Lazlar Din

Din
Roma İmparatorluğu döneminde, MS 6 yüzyıla kadar Paganist olan Lazlar, Laz kralı Gubaz I döneminde Hristiyanlığın devlet dini ilan edilmesiyle, süreç içinde Ortodokslaştılar Bölgenin Osmanlı himayesine girdiği 15 yüzyılın son çeyreğinden 17 yüzyıla değin Hıristiyanlıktan, İslam'a zamanla geçmişlerdir Günümüzde Lazlar, Hanefi mezhebinden Sünni Müslümandır[45]
Ancak Lazlar arasında 3 dinin de ritüelleri karışık bir biçimde yaşamaktadırVe 3 inanışın etkisi de günlük hayatta gözlenmektedirSöz gelimi Paganizm döneminde taptıkları Ay'ın adını Pazartesi gününe evrip o güne Tutaçxa yani Ay günü demektedirler
Lazlar evrenin, "NÊa" (Gökyüzü), "Dixa" (Yeryüzü) ve "Let'a tude" (Yerin altı) olarak üç katmandan meydana geldiğine inanmaktaydılarGökyüzü, aydınlığın mutluluğun kaynağı olarak bilinmekteydi İnsanların iyiliğini düşünen baş Tanrı Ğormoti, Ana Tanrıça Şana, Güneş Mjora, Ay Tuta ve Yıldızlar MuruÊxi gibi kutsal varlıkların burada yaşadığına inanılıyordu[46]Burası bir nev cennettiVe iyilik yapanların buraya gideceğine inanılırdıBugün, Lazlar arasında yaygın olarak kullanılan "NÊaşa exti= Göğe yüksel" temenni sözü, göğe yükselmenin hala önemsendiğini ve unutulmadığını göstermektedir[47]
Doğadaki besinlerle beslenen, sularından içen insanoğlu bunların faydalı olduğunu keşfettiğinde bunlarda bir Tanrısal güç olduğunu düşünmüş ve doğayı; kendisini sütüyle besleyen, tehlikelerden koruyan, üşüdüğünde ısıtan anne ile karşılaştırarak ortak özellikler oluşturmaya başlamış, bu ortak özelliklerin belirgin hale gelmesinden sonra doğanın da bir anneye benzeyen gücü olduğu düşüncesi toplum tarafından kabul görmeye başlamış ve bu düşünce zaman içinde Ana Tanrıça inancına dönüşmüştür Lazlar, Ana Tanrıçaya "Şana" demekteydiler Bir de bazı bitkilerin ve hayvanların koruyucusu olduğuna inanılan; Dida mangisa, Ona dida, Aneneri, Germa Ǩoçi, Ç'inÇ©a gibi adlar verilen insan görünümlü mitolojik varlıklar vardı[48]
Yerin altı(Let'a tude): Kötülüklerin kaynağı, karanlık güçlerin bulunduğu yer olarak bilinmekteydi Yerin altından insanlara yıkım getiren; ürkütücü, korkutucu varlıklar olan; Galenişi=Hortlak(Lazcada dışarıya ait olan, ya da dışardan gelen anlamına gelmektedir), Dundo/Dundu, Oburi, Koncolozi, Ağirbasani, Cazi(Cadı) gibi kötülük için yaratılmış varlıklar burada yaşamaktaydıKötülük yapan insanların buraya gideceğine inanılırdıBir nev cehennemdi[47]
Hıristiyanlık ritüelleri de canlı olarak Lazlar arasında yaşamaktadırSözgelimi Aralık aynıa Lazca'da "Xrist'ana" denilmektedir Bu da Hristos'un yani İsa'nın ayı anlamına gelmektedirAyrıca hala şeker bayramında ve kurban bayramında yaşlı kadınlar kırmızı boyalı yumurta dağıtır ki bu Ortodoks Paskalya geleneğidir Bir sentez olmuştur Müslüman bayramında Ortodoks yumurtası dağıtmak gibi ya da Pazar'da ölüyü tabutla gömmek de hala yaşayan bir gelenekmtir[49]
18 yüzyıla gelindiğinde çoğunluğu İslamlaşan Lazlar arasında Müslümanlık, kültürel anlamda yaşanırTürbe, tekke ve evliya gibi kişi ve yerlere Lazların yaşadığı yerlerde rastlanmazBununla birlikte İslam'ı geleneksel ve samimetle yaşayan ve bunu Lazlıkla birleştiren ananeler de vardırSözgelimi Atina (Pazar) kökenli Laz yazar Yavuz Bahadıroğlu'na göre Atina'da ev yapacak olan Lazlar evlerinin Mekke ve Medine'ye dönük olmalarına dikkat edip, cephelerini kıbleye döndürürlerÇünkü Laz inanışlarına göre: "Evi kıbleye dönük olmayanın kalbi de Allah'a dönük olmaz"[50]

Kaynak : Wikipedia