Piet Mondrian- Pıeter Cornelıs Mondrıaan -gençliği ve Ilk Yapıtları-pariste Kübist Dönemi-de Stijl

Piet Mondrian- Pıeter cornelıs mondrıaan





Mondrian piet,asıl adı PIETER CORNELIS MONDRIAAN ( D7 Mart 1872- Amersfoort,Hollanda - Ö1 Şubat 1944 New York kenti ,ABD ) de,Stijl adlı soyut resim akımının öncülerinden Hollandalı ressamYapıtlarıyla 20yüzyılın mimarlığını ve grafik sanatlarını derinden etkilemiştir

Gençliği ve ilk yapıtları;

Kalvenci bir ilkokulda müdür olan babası amatörce çizimler yapardıAmcası ise Lahey okulundan bir manzara ressamıydıMondrian 14 yaşındayken resim eğitimine başladığında her ikisinden de ders aldıRessam olmak istiyorduama ailesinin ısrarı üzerine öğretmenliğe yöneldive 1892"de orta dereceli okullarda resim öğretmenliği yapmaya hak kazandıKendine bir iş arayacak yerde,ailesinin oturduğu Winterswijk yakınlarındaki küçük bir kasabada bir ressamdan resim dersleri almaya başladıDaha sonra da Amsterdam"a giderek Devlet Akademisi"ne yazıldıUtrecht"te üye olduğu Kunst -liefde adlı sanat derneğinde 1893"te ilk resimlerini sergilediDaha sonra Amsterdam"da da iki derneğe katıldıBu sırad akademinin akşam derslerini izliyor,öğretmenlerini çalışkanlığıyla etkiliyordu1897"de ikinci sergisini açtı

1899"da Amsterdam"daki büyük bir evin tavan resimlerini yapmayı üstlendi1901"de Roma ödülü için yarışmaya katıldıysa da birinci olamadı1903"te bir ölü doğa ile Willink van Collem Ödülünü alması ünlenmesine yo açtıAynı yıl Belçika"nın Brabant kentindeki bir arkadaşının yanına gitti1905"te Amsterdam"a göndüğü zaman sanatı belirgin biçimde değişmiştiAmsterdam çevresini betimlediği bu dönem manzaralarında ritmik bir çerçeve göze çarpıyor,ışık-gölge gibi pikaresk değerler yerine kompozisyonun yapısı önem kazanıyorduen çok yel değirmenleri,çiftlik evleri,ve ağaç resimleri yaptığı bu dönemde çalışmaları gene de çağdaş Hollanda resmi geleneği içinde kaldı

Ard izlenimciliğin ve ışıkçılığın etkileri,

1907"de Amsterdam Quadrenali"ne Kees van Dongen,Otto ven Rees ve Jan Sluijters gibi parlak renkler kullanan ard izlenimci ressamlar katılmışlardıOnların seçtikleri renklerden etkilendiği anlaşılan
anlaşılan Mondrian aynı yıl " Kırmızı Bulut" (1907"de Lahey Belediye Müzesi) adlı resmini yaptıHızla üretilmiş bir taslak görünümünde ,tümüyla rengin egemen olduğu bu resimden sonra yeni keşfettiği renk değerleriyle bir dizi denemeye girişti1908"de yaptığı" Oele Yakınında Korular"da (Lahey Belediye Müzesi) başka öğelere de yer verdiNorveçli ressam Edvard Muhch"u anımsatan düşey çizgilerle dışa vurumcuları anımsatan sarı,turuncu,mavi ,mor ve kırmızılar kullandıBu büyük boyutlu çalışmasıyla artık geleneksel Hollanda resminden kopuyor ,Avrupa resmiyle buluşuyordu

Kaynak:AnaBritannica cilt 23 frmsinsinet için derlenmiştir

Hollandalı ressam Jan Toorop ile tanışmasının Mondrian"ın yeni üslubu üzerinde pekiştirici bir etkisi olduToorop bu ülkede ışıkçılığın öncülerindendive asal renklerin küçük noktalar ya da kısa çizgiler biçiminde karıştırılmadan tuvale yerleştirilmesini,böylece,ikincil renklerin resme belli bir uzaklıktan bakan izleyicinin gözünde oluşmasını öngören divizyonizme savunuyordu

