasankeyf'in fethi 1071 Malazgirt Meydan Muhaberesinden sonra olmuştur
Selçuklu Sultanı Alparslan'ın komutanlarından Artuk oğlu Sökmen, 1101 yılında burada ilk Urartu beyliğini
kurmuştur Tarihçiler bu devri HISN-KAYFA ARTUKLULARI olarak isimlendirmişlrdir Hasankeyf önce
Artukoğullarına, sonra onların "AMİD" (Diyarbakır) ı fethetmeleri üzerine her iki ülkeye 130 sene
başkentlik etmiştirBu devlet 1231-32 yılında yıkılana kadar şehri imar etmişlerdir O devirde halen
Dicle köprüsü, büyük ve küçük saray, kale kapıları ayakta kalan yapılardır Artukluların burada para
bastıkları ele geçen sikkelerden anlaşılmaktadır Bu gün Hasankeyf'te harap bir şekilde gördüğünüz
kıymetli eserlerden bir çoğu Artukoğuları zamanının hatırasıdır
1232 yılında Eyyubi Hükümdarı el-Melik, el-Kamil şehri zaptederek Artukoğulları hakimiyetine son verdi
Kendisi de 30 sene kadar hükümdar olabildi Artık büyük Moğol akın başlamıştır 1301 yılında Moğollar bu
meşhur ve mamur şehri zaptederek yağma ve tahrip ettiler Bu tahrip o derece ağır olduki, Hasankeyf
bir daha eski halini bulamadı Eyyubiler Moğolların istilası sırasında onlara tabii olarak yine devam etmiştir
Bu gün Hasankeyf'te ayakta olan Sultan Süleyman Camii, Kale (Ulu) Camii, Koç Camii, El-Rızk Camii, İmam
Abdullah Zaviyesi, Kızlar Camii bu devre ait yapılardır Kısa bir zaman Akkoyunlu kakimiyetne (1461-1482)
girdi Bu gün Hasankeyf'te bulunan Zeynel Bey türbesi Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'ın oğlu Zeynel
Bey'e aittir Akkoyunlulara ait Hasankeyf'teki tek eser budur 1516 yılında tamamen olarak Osmanlı
hakimiyetine girdi Osmanlılar, şehri kısmen harap olmuş ve eski önemini kaybetmiş halde buldular

HASANKEYF'TEKİ TARİHİ ESERLER
KALE

Dicle nehri kenarında 100 metre yükseklikte yekpare kaya kütlesi üzerinde yer almaktadır zamanında
Roma İmparatorluğunun en görkemli üslerinden biri olan kaleye 2 gizli ve 2 açık yol dışında ulaşmak
mümkün değildir kesin tarihi bilinmemektedir
KALE KAPILARI
Aslanlı kapı olarak bilinen birinci kapı 1986 yılında düşen bir kaya kütlesi nedeniyle tahrip oldu
Halk arasında Yılanlı Kapı olarak anılan ikinci kapı ise Hasankeyf'in en önemli eserlerinden biridir

KÜÇÜK SARAY

Eyyubiler tarafından yapılmıştır Kuzeye bakan pencerenin üzerinde yer alan iki arslan figürü,
izolasyon amacıyla tavanda kullanılan küpçükler yapının dikkat çekici özelliklerindendir

ULU CAMİ

Eyyubi döneminin en eski eseri olan Ulu Camii, 1325 yılında bir kilise kalıntısı üzerine inşa
edilmiştir kitabelerin yanı sıra iç mekanda alçı süslemeler vardır yakın geçmişte kubbeleri
çöken caminin avlusunda yüzlerce ton su kapasiteli sarnıç bulunmaktadır

SU YOLLARI

Hasanleyf'te üç koldan su temin edilmiştir Hasankeyf'in yaklaşık 10 km kuzeydoğusunda bulunan Akyar
(Marvani) köyünden şehre kanallar vasıtası ile su taşınmıştır Yine Hasankeyf'in kuzeyindeki Karaköy
(Reşşi) köyü istikametinde bulunan "Ziha" vadisinden şehre su taşınmıştır Bunun dışında Birleşik kaplar
sistemi kullanılmıştır

Diğer önemli eserler
El-Rızk Camii,
Büyük Saray,
Hasankeyf Köprüsü,
Sultan Süleyman Camiii,
Koç Camii,
İmam Abdullah Türbesi,
Zeynel Bey Türbesi,
Hamam, Mağaralar, Dicle Nehri,

