|
|
Konu Araçları |
sakatlanmalarynda, sakatlıkları, spor, yardım, ılk |
Spor Sakatlanmalarynda Ylk Yardym - Spor Sakatlyklary Ve Ylk Yardym |
07-14-2012 | #1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
Spor Sakatlanmalarynda Ylk Yardym - Spor Sakatlyklary Ve Ylk YardymSpor Sakatlanmalarynda Ylk Yardym - Spor Sakatlyklary ve Ylk Yardym Spor Yaralanmalary Ylk Yardym Yeterince ön hazyrfyk yapmadan egzersizlerde a?yry zorlamalar dikkatin azalmasyna, kazalara ve sakatlyklara yol açabilir… Sporun zihin ve fizik yapyyy geli?tirmekte oldu?u her geçen gün daha iyi anla?ylmaktadyr Bununla birlikte, bu yeni u?ra?yda egzersize katylan ki?iler organizmalarynrn toleranslary üstüne çykabilmektedir Yeterince ön hazyrfyk yapmadan egzersizlerde a?yry zorlamalar dikkatin azalmasyna, kazalara ve sakatlyklara yol açabilir Sakatlanmanyn daha ciddi boyutlara çykmasyny önlemek bakymyndan ilk yardym uygulamalary büyük önem ta?ymaktadyr Bu gibi durumlarda son karar her zaman hekimin sorumlulu?u altyndadyr Ancak hekimin hastaya ula?yp yardymcy olmasyna kadar geçecek süre içinde ilk yardymyn yapylmasy kaçynylmaz bir zorunluluktur Bu güncel kitapçyk en syk görülen bazy spor sakatlyklarynyn nedenlerini, tanyyla ilgili bazy temel bilgileri, ilk yardym uygulamalaryny ve önlemler konusunda önerileri içermektedir Kitapçyk uygun boyutlan ile her spor çantasynda bulunabilir Öncelikle önlemlerle ilgili bilgileri incelemenizi öneririz Kitapçy?yn çantanyzda bulunmasy gerekli durumlarda anynda ba?vurmanyzy sa?layabilecektir Spor Sakatlyklary A?YL TENDYNYTYSYYlk Yardym Nedeni: Baldyr kaslannyn kramp yada spazmlara neden olacak derecede a?yry zorlanmasy Özel Bulgular: Topu?un üsi kysmynda uzun süren a?rylar Ylk Yardym: A?ryly tarafy tesbit edin ve zorlamadan kaçynyn Ylgili uzmana dany?yn Ek Uygulamalar: Baldyr kaslaryna masaj Topu?un ayakkaby içine konacak bir parça i!e yükseltilmesi (Bu, a?il tendonuna binen yükü azaltyp iyile?meyi hyziandyracaktyr Bir gel sürülerek belirtiler gerilinceya kadar tedaviye devam edilir Tedavi Sonrasy: Baldyr kaslary için gerdirme egzersizleri Antranmanlardan sonra tendon ve çevresine buz ile so?uk uygulama Önlem: Beslenme ile uygun Magnezyum alynmasy sorunlara kar?y öntemlerden birisi olabilecektir Spor Sakatlyklary A?YL TENDONU KOPMASIYlk Yardym Nedeni: Koordine olmayan kas gerilmesi veya direk fizikseletki ile ani ve a?yry zorlama Özel Bulgular: Diz-dirsek pozisyonunda, her iki ayak muayene masasy kenarynda serbest olarak sarkarken, baldyr kavrama testinde sa?lam tarafta ayak parmaklarynda kopan tarafta hareket yoktur Tendon üzerinde bir çukur izlenir Ek Uygulamalar: Mutlaka cerrahi onarym gereklidir Kysa stireli olarak operasyona kadar alçyly tesbit yapylabilir Ylk Yardym: Eklem fonksiyonunu korumak için erken dönemde egzersizlere ba?lanmalydyr Düzenli olarak gel uygulanmasy önerilir Tedavi Sonrasr: Yetkili uzman gözleminde gerdirme egzersizleri yapylmalyciyr Zedeli bölgeye herhangi bir zorlanmadan sonra buz ile so?uk uygulanmalydyr gel sürülmeye devam edilir Önlem Zedelenen bölgede olu?an yeni doku koordine olmayan kas kasylnyalaryna yol açabilece?i için a?yry yüklenmelerden sakyrymalydyr Spor Sakatlyklary A?YL TENDONU ZORLANMASI (ÇEKMESI)Ylk Yardym Nedeni: Ani ve kuvvetli zorlanma veya direk fiziksel travma Özel Belirtiler: Egzersiz syrasynda topuk ve tendon bölgesinde hareketi engelleyici tipte deliniyor hissi veren a?ry Ek Uygulamalar Destekleyici bandaj kullanylmaly ve düzenli olarak gel uygulanmalydyr Tedavi Sonrasy Baldyr kaslary için gerdirme egzersizleri yapylmalydyr Önlem Kas olu?umlarynyn korunmasy için dülzenli olarak Magnezyum preparatlarynyn alynmasy önerilmektedir Spor Sakatlyklary BA? ZEDELENMELERYYlk Yardym Nedeni: Eklemi do?al synyrlary ötesinde harekete zorlayan harhangi bir kuwet ba? zedelenmesine yol açabilir Özel Belirtiler: Etkilenen eklemde a?ry, fonksiyon bozuklu?u ve eklem içi kanamaya ve syvy arty?yna ba?ly olarak ?i?me Ylk Uygulamalar: gel ile birlikte so?uk (buz) uygulama Eklemin ba?kaca bir zorlanmaya maruz kalmamasy için bandajlama Ciddi durumlarda hekime ba?vurulmalydyr Ek Uygulamalar: Sakatly?yn ciddiyet derecesine ba?ly olarak geçici bir süre için sportif aktivitelerden uzak kalynmaly llgili uzman bu siireyi saptamada önerilerde bulunacaktyr Destekleyici bandaj kullanylmaly ve düzenli olarak gel uygulanmalydyr Tedavi Sonrasy: Ikinci bir zedelenmeye kar?y önleyici olarak eklem fonksiyonunu sa?lamak amacyyla egzersizlere mümkün oldu?u kadar erken ba?lanmalydyr Spor Sakatlyklary SU TOPLAMASIYlk Yardym Nedeni: Ayakkaby ya da di?er spor malzemelerinin deri üzerine yapty?y basky ya da tahri? Özel Bulgular: Derinin dy? tabakasynyn altynda syvy birikimi ile birlikte üst tabakanyn ayrylmasy Ylk Uygulamalar: Su toplanmasy durumunda syvy bo?altylmaly bölge dezenfekte edilmeli ve etkylenen alan hava geçi?i sa?lanacak ?ekilde pansuman yapylmalydyr Önlem: Ayakkabylann içini ve giyilen çoraplaryn dy?yny hafifçe sabunlamak veya ayakkabylaryn deri kysymlarynyn iç kysmyna yumu?atrcy ya? sürmek yararly sonuçlar vermektedir Ellerdeki su toplamasy uygun eldiven giyerek önlenebylir Spor Sakatlyklary KIRIKLARYlk Yardym Nedeni: Dy? kökenli fiziksel etmenler, dü?me ya da çarpy?malar Özel Bulgular: Kyryk olan tarafta yüklenme kapasitesi yitimi ve hareket synyrlyly?y Kyryk bölgesinde görülebilecek ya da elle muayenede farkedilebilecek de?i?iklikler (?ekil bozuklu?u gibi) Bölgesel kanamaya ba?ly olarak belirgin bir ?i?me dokunma ve hareketlerle birlikte ?iddetli a?ry Ylk Uygulamalar: En uygun malzeme ile kyry?yn tesbit edilmesi (atelleme) gerekmektedir Ancak kyryk uçlarynyn yana?tyrylmasy (reduksiyon) yapylmaya çaly?ylmamaly ve en kysa süre içinde ilgili uzmana ba?vurulmafydyr Bu arada kyryk bölgesine so?uk uygulanabilir ve a?yzdan a?ry kesiciler verilebilir Uzman hekimin reduksiyonunu takiben kyry?yn iyile?mesi için alçyly tesbit yapylyr Tedavi Sonrasy: Kas kitlesi ve kuvvetin azalmasyny engellemek için sistemli olarak , egzersizler yapylmalydyr , Yük ta?yyan taraf ve bölgelerde ödem olu?umunu engellemek için günde birkaç kez gel uygulanmalydyr Spor Sakatlyklary KASIK ZORLANMASIYlk Yardym Nedeni: Spora katylym öncesi yetersiz ysynma ve gerdirme sonucu uylu?un iç kysmyndaki kas ve tendonlann a?yry zorlanmasy Özel Bulgulay: Uylu?un üst ve iç kysmynda ?iddeti gittikçe artan a?ry Ylk Uygulamalar: Etkilenen bölgeye 20 dakika kadar buz uygulanyr ve baskyly