Bu tür renk kullanımına ağırlık veren Mondrian da paletini asal renklerle sınırladıTemelde sarı,kırmızı ve mavi renkleri kullandığı ( Güneş Işığında Yel Değirmeninde (1908"de Lahey Belediye Müzesi) güneşin parlaklığını yansıtmadığı ustalığını ortaya koydu" Kırmızı Ağaç"taysa ( 1908 Lahey Belediye Müzesi) kırmızı mavi karşıtlığından yararlanarak doğada gördüğü dengeyi dile getirdiIşıkçı yapıtlarıyla 1909"da Amsterdamdaki Belediye Müzesinde açılan toplu sergiye katılan Mondrian bu sergiden sonra Holladalı avant- garde ressamlar arasında kalıcı bir yer edindi

1909"un bir başka önemli olayı da Teosofi Derneğine katılmasıydıEvrendeki bütün varlıkların tek bir kaynaktan çıktığını ve ruh ile maddenin birliğini savunan bu düşünce sistemi zamanla Mondrian"ın yapıtlarına yansıdıBüyük anıtsal biçimlerle ilgilenerek örneğin daha önce divizyonist teknikle resmini yaptığı Westcapelle"deki deniz fenerini biçime ağırlık vererek yeniden ele aldıIşıkçı çalışmalarıyla 1910"da Amsterdam"da
açılan StLucas Sergisinde önemli ölçüde dikkat çekti1911"de doğanın sonsuzluğunu dile getirdiği bir tablosunu Paris"teki Salon des Independants"a (Bağımsızlar Salonu) göndermesi de uluslararası alan attığı
ilk adımı oluşturdu

Kaynak:AnaBritannica cilt 23 frmsinsinet için derlenmiştir

Paris"te Kübist dönemi;

O yıl,Mondrian Amsterdam"da açılan birsergide ilk kez Pablo Picasso ile Georges Brague"ın erken dönem kübist çalışmalarını gördüBunların derin etkisi altında 1912 başlarında Paris"e yerleştive kübizmin ilkelerini,kendine uyarlayarak kullanmaya başladı1911-12 kışında yaptığı "Zelcefil Kaseli Ölüdoğa" ( Lahey Belediye Müzesi) adlı iki çalışmasında bu açıkça görülüyorduresimlerin ilkinde günlük yaşamdaki gibi çizilmiş olan nesneler,ikincisinde kompozisyonun öğelerini oluşturan yapılara dönüşmüştüMondrian kübist dönemi 1912"den 1917"ye değin sürdüama çalışmalarında çözümsel (analitik) kübizmin nesneleri bileşenlerine ayırma eğiliminin ötesine geçti Buna karşılık kübistlerin kullandığı renklere ve kompozisyon anlayışına bağlı kaldıayrıca kompozisyon öğelerini daha da azaltmak için eğrilerden ve çapraz çizgilerden kaçınarak daha çok yatay ve düşey çizgiler kullandı

1914 yazında Mondrian hastalanan babasını görmek için Hollanda"ya gittIDünya Savaşı"nın çıkması,Paris"e dönmesini engelleyince Laren" yerleştiBura da DrMHJSchoenmaekersadlı bir teosofistle tanıştıGerçeklik konusundaki görüşlerinde onu çizgilerin simgesel anlamı ve evrenin matematiksel yapısı üstüne çalışmalarından önemli ölçüde etkilendiLaren"deyken büyük destek gördüğü SBSlijper ve ressam Bart van der Leck ile de dostluk kurduVan der Leck aracılığıyla dönemin avant-garde sanatçılarından Theo van Doesburg"la tanıştıBu dönemde kübizm anlayışını en uç noktasına kadar geliştirildi"Rıhtım ve Okyanus "adlı
resminin 1917"de yaptığı son biçimi bu üslubun son aşamısı temsil ediyordu

