Aden Körfezi

Aden Körfezi





Aden Körfezi,Kızıldeniz ile Umman Denizi arasında doğal bağlantı oluşturan derin su havzasıAdını batı ucunda bulunan Yemen"deki Aden limanından alan körfez,Arabistan kıyıları ile Afrika Boynuzu arasında uzanırbatıda daralarak Tacura Körfezine dönüşürGuardafui Burnundan geçen 51 16 doğu boylamı körfezin doğu sınırı olarak kabul edilirOşinografik ve jeolojik açıdan ise kıtanın deniz altında kalan bölümünün doğu sınırı,kuzeydeki Kuria Muria Adaları ile güneydeki Sokotra Adasını birleştiren çizgiye kadar uzanırböylece körfez toplam 530000 tk ortalama genişliğiyse kuzeydoğudan güneybatıya 480 km"dir

Denizdibi yüzeyinin başlıca özelliği Hint Okyanusundaki engebe sistemini oluşturan Saba yükseltisinin Aden Körfezinin orta bölümlerine kadar yayılmasıdırBu engebe sistemi genel topografyasıyla sınırları belirgin bir vadi biçiminde dirÖte yandan kuzeybatıdan güneybatıya doğru uzanan faylar,vadi boyunca yarıklar oluştururBu yarıkların en büyüğü körfezin bugüne kadar saptanmış en derin yeri olan Alula-Fartak çukurudur(5360m) Saba yükseltisinin iki yanında derinlikleri körfezin ağzında 3900 m"ye varan tortul havzalar bulunurBu yükselti batıya
doğruTacura çukuru adı verilen doğu-batı yönünde uzanan daha sığ bir vadiyle birleşirKörfezin jeolojik yapısı,temel olarak,deniz yatağının
Saba yükseltisinin ekseninden dışarı doğru yayılmasıyla biçimlenir

Arabistan Yarımadasıyla Afrika kıtası Eosen Bölümün sonlarında ( 54-38milyon yıl önce) ya da Oligosen Bölümde (38-26 milyon yıl önce)
bugünkü sınırları boyunca birbirinden ayrılmış,sonra da körfezdeki faylara paralel bir doğrultuda birbirlerinden uzaklaşmışlardır

Körfezdeki deniz yatağı okyanuslara özgü bir kabukla örtülüdürSeba yükseltisinin özellikleri yüzeye yakın deprem hareketleri,yüksek ısı
akışı,sürekli yenilenen lavlar ve tortul katmanının çok ince olmasıdır(hatta bazen hiç tortul görülmez)Aden Körfezinin Jeolojik evrimi,Kızıldeniz"in ve Doğu Afrika"daki Rift Vadisinin evrimiylede bağıntılıdır

Seba yüksekliğinden kıtanın su altında kalan bölümüne doğru inildikçe tortul kalınlığı artarak özellikle Arabistan Yarımadasından körfeze
dökülen mevsimlik Hadramut Irmağının güneyindeki bölgede 15 km"yi bulurKörfez kıyıları,kıyı kesimindeki topraklarda bulunan maddelerin
özelliklerine göre kahverengi ,yeşil,ya da gri renkli çamurlarla kaplıdırHavzalar temel olarak düzensiz akıntıların kıyılardan ışındırarak getirdiği
maddelerle doludurSaba yükseltisi ise açıklardakiderin sularda oluşan tortullarla örtülüdürAz olmakla birlikte rüzgarın taşıdığı maddelere de
rastlanır

Kızıldeniz Aden Körfezi ve Umman Denizi arasındaki yoğun su gidiş gelişi,hava akımının bir bölümünü oluşturan yağmur yüklü muson rüzgarları ve yoğun buharlaşma deniz suyunun yapısının karmaşık olmasına yol açarYüzey katmanı oldukça tuzluduranaforlar bu katmanın
akış örüntüsünü karmaşıklaştırırKasımdan marta değin süren kuzeydoğu musonu sırasında yüzey sıcaklığı oldukça düzenlidir ve 25c -28 c
arasında değişirAncak mayıstan Eylüle değin süren daha güçlü güneybatı musonu döneminde yüzey sıcaklığı 2531 c ye yükselir90-600
m arasındaki yüzeyaltı katmanda daha az tuzlu olan sular Umman Denizinden çıkarBabü"l - Mendeb Boğazını geçerek Kızıldenize ulaşır
Bu akıntı 750 m derinlikte Kızıldenizden gelen oldukça tuzlu bir katmana katılarak ters yöne dönerKörfezin doğusunda ,900 -1800 mderinlik te sıcaklık ve tuzluluk derecesi düşük bir su katmanı oluşuroysa batıya doğru gidildikçe bu duruma yalnızca derin çukurluk alanlarda rastlanır

Canlı türlerinin bolluğu ve çeşitliliği açısından Aden Körfezinde denizaltı,yaşamı,oldukça zengindirKıyı bölgelerinde sular yükseldiğinden her
mevsimde değişik ölçülerde yüzey katmanı pek çok besleyici maddeyle zenginleşerek çok sayıda planktonun yaşaması için elverişli bir ortam oluştururSuların yükseldiği bu bölgelerde sardalye ve uskumru balıkları öldukça boldurBaşlıca açık deniz balıkları yunus,orkinos,kılıçbalığı ve köpekbalığıdırbalinalara da sık rastlanırKörfez deniz kaplumbağalarının yaşayabilmesi için çok elverişli bir ortam
oluşturduğu gibi,burada kaya ıstakozu da çok boldurBüyük ölçüde ticari balıkçılık yapılmamasına karşın,kıyı boyunca birbirinden uzak
pek çok balıkçı kasabası ve köyü vardırYerel balıkçılık kıyıya yakın bölgelerde yapılıryıllık ürünün çoğu sardalye,orkinos,uskumru,köpekbalığı
ve ıstakozdan oluşur

Kaynak;AnaBritannica cilt 1"den frmsinsinet için derlenmiştir