Voltaire Kimdir? (1694-1778)

Voltaire Kimdir? (1694-1778)

François Marie Arouet (21 Kasım 1694 - 30 Mayıs 1778) ünlü Fransız yazar ve filozof Daha çok mahlası Voltaire olarak tanınmıştır Fransız devrimi ve Aydınlanma hareketine büyük katkısı olmuştur

Din ve ifade özgürlüklerinin yanı sıra, insan hakları konusundaki düşünceleri ve felsefi yazınları ile ünlenmiştir Eserlerinde Kilise dogmaları ve döneminin Fransız müesseselerini yoğun olarak hicvetmiştir Zamanın en etkili isimlerinden biri olarak tanınır

Hayatı

Voltaire Paris'te, 1694'te doğmuştur Sekiz yıl boyunca sanat eğitiminin başladığı Collège Louis-le-Grand'da okumuştur Fakat orada "Latince ve Aptallıklar" dışında bir şey öğrenmediğini iddia etmiştir

Mezun olduktan sonra Voltaire edebiyatta kariyer yapmaya başladı Babası ise oğlunun hukuk eğitimi almasını istiyordu Bu nedenle Voltaire, Paris'te bir avukatın asistanı olarak çalışıyormuş gibi gözüküp, zamanının büyük bir kısmını hicivsel şiirler yazmaya adamıştır Babası bunu öğrendiğinde Voltaire'yi yine hukuk okumaya göndermiştir; yine de Voltaire yazmayı sürdürmüştür Sivri dili ile aristokratik ailelerin beğenisini toplamıştır Kral XV Louis'in naibi, Orléans Dükü, II Philippe'yi konu alan bir yazını nedeniyle Bastille'de hapsedilmiştir Oradayken çıkış yaptığı piyesi Oedipe'yi kaleme almış ve Voltaire ismini almıştır Oedipe'nin başarısı Voltaire'i etkili bir isim yapmakla beraber onu Fransız Aydınlanmasına dahil etmiştir

Voltaire'nin hazır cevaplılığı ve sivri dili başına bela olmayı sürdürdü Genç bir asilzadeyi gücendirmesi onun mahkeme dahi olmadan sürgün edilmesine yol açtı Voltaire'nin İngiltere'ye sürgünü, İngiltere'deki düşünsel durum ve yaşadıkları düşüncelerini büyük oranda etkilemiştir İngiliz monarşisinden ve ülkenin din ve ifade özgürlüğüne verdiği değerden etkilenen genç yazar, ülkenin yazar ve düşünürlerinden de etkilenmiştir, Shakespeare gibi Gençlik yıllarından Shakespeare'yi Fransız yazarlarına bir örnek olarak görse de, daha sonraları kendini ondan daha büyük bir yazar olarak görmüştür

3 yıllık sürgünden sonra Paris'e dönmüş ve fikirlerini İngiliz hükümetini konu alan kurgusal bir metinde toplayarak bastırmıştır; Lettres philosophiques sur les Anglais ("İngiliz(ler) hakkında felsefi mektuplar") İngiliz monarşisini daha gelişmiş ve insan haklarına daha saygılı görmesi nedeniyle yazınları Fransa'da büyük bir tartışmaya yol açmış ve sonunda öyle bir noktaya gelinmiştir ki evrağın kopyaları yakılmış Voltaire ise Paris'i terk etmeye zorlanmıştır

Bundan sonra sınırdaki Château de Cirey'e yerleşen Voltaire burada Marquise (Markiz) du Châtelet, Gabrielle Émilie le Tonnelier de Breteuil ile de bir ilişkiye başladı Voltaire ile Markiz 21000'den fazla kitap toplamıştırlar Kuşkusuz Voltaire'nin 15 yıl süren bu ilişkisi entelektüel gelişimine yardımcı olmuştur Yazmaya devam eden Voltaire Mérope gibi oyunları ve bazı kısa öyküleri yayımlamıştır İngiltere'de geçirdiği zamanda onu en çok etkileyen şeylerden birisi Isaac Newton'un çalışmalarıdır Eser ve düşüncelerinde bunun etkileri görülebilir