HASANKEYF`TE YETİŞEN BİLGİNLER

1 Alaaddin Haskifi (1612-1677) Hanefi fıkhının temel eserlerinden olan "Dürrül Muhtarın " yazarıdır
2 Ebu Lutf Haskifi (-1455) Şafii mezhebi alimlerindendir İsmi Muhammed b Ali Mahsur b
Zeynel-Arap el-Haskifi El Makdisi'dir Fıkıh, şiir ve arap edebiyatı alanında ileri derecede bilgi sahibi olup
Kudüs'te vefat etmiştir
3 El- Hatip El Haskifi (1068-1158) Hasankeyf'te büyüdü Bağdat' ta edebiyat derslerini gördükten sonra
Şafii fıkhını öğrendi Daha sonra Meya Farkin'e (Silvan) geldi ve orada müftü oldu Aynı yerde vefat etti
4 İbni Molla "Ahmet b Muhammed Haskifi (1531 - 1599) İbni Molla adı ile meşhurdur Şafii alimidir
Halep'e yerleşti Pozitif bilimleri tahsil etti Halep yakınlarında eşkiyalar tarafından şehit edildi
5 Ebul İz El Cezeri
Hasankeyf'te öğretim görevliliği ve mühendislik yapmıştır Günümüz kompitürün babası Sibernetik ve oto
kontrol biliminin kurucusu sayılan El Cezeri mekanik ve otomasyon alanında 50 projesi mevcuttur Projeleri
III Ahmet Kütüphanesinde orijinal eseri olan "Kitap El Hilye vel Marife vel Hendesede" bulmak mümkündür
Robot, otomotik abdest alma makinası, emme basma tulumbaları, kandil saatleri ve müzik çalan sazlar
kendi eserleridir Amerikan Bostan Üniversitesi eserini 1974 te ingilizceye tercüme etmiş, İTÜ Teknoloji
Enstitüsü de projelerini uluslar arası sergilerde tanıtmaktadır Günümüz de Amerikan ve alman
Üniversiteleri El Cezeri' nin mekanik biliminden faydalanmaktadır

NASIL GİDİLİR
Genelde, kendisi ve çevresi çok zengin olan Mardin'de konaklamayı tercih edenler minibüs ile önce
Midyat sonra da Hasankeyf'e gitmeyi tercih etmektedirler
Batman'dan ise yalnızca 30-40 km'lik bir mesafe olduğundan buradan da minibüs ile ulaşım son
derece kolaydır

NEREDE KALINIR
Hasankeyf'te, ne yazık ki, kalacak yer imkanı neredeyse hiç yoktur Batman ya da Mardin'deki konaklama
imkanlarından yararlanılıp, minibüslerle günü birlik ziyaretler yapmak genelde tercih edilmektedir Ancak,
seven ve alışık olanlar için çadır kurararak kamp yapmak da pek ala mümkündür ve bunun için bazı
mağaralardan/oyuklardan yararlanmak dahi mümkündür

NELER ALINIR

Hasankeyf'te halen 3-4 tane kadar kalmış dokuma tezgahlarında üretilen ve nadiren bulunabilen
'Cav-Mebrum' diye bilinen şeffaf kumaşı, çok zor ama, bulabilirseniz kaçırmayın Bunun dışnda geleneksel
oya işleri, kilimler gerçekten almaya değer Batman'da, hala şanslı iseniz, yöresel gümüş işlere bakmadan
geçmeyin Mutlaka zevkinize uygun birşeyler bulacaksınız


Ne Yenir ?
Son derece küçük olan Hasankeyf'te yöre yemekleri hamur işleri, bol yağlı et yemekleri ve yöreye özgü
hamur işleri yemek mümkündür Yörenin taş ekmeği HEVRA'nın ise tadı bambaşkadır

GENEL BİLGİLER
Yüzölçümü: 6904 km²
Nüfus: 264220 (1990 geçici sonuç)
İl Trafik No: 73
Şırnak, Güneydoğu Anadolu bölgesinde Suriye ve Irak sınırlarındadır Cudi Dağı antik kent ve Mağrası görülmeye değer yerlerdendir
İLÇELER: Şırnak ilinin ilçeleri; Beytüşşebap, Cizre, Güçlükonak, İdil, Silopi ve Uludere'dir
Cizre: İnanç Turizmi bakımından en zengin ilçedir Hz Nuh Türbesi ve Mem-u Zin Türbesinin ilçe merkezinde olması ilçenin önemini bir kat daha artırmıştır



İdil: Geçmiş zamanlarda halkın çoğunluğu Hıristiyan ve süryaniler oluşturmaktaydı Halen bir kaç Süryani Köyü olup Kiliseler mevcuttur

NASIL GİDİLİR?

Türkiye'nin her yerinden karayolu ile ulaşım mümkündür

GEZİLECEK YERLER




Cudi dağı, Kasrık Boğazı ve Cizre ilçesindeki Hz Nuh Türbesi, Mem-u Zin Türbeleri görülebilecek yerlerdir


COĞRAFYA

İlin, Suriye-Irak sınırlarına yakın olan kesimleri hariç, hemen hemen tamamı dağlarla kaplıdır Dağlık kesimlerinde gür bir bitki örtüsü yoktur Vadi yamaçlarından başlayarak 2000 m yükseltiye dek, yer yer meşe ağaçlarının hakim olduğu görülmektedir Orman kuşağı 2000 m yükselti kuşağından sonra da bodur ağaçlar ve otsu bitkilerle kaplı, 3000 m kuşağında ise, karlarla kaplı kuşak gelmektedir Doğal yapısı nedeniyle çok fazla yabani hayvan çeşidine rastlanmaktadır