Kaynak:AnaBritannica cilt 23 frmsinsinet için derlenmiştir

DStijl

Bu resimden sonra Mondrianın yapıtlarında temel bir değişiklik görüldüvar olan biçimleri resimsel bir formüle indirgemenin yerini dış dünyadaki herhangi bir konunun tümüyle reddedilmesi aldıMondrian bu adımı de Stijl adlı dergiyi çıkaran ve aynı adla anılan hareketi başlatan Theo van Doesburg,ven der Leck ve Vilmos Huszar ile birlikte attıGrubun ilkeleri konu olarak gözle görülen gerçek nesneleri almamak ve resim dilini en temel öğelerine indirmektibu da düz çizgi ve dik açılar,dolayısıylada düşey ve yatay çizgiler kullanmak renkleri,üç asal renk olan sarı,kırmızı,mavi ve gerçekte renk olmayan siyah,beyaz ,ve gri ile sınırlamak anlamına geliyorduMondrain!in yeni-plastikçilik adını yakıştırdığı bu yaklaşımın amacı sanat yapıtını anlık görsel algılamaların etkisinden ve sanatçının öznelliğinden arıtmaktıUzun zamandır aradığı nesnelliğe böylece çok yaklaşan Mondrian"ın artık resminde "gerçeğin doğru bir görüntüsü"nü verebilecekti

Mondrian"ın ilk yeni-plastikçi yapıtları gerçeğin bir parçasını anlatmaktan çok ,evrenin tümüne egemen olan uyumdan türetilmiştiBunlar beyaz zemin üstüne yerleştirilmiş yumuşak,asal renklerde dikdörtgenlerden oluşuyordu
Kompozisyonları renge dayanıyor,ve sanki tuvalin sınırlarını aşarak resmin dışındaki mekana taşıyordu1918"de Mondrian resimlerine yeniden çizgiyi kattırenkleri yatay ve düşey siyah çizgilerle birbirinden ve zeminden ayırmaya,böylece renkli ve renksiz dikdörtgenler yaratmaya başladı1920"de yeni-plastikçi üslubu en olgun noktasına ulaşan Mondrain 1919"da Paris"e gittiyse de de Stijl grubundaki arkadaşlarıyla ilişkisini sürdürdü



Kaynak:AnaBritannica cilt 23 frmsinsinet için derlenmiştir

Olgunluk Dönemi;

Elli yaşına basması nedeniyle arkadaşları,Amsterdam"daki Belediye Müzesi"nde geçmişteki çalışmalarını da kapsayan bir sergi düzenledilerBu sergi onun Hollanda manzara resim geleneğinden başlayıp yatay ve düşey çizgiler asal renkler,siyah,gri,ve beyazlar kullanarak evrensel bir uyumu betimleyen soyut resimlerine kadar adım adım gelişmesini gösteriyorduMondrain amacına ulaşmıştıama orada durmadı1922"den 1938"e değin resimlerini daha da açık ve saf hale getirmeye çalıştı

Yapıtlarını,çok sık gergilemiyordu1922"den ABD"ye gittiği 1940"a değin kişisel sergi açmadı1930"da Daire ve Kare,1931"de Soyutlama -Yaratma gruplarının sergilerine katıldı1933"ten sonra daha da süssüz vesert havalı resimler yapmaya başladı1934"te ABD"li sanatçı Harry Holtzmann ve İngiliz ressam Ben Hicholson"la tanıştıCircle adlı derginin yayın yönetmenlerinden olan Nicholas"ın özendirmesiyle "Plastic Art and Pure Plastic Art" (plastik Sanat ve Saf Plastik Sanat ) adıl makalesini bu dergide yayımladıHitler tehlikesinin belirdiği 1938"de Paris"ten ayrılınca da Londra"da gene Circle çevresi
tarafından karşılandıİki yıl Londra"nın bir banliyösinde kaldıktan sonra ken bombalanmaya başlayınca 1940"ta ABD"ye gittiNew Yorkta Holzmaan ,koleksiyoncu,Peggy Guggenheim ve müze yöneticisi James Jahnson Sweeney gibi sanat çevresinin öncüleri tarafından karşılandı



