Kırgızıstan

**Prof. Dr. Sinsi** · 06-21-2012

Kırgızistan

Kırgızistan (Kırgız Türkçesi: Кыргызстан; Rusça: Киргизия, okunuşu: Kirgizia veya Kirghizia, UFA: /ˈkəːgɪztan/), Orta Asya'da bir ülke

Denize kıyısı olmayan ülkenin komşuları kuzeyde Kazakistan, batıda Özbekistan, güneybatıda Tacikistan ve güneydoğuda Çin Halk Cumhuriyeti'dir

Etimoloji

Kırgızistan, Kırgız ülkesi anlamına gelir

Kırgız isminin kökeni hakkında ise birkaç teori mevcuttur

Bunlardan birincisi -iz eki (iki - iz=ikiz vb

) almış kırk'tır

Yani Kırk-ız, Kırklar'dır[4]

Fakat halk Kırgız adının Kırk Kız'dan geldiğini iddia eder

Bunun temeli Kırgızların refah ve bolluk içinde bıraktıkları kamplarını daha sonra yerle bir olmuş bir halde bulan kırk kızın soyundan geldiklerine inanmalarıdır

[5] Diğer kayda değer önemli bir teori de Yapısal Dilci Kaymakam Eyüp Sabri Kartal 'nan gelir

Bu görüşe göre; Kırgız gelimesi Kırkuz olarak telefuz edilir

Bu kırk ve uz kelimelerinin birleşmesinden oluşur

Buna göre anlam kırk oguz demektir

Çünkü Uz (aşireti) veya uz, ouz veya Az, Oğuz Türklerinin diğer bir deyişidir

* Kırgız (kırk + uz) demek "kırk aşiret" demek olur ki daha bir etimolojik anlam ifade eder

Doğrudan ve mantıklı kırgız kelimesinin izahı olur

Yan ülkesi Özbekistan da kendilerine "uzbeg" der ki bu da uz begi veya oğuz beyi ülkesi demektir

Uz aynı zamanda Nuh Peygamberin torunu olup Türklerin bu torununun üremesinden geldiği dinsel dünya tarihi yazarlarınca ifade edilmektedir

Bakınız: en:Uz (son of Aram)

Tarih

Kırgızlar, Göktürk devrinde Kögmen (Sayan) Dağları'nın kuzeyinde yaşamışlardır

840 yılında Uygur Devletini yıkarak bu topraklarda kendi devletlerini kurmuşlardır

Daha sonra bugün yaşadıkları topraklara gelen Kırgızlar, Karahanlılar zamanında Müslüman olmuşlardır

Ruslara Orta Asya'lı halklardan ilk olarak girirler

Toplumlar arası kavgalar çıkmaya başlayınca Bagış uruusu(toplumu) Rusya Federasyonuna girmeye karar verir

Sonuç olarak 1881 yılında Rusların egemenliğine girmiştir

Coğrafya

Kırgızistan Orta Asya'da konum almaktadır

Komşuları kuzeyde Kazakistan, batıda Özbekistan, güneybatıda Tacikistan ve güneydoğuda Çin Halk Cumhuriyeti'dir

Tyan-Şan dağları ülkenin %65'ini kaplar ve ülke bu yüzden "Orta Asya'nın İsviçre'si" olarak adlandırılır[6]

Kuzeybatı Tyan-Şan dağları üzerinde bulunan ve ülkenin en büyük gölü olan Issık Köl(Sıcak Göl), Titikaka'dan sonra dünyanın en büyük dağ gölüdür

Demografi

2005 Dünya Almanağı verilerine göre Kırgızistan nüfusu 5,210,450'dur

Bu nüfusun %34

4'ü 0-15 yaş, %6

2'si ise 65 yaş ve üzeridir

Kırgızistan'da halkın %63

9'u şehirlerde geri kalanı ise kırsal kesimde yaşar

Ülkede kilometrekare başına 29 insan düşer

Kırgızistan'da yerli halk olarak belli olan Kırgızlar'dır (%64

9)

[7] Diğer etnik gruplar içinde en büyük Özbekler (13

8%) ve Ruslar (%12

5) oluşturur

[8] Küçük gruplar ise Tatarlar (%1

9), Uygurlar (%1

1), Kazaklar (%0

7) ve Ukrainler'dir (%0

5)

