Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

ANADOLU VE RUMELİ MÜDAFAA-İ HUKUK CEMİYETİ




Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti,kurtuluş Savaşındaki direniş örgütlerinin en önemlisiEylül 1919"da Sivas Kongresinde kurulmuş,Kurtuluş Savaşı döneminde mecliste ve hükümetlerde egemen olmuştur



Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin kökleri,Vilayat-ı Şarkiye Madafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti dönemine uzanırSöz konusu örgüt,Mondros Mütakeresinin 24maddesinin Vilayat-ı Sitte"yi ( Doğu Anadolu"daki altı vilayet-i Mamuretü"l AZİZ,Erzurum ,Diyarbakır,Van,Bitlis,ve Sivas)her an işgal tehdidi altında tutması üzerine şair Süleyman Nazif önderliğinde İstanbul"da kurulmuştuİlk aylarda önemli bir varlık gösteremeyen örgüt Cevat Dursunoğlu aracılığıyla Erzurumda bir şube açınca canlandıÜlkedeki siyasal koşulların ağırlaşmasından,Ege"nin Yunanlılarca fiilen işgal edilmesinden sonra Erzurum"daki şubenin önde gelenleri,bölge çapında bir kon gre toplanmasını ve sorunların ele alınarak çözüm araştırılmasını kararlaştırdılarKongreye Trabzon"daki Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyetinin delegeleri de çağrıldıAynı günlerde Mustafa Kemal de yakın arkadaşlarıyla birlikte Erzurum"daydıBöylece 23 Temmuz 1919"da toplanan kongre yarı ulusal bir nitelik kazandıiki hafta kadar süren çalışmalar sonunda Trabzon Muhafaza-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti ile Vilayet-i Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti Erzurum şubelerinin feshi,bunların yerine Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin kurulması kararlaştırıldıCemiyet doğuda örgütlenme çalışmalarının yanı sıra en kısa zamanda Sivas"ta ulasal nitelikli bir genel kongre düzenlenmesi görevinide üstlendiBu amaçla Kars Milli Şura Hükümetiyle o zamana değin Ege"de toplanmış olan kongrelerin yönetici ve delegeleriyle Trakya-Paşaeli Madafaa Heyet-i Osmaniyesi ile ilişki kuruldu

İstanbul Hükümetinin engel olma çabalarına karşın,Sivas Kongresi,4 Eylül 1919"da toplandıKongreye,ERzurum Kongresinin seçtiği delegelerle birlikte 35"i aşkın delege katıldıBir hafta kadar süren ve yoğun tartışmalara sahne olan kongre sonunda ülke çapındaki direniş örgütlerini birleştirici kararlar alındıo ana değin kurulmuş ve mücadele etmekte olan bütün yerel örgütler Anadolu ve Rumeli Madafaa-i Cemiyeti adı altında birleşecek ve bu yerel örgütlerin her biri,cemiyetin birer şubesi haline geleceklerdiÖrgütün en üst yönetim organı,Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliyesi olacaktıbu organın üyeleri de şu adlardan oluşuyurduMustafa Kemal ,Hüseyin Rauf Bey,(Orbay),İzzet Bey,Raif EfendiServet Bey,Şeyh Fevzi Efendi,Bekir Sami Bey(Kunduk) Sadullah Efendi,Hacı Musa Bey,Kara Vasıf Bey,Mazhar Müfit Bey (Kansu) Ömer Mümtaz Bey,Hüsrev Sami Bey(Gerede),Hakkı Behiç Bey (Bayiç),Ratipzade Mustafa Bey ve Refet Bey ( Bele)




Kaynak:AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti başlangıçta bir dernekler federasyonu özelliği gösteriyor,tek tek dernekler yerel ve bölgesel özelliklerini koruyorlardıTüzükte yer alan ana ilkeler Misak-ı Milliyi ilan ediyor,ayrılıkçı Rum ve Ermeni girişimlerine karşı çıkıyor,halifeliği ve sultanı korumak için toplu direniş gereğini belirtiyorduDerneğin her türlü fırkacı akımlardan uzak duracağı belirtilerek,İttihat ve Terakkinin devamı olmadığı vurgulanıyorduAncak cemiyetin örgütlenmesinde eski ittihat ve Terakki üyelerinin önemli önemli katkıları olmuştu Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti şubeleri ordu ve mülki idareyle yakın ilişkiler içinde olup adeta iç içe geçmişlerdiŞubelerde yerel eşrafında önemli bir ağırlığı vardı



Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti şubelerinin yönetimindeki Kuvayi Milliye milislerinden ve ordu birliklerinden oluşan bir askeri kuvvete sahiptiBaskı grubu işlevi görerek İstanbul"da Damat Ferit Paşa kabinesini düşürmeyi başarmışİstanbul Hükümetine bir meclis oluşturulması ve seçim yapılması için baskı yapmış ve bunda başarılı olmuştuAyrıca Kuvay-i Milliye"ye yakın Ali Rıza Paşa Hükümetinin kurulmasını sağlamıştı1919 sonundaki Meclis-i Mebusan seçimlerinde de cemiyet büyük başarı elde ettiMecliste Felah-i Vatan adlı,cemiyete yakın bir grup oluşturulduMisak-ı Milli oybirliğiyle kabul edildi(28 Ocak 1920)İstanbul"un İtilaf Devletlerince işgalinden sonra 18 Mart 1920"de Son Meclisi Mebusan kapatılınca Mustafa Kemal,Cemiyet Heyet-i Temsiliyesi adına,olağanüstü yetkilere sahip bir meclisi Ankara"da toplantıya çağırdıBöylece 23 Nisan 1920"de İlk Türkiye Büyük Millet Meclisinin Toplanmasıyla,Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti yönetime fiilen el koymuş oluyordu
Cemiyet 10 Mayıs 1921"de mecliste bir grup kurduBaştan beri mecliste çoğunluğa sahip olan bu grubun başkanı Mustafa Kemal"diCemiyetin,özellikle de Mustafa Kemal"in etkisinin artmasına tepki olarak Temmuz 1922"de mecliste ikinci bir grup kuruldu Bu nedenle ,Anadolu Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti grubuna Birinci grup da denirCemiyet daha sonra 11 Eylül 1923"te Halk Fırkası"na dönüştürüldü



Kaynak:AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir