Ynme (Nedenler,Te?his Ve Tedavi)

Ynme, beynin hasar görmesinin sonucudur Bu hasar, beynin bir kysmyndaki ya bir kanama ya da akut kan eksikli?i nedeniyle o kysmyn geçici ya da kalycy olarak i?levini yapamamasyna yol açar

Ynme, beynin çaly?masyny geçici ya da kalycy olarak engelleyen ani bir olaydyr

Ynmeler, ?iddet açysyndan, kysa süreli kas zayyfly?yndan ölüme yol açabilen daha ?iddetli vakalara kadar çe?itlilik sergiler

Ynmeler, geli?mi? ülkelerdeki en yaygyn üçüncü ölüm nedenidir Ço?unlukla ya?ly insanlarda olur Ancak, bir türü (subaraknoid kanama) gençleri etkiler Ynmenin yyllyk olu?ma oranyyakla?yk olarak her 500 ki?ide 1’dir

Ynmenin iki genel türü vardyr:

Beyin kanamasy: beynin içine veya etrafynda kanama

Beyin trombozu: beyindeki kan damarlarynyn (genellikle bir kan pyhtysy ile) tykanmasy


Beyin kanamasy genellikle daha ciddi olup, beklenmeyen ani ölümün yaygyn bir nedenidir Ynmelerden önce ço?u kez haberci olarak “mini inme” olarak da bilinen uyary niteli?inde geçici iskemik ataklar (TIA’lar) gelir Bunlar asla ihmal edilmemelidir

Semptomlar

Beyin kanamasynyn ilk i?areti genellikle, aniden gelen ?iddetli ba? a?rysydyr Bunun hemen ardyndan, vücudun bir kysmynda i?lev kayby olur; örne?in vücudun bir tarafynda felç, bir tarafta görsel kayyp, gözlerin sabit olarak bir tarafa dönmesi ve bazen de epilepsi (sara) tipinde büyük bir nöbet


Di?er semptomlar arasynda a?a?ydakiler sayylabilir:

vücudun bir yarysynda zayyflyk,

konu?ma güçlükleri (asphasia),

anlama yoksunlu?u,

görme duyusunun geçici olarak kayby,

hareket engellili?i (hemipleji)

ba? dönmesi (vertigo),

mide bulantysy,

kusma,

ba? a?rysy,

i?itme duyusunun kayby,

hafyza kayby,

ki?ilik ve zihinde yava? yava? de?i?iklikler,

yutkunma güçlü?ü,

uyu?ukluk,

bilinç kayby, ve

epilepsi (sara) nöbetleri


Ço?u kez, bilinç ba?langyçta kaybedilir ve kanama çoksa bilinç geri kazanylmayabilir Bu ?ekilde etkilenen insanlaryn yarysyndan fazlasy birkaç saat ya da birkaç gün içinde ya?amynyyitirir Bilincini geri kazananlarda ço?u kez bir derecede felç olur Felç, a?yr olabilir Daha hafif kanamalar (ve genellikle beyin trombozlary) beyinde daha az hasara yola açar ve hiç bilinç kayby olmayabilir; sadece, felç ya da hareket engellili?i gibi, sinir sistemindeki hasaryn i?aretleri görülür Durumun en kötü oldu?u evre, neredeyse her zaman inmeden hemen sonradyr Ancak, hasaryn oldu?u bölgedeki ?i?mi? beyin dokusu (ödem) iyile?tikçe, durum düzelmeye ba?lar ?i?me, sinirlerin çaly?masyny geçici olarak engeller ?i?me azaldykça, sinir i?levleri de geri kazanylyr Serbest kalan kanyn geri emilmesinin sonucunda hasta bir dereceye kadar iyile?ir Yyile?me sürecinde yava? ama genellikle kayda de?er düzelme görülür Ba?ka kanama olmady?ytakdirde sonuç iyi olabilir Ancak bazy kalycy engellilik olabilir

Nedenler


Ynmenin en büyük nedeni, özellikle ateroskleroz (damar sertli?i; kan damarlarynyn duvarlarynda ya? tabakalary) olmak üzere atardamar hastaly?ydyr Ynmelerin ço?unun nedeni, bir atardamaryn daralmasy, kan pyhtyla?masy (tromboz) ya da iç veya dy? kanama sebebiyle beynin bir kysmynda fiziksel hasar olu?masydyr

Beyin içinde kanama genellikle, damar sertli?i nedeniyle hasar görmü? ya da zayyflamy?küçük bir atardamaryn, yüksek tansiyonun etkisiyle yyrtylmasy sonucunda olur

Yüksek tansiyon, damar sertli?ine yol açabilir ve inmenin ba?lyca risk faktörüdür Kanama beynin hemen hemen her yerinde olabilir ve semptomlar kanamanyn yerine göre de?i?ir


Beynin hareket, duyu, konu?ma ve görme ile ilgili kysymlary birbirine yakyndyr Etkilerin en belirgin oldu?u vakalarda kanama bu kysymlardadyr Beynin alty kysmy (beyin sapy) soluma ve kalp aty?y gibi hayatî önem ta?yyan fonksiyonlary içerdi?inden, buralardaki kanamalar çok tehlikelidir

Beynin altyndaki atardamarlarda olu?an küçük ?i?meler (anevrizmalar), genç insanlarda inmenin yaygyn bir nedenidir

Beyin trombozu (bir kan damarynyn tykanmasy), ya da hafif bir embolizm (küçük bir kan ya da ya? dokusunun kan damaryny tykamasy), beyin kanamasy ile ayny etkilere yol açabilirse de, genellikle çok daha az ciddi olup, iyile?me orany iyidir Tromboz ya da tekrarly embolizm nedeniyle inme, boyundaki atardamarlarda veya onlaryn dallarynda damar sertli?i olan ki?ilerde, ya da kalp kapakçy?y hastaly?y olanlarda görülür Kalp kapakçyklary hastalykly ise, buralarda olu?an küçük kan pyhtylary koparak serbest kalyr ve beyne ta?ynarak inmeye yol açar

Te?his


Te?his, semptomlar ve i?aretler kullanylarak yapylyr Beyin hasarynyn yeri genellikle fiziksel etkilerden tespit edilebilir Bazy vakalarda beyin taramalary yararly olabilir

Tedavi


Ynmeden sonra tedavinin amacy, hastayy mümkün oldu?u kadar normal bir ya?antyya geri döndürmektir (rehabilitasyon) Hafif bir inmeden sonra sürekli olarak yürümeye çaly?an bir ki?inin hareketlili?ini geri kazanma olasyly?y, yatakta yatan bir hastanynkine kyyasla çok daha yüksektir

Ynme Ünitelerinin (inme geçiren hastalaryn bakym ve rehabilitasyonuna ayrylmy? hastane üniteleri) iyile?meye önemli düzeyde katkyda bulundu?u gösterilmi?tir; ayny?ey toplum içindeki rehabilitasyon yardymlary için de söylenebilir

Komplikasyonlar


Bunlar tüm beyin fonksiyonlaryny kapsar ve aralarynda a?a?ydakiler sayylabilir:

genellikle vücudun bir tarafyny etkilen, çe?itli ?iddette felç,

vücudun bir kysmynyn oraya “ait olmady?y” görüntüsünü veren duyu kayby,

görme duyusunun kayby,

konu?ulan dili anlama zorlu?u,

konu?ma zorlu?u ya da her iki (afazi),

hafyza kayby,

sayy sayamama,

cisimleri hissederek tanyma gücünün kayby,

idrar tutamama,

ki?ilikte büyük de?i?iklikler ve,

yutma güçlü?ü


Ne yazyk ki, birinci inmeden sonra genellikle tüm risk faktörleri hala mevcut oldu?undan, daima, engellili?i artyracak ba?ka inme olasyly?y vardyr Ynme geçiren herkes, risk faktörlerini bilmeli ve bunlary minimuma indirmek için elinden geleni yapmalydyr

Hastaly?yn Önlenmesi


Ynme riskini azaltmanyn en iyi yolu, iyi beslenme, kilo kontrolü, düzenli egzersiz ve tansiyonun düzenli olarak kontrol edilmesini içeren sa?lykly bir ya?am tarzydyr Sigara içmemek çok önemlidir

Sigara içenlerde, içmeyenlere kyyasla çok daha fazla ateroskleroz (damar sertli?i) vardyr Bu, birçok ölüm sonrasy muayeneler aracyly?yyla gösterilmi?tir Sigara, kalp aty? hyzyny arttyryr ve tansiyonu yükseltir Her iki etken de ateroskleroz ile ba?lantylydyr Yüksek tansiyon, inmenin ba?lyca risk faktörlerinden biridir

Sigara, kandaki platelet ady verilen hücre parçalary arasyndaki yapy?kanly?yn artmasyna yol açar Bunlar, kanyn pyhtyla?masy için gereklidir Artan yapy?kanlyk ise kesinlikle Tromboz (damarda pyhty olu?masy) e?ilimini yükseltir Dumanla birlikte solunum yoluyla alynan karbon monoksit, kanyn oksijen ta?yma kapasitesini önemli derecede azaltyr

Kan pyhtysy olu?ma açysyndan yüksek risk ta?yyan insanlaryn aspirin ya da warfarin gibi bir ilaç alarak bu riski ve dolayysyyla inme riskini azaltmalary önerilebilir


Migrenli insanlaryn inme riski daha yüksektir Ço?u kez kadynlarda daha kötü olan migren ile östrojen hormonu düzeylerinin ini?li çyky?ly bir seyir izlemesi arasynda ba?lanty kurulmu?tur Nörolojik semptomlu ?iddetli migreniniz (“klasik” migren) varsa, kombine do?um kontrol hapyalynmasy migrenin ?iddetini ve inme riskini arttyrabilir Nörolojik semptomlar arasynda konu?ma ve görme güçlüklerinin yany syra, bir uzvun ya da vücudun bir tarafynyn uyu?masyya da karyncalanmasy sayylabilir Bu semptomlar sizde varsa, sadece projesteron içeren hapa geçi? yapmayy dü?ünmelisiniz