bandaj yapylyr Tedavi Sonrasy: 3 gün içinde gerdirme-gev?etme egzersizlerine ba?lanabilir Kasyk bölgesine düzenli olarak gel uygulanyr Gerdirme -gev?etme egzersizleri a?rysyz olarak yapylmaya ba?landy?ynda tedricen ko?u içeren çaly?malara geçilebilir E?er a?ry hisedilirse egzersizlere devam edilmeli ve ara verilmelidir Önlem: Antrenman ya da yary?malar öncesinde uyluk ve kasyk bölgesinde kaslaryn uygun bir ?ekylde ysytylmasy ve gerdirme egzersizlerinin yayylmasy önlem açysyndan önemlidir Spor Sakatlyklary DYZ EKLEMLERI KIKIRDAK ZEDELENMELERYYlk Yardym Nedeni: Yerde sabit ve diz bükülü durumdayken iç ya da dy? kuvvetlerin etkisiyle diz ekleminin zorlanmasy Özel Bulgular: Dizin bükülme ve dönme hareketlerinde eklem bölgesinde a?ry duyulur A?ry nedeniyle dizin tam olarak gerilme pozisyonuna gelmesi hemen hemen imkansyzdyr Ylk Uygulamalar: Diz çevresine gel uygulanyr Buz ile so?uk-baskyly bandaj yapylyr Zaman kaybetmeden hekime ba?vurulmalydyr Bu tip sakatlyklar genellikle operatör gerektiren durumlardandyr Tedavi Sonrasy: Operasyon sonrasy uygun bir ?ekilde planlanmy? kassal egzersiz programyyla dizin kuvvet deste?i sa?lanmalydyr Düzenli alarak gel uygulanmalydyr Operasyondan 6 hafta sonra yumu?ak bir’ zeminde hafif ko?u antrenmanlaryna ba?lanabilir Spor Sakatlyklary KAS LYFY KOPMASI (YIRTI?I)Ylk Yardym Nedeni: Yetersiz kondüsyonlanma, antrenman ve yary?malar öncesi yetersiz ysynma ve gerdirme hareketleri Özel Bulgular: Egzersizler syrasynda batycy ya da kesici tipte a?ry Genellikle damar dy?yna kan syzmasyna ba?ly olarak morarma görülebilir Ylk Uygulamalar: En az 20 dakika süreyle buz (so?uk) uygulama Ek Uygulamalar: 2-3 gün süreyle baskyly bandaj ve günde birkaç kez gel uygulanyr Tedavi sonrasy: Sakatly?yn ciddiyetine göre karar verilmek üzere, zedelenmeden 72 saat kadar sonra aktif hareketlere ve gerdirme egzersizlerine ba?lanabilir Önlem: Antrenman ve yary?malar öncesinde kaslaryn uygun bir ?ekilde ysytylmasy ve gerdirme egzersizlerinin yapylmasy Spor Sakatlyklary KAS SERTLY?Y, YORGUNLUKYlk Yardym Nedeni: Uygun olmayan antrenman rejimi, kaslaryn a?yry kullanymy, bazy minerallerin yetersizli?i Özel Bulgular: Kysa süreli kas a?rylary ve yorgunluk Ylk Uygulamalar: Etkilenen kas gruplarynyn gerdirme egzersizleri ile gev?etilmesi Sycak-yslak uygulamalar (sycak du? ve banyo) Gel uygulamasy Önlem: Yeterince Magnezyum alymyna dikkat edilmesi Antrenman planlamasynda yüklenmelerin tedrici olarak arttyrylmasy prensibine dikkatle uyulmalydyr Antrenman ve yary?malar öncesinde uygun ysynma ve gerdirme egzersizleriyle kaslar yüklenmeye hazyrlanmaly Bu uygulama en azyndan 20 dakika kadar sürmelidir Spor Sakatlyklary KAS EZYLMELERYYlk Yardym Nedeni: Sert bir cisime ya da sakattanmaya yol açabilecek bir baskynyn kasta bölgesel olarak bir doku bütünlü?