Markizin ölümünden sonra Voltaire Berlin'e, yakın arkadaşı ve hayranı olan Büyük Frederick'e gitmiştir Kral zaten onu daha önce ısrarla saraya davet etmişti Her ne kadar ilk zamanlarda buradaki yaşamı iyi gitse de, zamanla çeşitli zorluklarla karşılaşmaya başlamıştır Sivri dili ile burada da haksız bulduğu durumları eleştirmiştir Sonunda kızdırdığı Frederick, Voltaire'in tüm evrağının kopyalarını yakmış Voltaire'yi de tutuklatmıştır Voltaire Paris'e doğru yola çıkmış fakat XV Louis onun kente girmesini yasaklayınca, Cenova'ya gitmiştir Her ne kadar iyi karşılansa da tiyatral performansları yasaklayan Cenova yasaları Voltaire'nin Candide, ou l'Optimisme ("Candide, veya İyimserlik") isimli eserini yazmasına ve kenti terk etmesine neden olmuştur Bu eser Gottfried Leibniz'in felsefesinin hicvidir Bugün Voltaire'nin en tanınmış eseri Candide'dir Fransız-İsviçre sınırında bir malikâne almış ve 1778'deki ölümüne kadar burada yaşamıştır

Felsefesi

Her ne kadar ömrü boyunca yurttaşlık hakları ve din özgürlüğü gibi kavramları savunmuş olsa ve var olan Fransız rejimini eleştirse de Voltaire demokrasiden yana değildi Onun gözünde en iyi yönetim biçimi 'aydın' bir monarşi veya 'aydın mutlakiyet'ti Nitekim hayatının sonuna kadar "aydınlanmış bir monark'ın yönetimini ideal bir yönetim tarzı olarak savundu"[1]

Bunun dışında sınıfların varlığını da bir zorunluluk olarak görmüş ve ne teorik ne de pratik açıdan bunu eleştirmiştir Din açısından ise Voltaire'nin tutumları biraz karışıktır Philosophes'den olan Voltaire genelde, diğerleri gibi, bir deist olarak tanımlanmıştır Fakat çeşitli söylemleri nedeniyle ateist olduğu da düşünülmüştür Ünlü felsefi eseri Felsefe Sözlüğü'nde (Dictionnaire philosophique) Voltaire ateizmi ve ateistleri eleştirir Ortaya koyduğu dini fikir ve söylemler deist çerçevededir Bazı araştırmacılara göre Voltaire'nin deist çizgide kalmasının, kişisel nedenler bir yana, fikri nedeni onun yönetim biçimi konusundaki fikirleridir Voltaire'ye göre din halkın uygun biçimde yönetimi için neredeyse şarttır Nitekim Voltaire'nin tanınmış aforizmalarından birisi Si Dieu n'existait pas, il faudrait l'inventer yani "Eğer tanrı var olmasaydı, onu icat etmek gerekirdi" onun dini fikirlerini anlamak açısından önemlidir Bunların dışında Voltaire var olan dini inanç ve yapıyı eleştirmiştir Her açıdan Voltaire'nin dini dogmatizme karşı olduğu aşikardır Özellikle dini bağnazlığa sert biçimde karşı çıkmış, Hristiyanlığı, Musevileri yermiştir Bu tutumları da yine "Felsefe Sözlüğü"nde görülebilir

Voltaire'nin düşünce tarihi açısından önemli biri sayılır Zaten tarihsel planda çok büyük önem taşıyan Fransız Devrimi'nin de babası sayılmıştır

Çalışmaları

Çok üretken bir yazar olan Voltaire neredeyse tüm edebi şekillerde eser vermiştir

Başlıca eserleri şunlardır:

Oedipe (1718)
Zaire (1732)
Lettres philosophiques sur les Anglais (1733)
Le Mondain (1736)
Sept Discours en Vers sur l'Homme (1738)
Zadig (1747)
Micromegas (1752)
Candide (1759)
Dictionnaire philosophique (1764)
Épître à l'Auteur du Livre des Trois Imposteurs (1770)

Oyunları

Voltaire, tamamlanamamışlar dahil, 50-60 arası oyun kaleme almıştır Bunlardan bazıları:

