Kırgızıstan
 

Kırgızistan

Kırgızistan (Kırgız Türkçesi: Кыргызстан; Rusça: Киргизия, okunuşu: Kirgizia veya Kirghizia, UFA: /ˈkəːgɪztan/), Orta Asya'da bir ülke. Denize kıyısı olmayan ülkenin komşuları kuzeyde Kazakistan, batıda Özbekistan, güneybatıda Tacikistan ve güneydoğuda Çin Halk Cumhuriyeti'dir.

Etimoloji

Kırgızistan, Kırgız ülkesi anlamına gelir. Kırgız isminin kökeni hakkında ise birkaç teori mevcuttur. Bunlardan birincisi -iz eki (iki - iz=ikiz vb.) almış kırk'tır. Yani Kırk-ız, Kırklar'dır[4]. Fakat halk Kırgız adının Kırk Kız'dan geldiğini iddia eder. Bunun temeli Kırgızların refah ve bolluk içinde bıraktıkları kamplarını daha sonra yerle bir olmuş bir halde bulan kırk kızın soyundan geldiklerine inanmalarıdır. [5] Diğer kayda değer önemli bir teori de Yapısal Dilci Kaymakam Eyüp Sabri Kartal 'nan gelir. Bu görüşe göre; Kırgız gelimesi Kırkuz olarak telefuz edilir. Bu kırk ve uz kelimelerinin birleşmesinden oluşur. Buna göre anlam kırk oguz demektir. Çünkü Uz (aşireti) veya uz, ouz veya Az, Oğuz Türklerinin diğer bir deyişidir. * Kırgız (kırk + uz) demek "kırk aşiret" demek olur ki daha bir etimolojik anlam ifade eder.Doğrudan ve mantıklı kırgız kelimesinin izahı olur. Yan ülkesi Özbekistan da kendilerine "uzbeg" der ki bu da uz begi veya oğuz beyi ülkesi demektir. Uz aynı zamanda Nuh Peygamberin torunu olup Türklerin bu torununun üremesinden geldiği dinsel dünya tarihi yazarlarınca ifade edilmektedir. Bakınız: en:Uz (son of Aram).

Tarih

Kırgızlar, Göktürk devrinde Kögmen (Sayan) Dağları'nın kuzeyinde yaşamışlardır. 840 yılında Uygur Devletini yıkarak bu topraklarda kendi devletlerini kurmuşlardır. Daha sonra bugün yaşadıkları topraklara gelen Kırgızlar, Karahanlılar zamanında Müslüman olmuşlardır.

Ruslara Orta Asya'lı halklardan ilk olarak girirler. Toplumlar arası kavgalar çıkmaya başlayınca Bagış uruusu(toplumu) Rusya Federasyonuna girmeye karar verir. Sonuç olarak 1881 yılında Rusların egemenliğine girmiştir.

Coğrafya

Kırgızistan Orta Asya'da konum almaktadır. Komşuları kuzeyde Kazakistan, batıda Özbekistan, güneybatıda Tacikistan ve güneydoğuda Çin Halk Cumhuriyeti'dir. Tyan-Şan dağları ülkenin %65'ini kaplar ve ülke bu yüzden "Orta Asya'nın İsviçre'si" olarak adlandırılır[6]. Kuzeybatı Tyan-Şan dağları üzerinde bulunan ve ülkenin en büyük gölü olan Issık Köl(Sıcak Göl), Titikaka'dan sonra dünyanın en büyük dağ gölüdür.

Demografi

2005 Dünya Almanağı verilerine göre Kırgızistan nüfusu 5,210,450'dur. Bu nüfusun %34.4'ü 0-15 yaş, %6.2'si ise 65 yaş ve üzeridir. Kırgızistan'da halkın %63.9'u şehirlerde geri kalanı ise kırsal kesimde yaşar. Ülkede kilometrekare başına 29 insan düşer.

Kırgızistan'da yerli halk olarak belli olan Kırgızlar'dır (%64.9).[7] Diğer etnik gruplar içinde en büyük Özbekler (13.8%) ve Ruslar (%12.5) oluşturur.[8] Küçük gruplar ise Tatarlar (%1.9), Uygurlar (%1.1), Kazaklar (%0.7) ve Ukrainler'dir (%0.5).