06-21-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Kırgızıstan Kırgızistan Kırgızistan (Kırgız Türkçesi: Кыргызстан; Rusça: Киргизия, okunuşu: Kirgizia veya Kirghizia, UFA: /ˈkəːgɪztan/), Orta Asya'da bir ülke Denize kıyısı olmayan ülkenin komşuları kuzeyde Kazakistan, batıda Özbekistan, güneybatıda Tacikistan ve güneydoğuda Çin Halk Cumhuriyeti'dir Etimoloji Kırgızistan, Kırgız ülkesi anlamına gelir Kırgız isminin kökeni hakkında ise birkaç teori mevcuttur Bunlardan birincisi -iz eki (iki - iz=ikiz vb) almış kırk'tır Yani Kırk-ız, Kırklar'dır[4] Fakat halk Kırgız adının Kırk Kız'dan geldiğini iddia eder Bunun temeli Kırgızların refah ve bolluk içinde bıraktıkları kamplarını daha sonra yerle bir olmuş bir halde bulan kırk kızın soyundan geldiklerine inanmalarıdır [5] Diğer kayda değer önemli bir teori de Yapısal Dilci Kaymakam Eyüp Sabri Kartal 'nan gelir Bu görüşe göre; Kırgız gelimesi Kırkuz olarak telefuz edilir Bu kırk ve uz kelimelerinin birleşmesinden oluşur Buna göre anlam kırk oguz demektir Çünkü Uz (aşireti) veya uz, ouz veya Az, Oğuz Türklerinin diğer bir deyişidir * Kırgız (kırk + uz) demek "kırk aşiret" demek olur ki daha bir etimolojik anlam ifade ederDoğrudan ve mantıklı kırgız kelimesinin izahı olur Yan ülkesi Özbekistan da kendilerine "uzbeg" der ki bu da uz begi veya oğuz beyi ülkesi demektir Uz aynı zamanda Nuh Peygamberin torunu olup Türklerin bu torununun üremesinden geldiği dinsel dünya tarihi yazarlarınca ifade edilmektedir Bakınız: en:Uz (son of Aram) Tarih Kırgızlar, Göktürk devrinde Kögmen (Sayan) Dağları'nın kuzeyinde yaşamışlardır 840 yılında Uygur Devletini yıkarak bu topraklarda kendi devletlerini kurmuşlardır Daha sonra bugün yaşadıkları topraklara gelen Kırgızlar, Karahanlılar zamanında Müslüman olmuşlardır Ruslara Orta Asya'lı halklardan ilk olarak girirler Toplumlar arası kavgalar çıkmaya başlayınca Bagış uruusu(toplumu) Rusya Federasyonuna girmeye karar verir Sonuç olarak 1881 yılında Rusların egemenliğine girmiştir Coğrafya Kırgızistan Orta Asya'da konum almaktadır Komşuları kuzeyde Kazakistan, batıda Özbekistan, güneybatıda Tacikistan ve güneydoğuda Çin Halk Cumhuriyeti'dir Tyan-Şan dağları ülkenin %65'ini kaplar ve ülke bu yüzden "Orta Asya'nın İsviçre'si" olarak adlandırılır[6] Kuzeybatı Tyan-Şan dağları üzerinde bulunan ve ülkenin en büyük gölü olan Issık Köl(Sıcak Göl), Titikaka'dan sonra dünyanın en büyük dağ gölüdür Demografi 2005 Dünya Almanağı verilerine göre Kırgızistan nüfusu 5,210,450'dur Bu nüfusun %344'ü 0-15 yaş, %62'si ise 65 yaş ve üzeridir Kırgızistan'da halkın %639'u şehirlerde geri kalanı ise kırsal kesimde yaşar Ülkede kilometrekare başına 29 insan düşer Kırgızistan'da yerli halk olarak belli olan Kırgızlar'dır (%649)[7] Diğer etnik gruplar içinde en büyük Özbekler (138%) ve Ruslar (%125) oluşturur[8] Küçük gruplar ise Tatarlar (%19), Uygurlar (%11), Kazaklar (%07) ve Ukrainler'dir (%05)