Ecossaise
Eriphile
Mahomet
Mérope
Nanine
Zaire

Şiirleri

Voltaire'in ilk basılan çalışması şiirdir İki uzun şiir kaleme almıştır: Henriade ve Pucelle Bunların yanında birçok kısa şiir de yazmış ve genellikle kısa şiirleri bu iki uzun şiirinden daha fazla beğeni toplamıştır

Felsefesi

Voltaire'nin en tanınmış ve büyük felsefi eseri Dictionnaire philosophique yani "Felsefe Sözlüğü"dür Dönemin Fransız siyasi müesseselerine yoğun eleştiri içeren yazınlar içeren sözlük, aynı zamanda o dönemlerde popülerleşmiş düşünceler ve Voltaire'nin rakip ve düşmanları hakkında da yazınlar içerir Bunun dışında eserde din eleştirisi de bulunmaktadır

Diğer Çalışmaları

Voltaire bunların dışında tarihi ve düzyazı eserler kaleme almıştır Düzyazı eserlerine şunlar örnek verilebilir: L'Homme aux quarante ecus, Zadig, dini ve felsefi optimizme saldıran ünlü Candide Ayrıca yaşamı boyunca yaklaşık 20000'den fazla mektup yazmıştır ve bu mektuplar gerek kişiliği gerekse düşünce tarzı açısından büyük önem taşır

Voltaire-Fransız Yazar Ve Düşünür

Voltaire18 yüzyılda, Fransız Devrimi'ni (1789-99) hazırlayan yıllarda yaşayan Fransız yazar ve düşünürlerin en büyüklerinden olan (1694-1778) François-Marie Arouet'nin takma adıdır Uzun bir yaşam süren Voltaire, insanın özgür olma ve istediği gibi düşünme hakkına sahip olduğunu savunmaktan hiç yılmadı İnsanların yaşamlarını baskı altına aldığı için hükümetine karşı çıktı İnanç özgürlüğüne izin vermediğini düşündüğü için kiliseyi de eleştirdi İçinde yaşadığı toplumun tüm çürük noktalarını vurguladı ve Fransız Devrimi'ni hazırlayan ortamın kurulmasına yardım etti (bak FRANSIZ DEVRİMİ) François-Marie Arouet Paris'te doğdu

Paris'te, Louis-le-Grand adlı Cizvit okulunda edebiyatı ve tiyatroyu sevmeyi öğrendi Keskin zekâsı ve ince nükteleriyle Paris sosyetesinin gözdesi oldu Ne var ki, yazılarında alay ettiği güçlü kişilerle başı hep derde girdi Paris'ten sürüldüğünde ve Bastille'e hapsedildiğinde daha 24 yaşında bile değildi İlk oyunu olan Oedipe'in 1718'deki başarısının ardından Voltaire adını aldı 1726'dan 1729'a kadar sürgün olarak yaşadığı İngiltere'de, düşünce ve inançların büyük bir hoşgörüyle karşılandığı bir toplum buldu Voltaire Fransa'ya döndüğünde ilgisini tarih ve felsefeye yöneltti Düşünce tarihinde bir dönüm noktası olan Lettres philosophiques (1734; "Felsefe Mektupları") adlı yapıtında dinsel ve siyasal kurumlan eleştirdiği için hakkında tutuklama emri çıkartılan Voltaire, kaçarak bir dostunun Champagne'daki, Cirey'de bulunan şatosuna sığındı Burada 15 yıl süreyle bilimsel çalışmalar yürüttü, yazılar yazdı, zaman zaman Avrupa'nın çeşitli kentlerine yolculuk etti ve Madame du Châtelet ile birlikte yaşadı

Prusya Kralı II Friedrich (Büyük Friedrich) birkaç yıldır Voltaire'i sarayına çağırıyordu 1740'larda bazı oyunlarının fazla beğenilmemesi ve Madame du Châtelet'nin ölümü üzerine Voltaire 1750'de bu daveti kabul ederek üç yılını Berlin'de geçirdi Ne var ki, kralla sık sık tartıştı ve sonunda Cenova'ya gitti Voltaire 1759'da, en ünlü yapıtı olan kısa romanı Kandid" (Candide ou de l'optimisme) yazdı Romanda Candide adlı bir gençle arkadaşı Doktor Pangloss öyle büyük talihsizliklerle karşılaşırlar ki, Candide tıpkı filozof Leibniz gibi, yaşadığı dünyanın "tüm dünyaların en iyisi" olduğuna inanamaz Yolculuklara çıkmaktan vazgeçer ve sonunda mutluluğun gizinin "kendi bahçesini işlemek" olduğunu keşfeder Voltaire 1778'in başlarında, 83 yaşındayken irine adlı oyununun provaları için Paris'e döndüğünde büyük bir coşkuyla karşılandı Bunun üzerine heyecanlanan ve hastalanan Voltaire kısa bir süre sonra öldü Bugün birçok yapıtından yalnızca birkaçı okunsa da, Voltaire yazarlığı ve yaşamıyla Fransız edebiyatındaki yerini korumaktadır

