Aden Körfezi
 

Aden Körfezi


http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1302974430


Aden Körfezi,Kızıldeniz ile Umman Denizi arasında doğal bağlantı oluşturan derin su havzası.Adını batı ucunda bulunan Yemen"deki Aden limanından alan körfez,Arabistan kıyıları ile Afrika Boynuzu arasında uzanır.batıda daralarak Tacura Körfezine dönüşür.Guardafui Burnundan geçen 51 16 doğu boylamı körfezin doğu sınırı olarak kabul edilir.Oşinografik ve jeolojik açıdan ise kıtanın deniz altında kalan bölümünün doğu sınırı,kuzeydeki Kuria Muria Adaları ile güneydeki Sokotra Adasını birleştiren çizgiye kadar uzanır.böylece körfez toplam 530.000 tk ortalama genişliğiyse kuzeydoğudan güneybatıya 480 km"dir.

Denizdibi yüzeyinin başlıca özelliği Hint Okyanusundaki engebe sistemini oluşturan Saba yükseltisinin Aden Körfezinin orta bölümlerine kadar yayılmasıdır.Bu engebe sistemi genel topografyasıyla sınırları belirgin bir vadi biçiminde dir.Öte yandan kuzeybatıdan güneybatıya doğru uzanan faylar,vadi boyunca yarıklar oluşturur.Bu yarıkların en büyüğü körfezin bugüne kadar saptanmış en derin yeri olan Alula-Fartak çukurudur.(5.360m) Saba yükseltisinin iki yanında derinlikleri körfezin ağzında 3.900 m"ye varan tortul havzalar bulunur.Bu yükselti batıya
doğru.Tacura çukuru adı verilen doğu-batı yönünde uzanan daha sığ bir vadiyle birleşir.Körfezin jeolojik yapısı,temel olarak,deniz yatağının
Saba yükseltisinin ekseninden dışarı doğru yayılmasıyla biçimlenir.

Arabistan Yarımadasıyla Afrika kıtası Eosen Bölümün sonlarında ( 54-38milyon yıl önce) ya da Oligosen Bölümde (38-26 milyon yıl önce)
bugünkü sınırları boyunca birbirinden ayrılmış,sonra da körfezdeki faylara paralel bir doğrultuda birbirlerinden uzaklaşmışlardır.

Körfezdeki deniz yatağı okyanuslara özgü bir kabukla örtülüdür.Seba yükseltisinin özellikleri yüzeye yakın deprem hareketleri,yüksek ısı
akışı,sürekli yenilenen lavlar ve tortul katmanının çok ince olmasıdır.(hatta bazen hiç tortul görülmez.)Aden Körfezinin Jeolojik evrimi,Kızıldeniz"in ve Doğu Afrika"daki Rift Vadisinin evrimiylede bağıntılıdır.

Seba yüksekliğinden kıtanın su altında kalan bölümüne doğru inildikçe tortul kalınlığı artarak özellikle Arabistan Yarımadasından körfeze
dökülen mevsimlik Hadramut Irmağının güneyindeki bölgede 1.5 km"yi bulur.Körfez kıyıları,kıyı kesimindeki topraklarda bulunan maddelerin
özelliklerine göre kahverengi ,yeşil,ya da gri renkli çamurlarla kaplıdır.Havzalar temel olarak düzensiz akıntıların kıyılardan ışındırarak getirdiği
maddelerle doludur.Saba yükseltisi ise açıklardakiderin sularda oluşan tortullarla örtülüdür.Az olmakla birlikte rüzgarın taşıdığı maddelere de
rastlanır.

Kızıldeniz Aden Körfezi ve Umman Denizi arasındaki yoğun su gidiş gelişi,hava akımının bir bölümünü oluşturan yağmur yüklü muson rüzgarları ve yoğun buharlaşma deniz suyunun yapısının karmaşık olmasına yol açar.Yüzey katmanı oldukça tuzludur.anaforlar bu katmanın
akış örüntüsünü karmaşıklaştırır.Kasımdan marta değin süren kuzeydoğu musonu sırasında yüzey sıcaklığı oldukça düzenlidir ve 25c -28 c
arasında değişir.Ancak mayıstan Eylüle değin süren daha güçlü güneybatı musonu döneminde yüzey sıcaklığı 2531 c ye yükselir.90-600
m arasındaki yüzeyaltı katmanda daha az tuzlu olan sular Umman Denizinden çıkar.Babü"l - Mendeb Boğazını geçerek Kızıldenize ulaşır.
Bu akıntı 750 m derinlikte Kızıldenizden gelen oldukça tuzlu bir katmana katılarak ters yöne döner.Körfezin doğusunda ,900 -1.800 m.derinlik te sıcaklık ve tuzluluk derecesi düşük bir su katmanı oluşur.oysa batıya doğru gidildikçe bu duruma yalnızca derin çukurluk alanlarda rastlanır

Canlı türlerinin bolluğu ve çeşitliliği açısından Aden Körfezinde denizaltı,yaşamı,oldukça zengindir.Kıyı bölgelerinde sular yükseldiğinden her
mevsimde değişik ölçülerde yüzey katmanı pek çok besleyici maddeyle zenginleşerek çok sayıda planktonun yaşaması için elverişli bir ortam oluşturur.Suların yükseldiği bu bölgelerde sardalye ve uskumru balıkları öldukça boldur.Başlıca açık deniz balıkları yunus,orkinos,kılıçbalığı ve köpekbalığıdır.balinalara da sık rastlanır.Körfez deniz kaplumbağalarının yaşayabilmesi için çok elverişli bir ortam
oluşturduğu gibi,burada kaya ıstakozu da çok boldur.Büyük ölçüde ticari balıkçılık yapılmamasına karşın,kıyı boyunca birbirinden uzak
pek çok balıkçı kasabası ve köyü vardır.Yerel balıkçılık kıyıya yakın bölgelerde yapılır.yıllık ürünün çoğu sardalye,orkinos,uskumru,köpekbalığı
ve ıstakozdan oluşur.

Kaynak;AnaBritannica cilt 1"den frmsinsi.net için derlenmiştir.