ü bozuklu?u yaratmasy Özel Bulgular: Bazy durumlarda damar dy?yna syvy syzmasyna ba?ly olarak morarma görülebilir Ylk Uygulamalar: Gel ve so?uk-baskyly bandaj ile 48 saat tedavi yapylyr Ek Uygulamalar: Gel ile bandajlama, günde 2-3 kez yapylyr Tedavi Sonrasy a?rynyn ?iddeti azaldy?ynda egzersizlere ba?lanyr (Basamakiarda inip çykma veya yüzme gibi) Spor Sakatlyklary KAS ZORLANMALARI (ÇEKMELERY) Ylk Yardym Nedeni: Tek bir kas grubunun gerilebiime synyryndan daha fazla zorlanmasy Yetersiz kondüsyon Antrenman ve gerdirmelerinin uygun olarak yapylmamasy Magnezyum alymynda yetersizlik Özel Bulgular: Ani zorlanmalarda kas a?rylary Yfk Uygulamalaw Sportif aktivitelerden geçici olarak uzak kalynmalydyr REPARIL-GEL ve so~uk uygulamalar yapylmalydy~ Ek Uygulamalay: Kas gruplaryna günde bi~kaç kez REPARIL-GEL uygulanabilir Baskyly bandaj iyile?meyi hyzlandyrabili~ Sonraki birkaç gün içinde ise zedelenen kas mümkün oldu?unca syk gerdirme egzersizleriyle esnetilmeye, yumu?atylmaya çaly?ylmalydyr Tedavi Sonrasy: Mafif ko?ular ve jogging yapylmaya ba?lanyr Ilk birkaç gün içinde masaj yapylmamalydyr Önlem: Antrenman ve yary?malar öncesinde kaslaryn uy~un ysynma ve gerdirme egzersizlerynyn yapylmasy önlem açysyndan büyük önem ta?ymaktadyr Spor Sakatlyklary SIYRIK VE KESYKLER Ylk Yardym Nedeni: Genellikle dü?melere ba?ly olarak deride ortaya çykan yüzeysel zedelenmeler Özel Bulgular: Etkilenen alanda a?ry ve kyzaryklyk Bazy durumlarda hafif kanama Ylk Uygulamalar: Alkol içermeyen dezenfekten syvy ile yara temizlenmelidir Hava akymyna izin verecek bir malzeme ile yara pansumany yapylyr Uyary: Deride doku bütünlü?ünün bozuldu?u bütün durumlarda tetanoza kar?y önlem alynmalydyr Hastanyn tetanoza kar?y daha önceki ba?y?yklyk durumuna göre kararla?tyrylyr (örn a?ylama ya da serum gibi) Spor Sakatlyklary ÇIKlKLAR Ylk Yardym Nedeni: Dy? kökenli bir fiziksel kuvvet uygulamasy sonucunda eklemi olu?turan kemik uçlarynyn normal pozisyonlary dy?ynda yer de?i?tirmeleri Özel Bulgular: Etkilenen eklem bölgesinde a?ry Ylk Uygulamalar: So?uk ve baskyly bandaj uygulanyp çykan eklem hareketsizle?tirilmelidir (Atelleme) Derhal ilgili hekime ba?vurulmalydyr Uyan: Hiçbir zaman çyky?y yerine koymayy denemeyiniz Bilinçsiz zorlamalarda kemik çevresindeky yumu?ak dokularyn, damar ve tendonlaryn zedelenme olasyly?y vardyr Ek Uygulamalar: A?ry synyryny a?madan yapylan eklem hareketleri, etkilenen bölgeye hafif masaj fizyoterapi egzersyzleri ve günde birkaç defa gel uygulama öneriler arasyndadyr Spor Sakatlyklary BURKULMALAR Ylk Yardym Nedeni: Bir eklem iç ya da dy? kökenli bir fiziksel etken tarafyndan normal hareket synyrlarynyn ötesinde zorlandy?ynda eklemin ba?lary a?yry gerilebilir veya kopabilir Özel Bulgular: Oldukça kysa bir süre içinde eklem çevresinde ?i?me ortaya çykar Damar zedelenmesi nedeniyle eklem çevresinde ve içinde kanama olabilir Ylk Uygulamalar: Yeterli süre ve syklykla buz ve so?uk uygulanmalydyr (genellikle 1/2 -1 saat ara ile 8 -10 dakika kadar ve 48 – 72 saat boyunca) Gel sürülür ve baskyly bandaj yapylyr Burkulan tarafta (örn ayak bile?i burkulmasy ise) bacak yüksekte tutulur (elevasyon) ve yer çekimi etkisinden yararlanylarak ?i?me engellenmeye çaly?ylyr Uyary: Sycak du? alynmamasy ve bölgeye sycak uygulanmamasy aynca ylgili hekime dany?ylmasy önerilmektedir Tedavi Sonrasy: A?ry azaldy?ynda ve bölgedeki morarma düzeldi?inde eklem fonksiyonunu korumak için aktif egzersizlere ba?lanmaly ve atrenmanlar tedricen arttyrylmalydyr Önlem: Kassal kuvvet yetersizli?i olan, ba? zayyfly?y bulunan eklemler atrenman ve yary?malar öncesinde bandajla desteklenmelidir |
|