Kaynak:AnaBritannica cilt 23 frmsinsinet için derlenmiştir

Mondrian"ın sanatındaki son değişme de ABD"de ortaya çıktıBir yandan içinde bulunduğu özgürlük ortamı ,bir yandan New York kentindeki canlı yaşam,bir yandan da bu ülkenin hareketli müziği,yapıtlarına ciddi bir hava veren
siyah çizgileri kaldırıp yerlerine renk bantları koymasına,daha sonra da bunları sürekli bantlar biçiminde yapmak yerine,küçük renk dikdörtgenleri biçiminde düzenlemesine yol açtıNeredeyse 20 yıl sonra açtğı kişisel sergisindeki
( 1941 -42,Sidney Janis GalerisiSuffamoABD ) ve Broadway Boogie Woogie" ( 1942 -43,Modern Sanat Müzesi,New York ) gibi son dönem yapıtları bu yeni canlanışın ifadeleriydi1943"te başladığı " Victory Boogie Woogie"
( 1943 -44,Burton Tremaine Koleksiyonu ,Meriden ) adlı yapıtını ise bitiremediyakalandığı zatürreden kurtulamayarak 1944"te öldü


Değerlendirme;

Mondria"nın yeni-plastikçiliğinin gösterdiği sürekli gelişme ,çağdaş ,sanat tarihi içinde önemli bir yer tutarYapıtları daha sonra " geometrik soyutlama" yaklaşımın habercisidirAma Mondrian"ın çalışmalarında
yalnızca estetik değil,aynı zamanda etik bir kaygı vardır; resimlerinde evrensel uyumu bulmaya çalışmıştırKöklerini Kalvenci Püriten gelenekte bulan yapıtlarında sürekli saf güzelliği aramıştırSanatın daha iyi bir yaşamın yol göstericisi olduğunu düşünmüştürBunu iletmek için de geometrinin katı dilini benimseyerek elinden geldiğince yalın olmayı seçmiştirÇağdaş resim sanatının öncülerinden olduğu kadar,önde gelen bir hümanist olan Mondrian
1937"de yayımlanan bir yazısında "İnsanlığa ,onu aydınlatarak hizmet edilebilir" diyerek amaçlırını ortaya koymuştur

ÖBÜR ÖNEMLİ YAPITLARI ;

" Gri Ağaç" (1912,Lahey Belediye Müzesi,
" Oval Düzenleme (Ağaçlar )" (1913 ,Belediye Müzesi,Amsterdam)
" Mavi Yüz" ( Çağdaş Sanat Müzesi ,New York),
" Siyah Beyazlı Düzenleme" ( 1917,Kröller-Müller Devlet Müzesi,Otterlo),
" A Renkli Düzenleme " ( 1917 Kröller-Müller Devlet Müzesi ,Otterlo),
" Renk Düzlemleriyle Düzenleme III" ( 1917,Lahey Belediye Müzesi,)
" Düzenleme ; Gri Dış Çizgili Renk Düzlemleri"( 1918,Max Bill Koleksiyonu ,,Zürich),
" Baklava Biçiminde Düzenleme " ( 1919,Kröller-Müller Devlet Müzesi,Otterlo),
" Dama Tahtası Biçiminde Düzenleme," ( 1919,Lahey Belediye Müzesi),
" Kırmızı ,Mavi ve Sarı Yeşille Düzenleme " ( 1920,Wilhelm Hack Koleksiyonu,Köln),
" Kırmızı Sarı ve Mavi ile Düzenleme" (1921,Lahey Belediye Müzesi,)
" Düzenleme 2" ( 1922,Guggenheim Müzesi,New York,)
" Mavi ve Yeşille Düzenleme 1" (1925,Sanat Evi ,Zürich,)
" Sarı ve Mavi ile Düzenleme "( 1929,Boymans-van Beuningen MüzesiRotterdam),
"Fox Trot A"(1927,Yale Üniversitesi Sanat Galerisi New Haven),
" Kırmızı Mavi ve Sarıyla Düzenleme" ( 1920,Armand PBartos Koleksiyonu,New York),
" Sarı Çizgili Düzenleme" (1933,Lahey Belediye Müzesi,)
" Mavi ve Beyaz ile Düşey Düzenleme " ( 1936,Kuzey Ren- Vestfalya Sanat Koleksiyonu,Düsseldorf,Almanya),
" Mavili Düzenleme" ( 1937,Lahey Belediye Müzesi,)
" Londra Düzenlemesi" ( 1940-42,Albright-Knox Sanat Galerisi,Buffalo,ABD)


Kaynak:AnaBritannica cilt 23 frmsinsinet için derlenmiştir