Voltaire, François: 1694-1778 yılları arasında yaşamış olan ünlü Fransız denemecisi, tarihçi ve filozofu


‘Benim mesleğim, tüm düşündüklerimi yazmaktır’ diyen Voltaire 99 cilt eser vermiştir Aydınlanmanın en önemli düşünürlerinden biri olan filozof, metafizik, din, siyaset ve ahlâkla ilgili görüşlerini, yazmış olduğu Dictionnaire Philosophique [Felsefe Sözlüğü]’nde ifade etmiştir Voltaire’in diğer temel eserleri, Traitsurla Tolrance [Hoşgörü Üzerine İnceleme] ve Candide [İyimserlik Üstüne]’dir


Voltaire Aydınlanma felsefesinin yeni hümanizminin en önemli temsilcisi, hatta sözcüsüdür Ruhun ebedi saadetinden ziyade, bu dünyadaki mutluluğuna, metafizik yerine fiziğe, soyut fikirlerden çok gündelik yaşama önem vermiş olan filozof, Fransız Devriminin getireceği insan haklarının savunuculuğunu yapmıştır Aydınlanmanın kimi aşırılıklarından sakınmaya da özen gösteren Voltaire’in burjuva düşünüşünün hem dinamizminin ve hem de sınırlamalarının en canlı örneği olduğu söylenir


Bütün kötülüklerin kaynağı olan siyasi rejim türüne, bağnazlığın kaynağı olan dinlere ve insanları düş kırıklığına uğratmış olan metafiziğe şiddetle karşı çıkmış olan Voltaire, ateist değil de, bir deistti O, insanların din yoluyla baskı altında tutulmalarına şiddetle karşı çıkmış ve Hıristiyanlığı bu bakımdan eleştirmiştir Voltaire, birtakım inanç kavgaları içinde bulunan, vergi vermeyen ve birçok yurttaşı, manastırlarda her tür haktan yoksun bırakan bir dinin yanı başında, hiçbir yönetimin güçlü olamayacağını iddia etmiştir O, ekonomik yaşama büyük bir önem vermiş, yaşadığı dönemde, dinin ticarete Voltaire’e göre, dinin egemen olduğu yerde, ahlâk da olamaz ve insana doğanın önerdiği amaçların bağımsızlığı düşüncesine aykırı düşen hiçbir dinin değeri yoktur


İnsanın doğası itibariyle bir hayvan olduğunu, uygarlığın, kurmuş olduğu düzenle, insanın vahşi içgüdülerini yumuşatmak ve zincir altında tutmak için varlığa geldiğini ve uygarlığın idaresi altındaki insanın, vahşi, doğal haline göre, çok daha iyi bir yaratık olduğunu, kurumları meydana getiren insan olsa bile, kurumların da insanları disiplin altına aldığını savunan Voltaire, kralın despotizmine ve soyluların imtiyazlarına da karşı çıkmıştır Voltaire’in felsefesi bu yönleriyle olumsuz bir felsefe gibi görünse de, o, ilerleme ve insanın gelişimi için beslediği sarsılmaz inancı, despotizme, savaşa, hoşgörüsüzlüğe, işkenceye, eşitsizlik ve adaletsizliklere yönelik eleştirileri ve eyleme çağrısıyla, aynı zamanda olumlu ve yapıcı bir felsefedir Voltaire, dünyada çok fazla kötülük bulunduğunu öne sürerek, Leibnizin ‘dünyamızın mümkün dünyaların en iyisi olduğu’ görüşünde ifadesini bulan iyimser bakış açısına da karşı çıkmıştır