Şırnak ilinde iklim yörelere göre farklılık göstermektedir İlin yüksek kesimlerinde, Doğu Anadolu'nun sert kara iklimi, diğer kesimlerde ise karasal iklim hakimdir

TARİHÇE

Osmanlı döneminde köy olan Şırnak, 1927 yılında Siirt'e bağlı ilçe, 1990 yılında ise il olmuştur

YAPMADAN DÖNME

Cudi dağını görmeden,

Hz Nuh Türbesi ve Mem-u Zin Türbesini ziyaret etmeden

Kasrik Boğazını görmeden

Dönmeyin

GENEL BİLGİLERİ

Yüzölçümü: 1243 km²
Nüfus: İlçe 101818 (1985)
İl Trafik No: 79
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bir sınır Şehri olan Kilis, tarihi höyükleri, kaleleri camileri ve kebapları ile görülmesi gereken bir ildir İlçeler: Kilis (merkez), Elbeyli, Musabeyli, Polateli

NASIL GİDİLİR?

Karayolu ile ulaşım sağlanmaktadır

Havayolu: En yakın hava limanı Gaziantep Havalimanıdır Gaziantep Havaalanı Kilis'e 40 km uzaklı
ktadır

GEZİLECEK YERLER




Ravanda Kalesi: Kale Kilis'in 24 km kuzeyinde bulunan Polateli ilçesine bağlı Ravanda Köyünün yanındadır Etrafı açık, ufuklara hakim bir dağın sivri tepesine kurulmuşturDağın tepesi oyulmak suretiyle yapılan kalenin bugün ayakta kalan kısmı, iç kaledir

Oylum Höyük: Anadolu, Suriye, Mezopotamya arasında yer alan oldukça büyük bir höyüktür Stratejik bir konumda bulunan höyük, hemen her dönemde iskan görmüştür Bakırtaş (Kalkolitik) Çağı'ndan Helenistik Döneme kadar kesin iskan gösteren Oylum Höyükte yapılan kazılar sonunda bölgenin tarihinin yanı sıra Ön Asya'nın da tarihi aydınlanmaktadır İlde bunun dışında bir çok höyük bulunmaktadır

Akpınar: Kalkerli bir toprak parçasının ortasından pırıl pırıl suların aktığı mesire yeridir Akpınar Dört yanı zeytinlikler bağ ve meyve bahçeleriyle çevrilmiş, çimenden halılarla kaplı bu eşsiz tabiat güzelliği bahar ve yaz aylarında Kilislilerin akınına uğrar

Söğütlüdere: İlkbahar ve yaz aylarında eğlence ve piknik yeri olarak kullanılan Söğütlüdere' nin Kilis yaşamında ayrıcalıklı bir yeri vardır Kuzey yamaçlarından Zoppun Deresi ve Akpınar kaynaklarından akıp gelen suların, yeşilliğe bürüdüğü Söğütlüdere, özellikle hafta sonlarında Kiliselilerin mutfak kültürüne özgü kebap ve yemek çeşitleriyle mükemmel bir ziyafet sofrası için önemli bir mekandır

COĞRAFYA

Gaziantep platosunun güneybatısında yer alan Kilis'te yaklaşık 7600 hektarlık saha ormanlarla kaplıdır Zeytin ve bağcılık başlıca tarım ürünleridir Ayrıca bitki örtüsünde kızılçam, kermez meşesi, palamut meşesi, pınar meşesi, tespih ağacı, ardıç, sakız ağacı, melengiç, antepfıstığı ve sumak yer alır

Kilis av hayvanları bakımından zengin bir potansiyele sahiptir

İklim genel karakterleri itibariyle Akdeniz İklimi içinde yer alır Yazın sıcak ve kurak, kışın soğuk ve yağışlı geçer

TARİHÇE




Orta Tunç Çağı'na kadar uzanan eski bir yerleşim merkezi olan Kilis ve Çevresine Hurriler, Mintanni, Asur, Hitit, Pers, Makedonya, Roma ve Osmanlılar hakim olmuşlardır Kilis 1995 yılında il olmuştur

NE YENİR?

Geleneksel kültürü yansıtan yöresel yemeklerin tadı ve görüntüsü ile oldukça etkileyicidir Kilis'te yapılan kebap çeşitleri özel baharatlarla tatlandırılarak dumanı üstünde servis yapılmaktadır

Göl üzerinde bulunan restoranlarda yemek yemenin lezzetine ve pekmezin tadına doyulmaz

NE ALINIR?

Alışveriş merkezleri Kilis'e ait kültürel dokuyu yansıtan pek çok hediyelik eşyayı kapsamaktadır Ayrıca yöreye ait pekmez çeşitlerinden katı veya sıvı pekmez alınabilir


YAPMADAN DÖNME

Doğal güzellikleri ile ünlü Kilis'in mesire yerlerini gezmeden,

Kilis pekmezinin ve yöresel kebap çeşitlerinin tadına bakmadan,

İlde bulunan tarihi höyükleri, camileri ve Ravanda Kalesini ziyaret etmeden

Dönmeyin