Konçerto, Italyanca Concerto

KONÇERTO




Konçerto,İtalyanca CONCERTO,müzikte orkestra ile birlikte çalacak bir solo çalgı için yazılmış çalgısal kompozisyonSolo çalgıyla orkestranın dönüşümlü olarak,birbirleriyle yarış halinde ya da bir arada çalmasına dayanır

Konçertonun öncüsü 17yüzyıl sonuyla 18yüzyıl başlarının konçerto grassosuyduArcangelo Corelli ve George Frideric Handel,bir grup çalgıcının daha kalabalık bir grupla karşılıklı çaldığı bu türde çok sayıda yapıt bestelediJohann Sebastian Bacah ünlü Brandenburg Konçertolarında ilk kez solo çalgılara yer verdiAntonio Vivaldi ve Handel de solo çalgı ve orkestra için konçerto yazmaya başlayarak sonradan standart hale gelen üç bölümlü formu geliştirdilerVivaldi'nin katkısı olan virtüöz sololar ve kendini ifadeye yönelik pasajlar sonraki besteciler tarafından örnek alındıBu geleneğin Bach'ın oğulları ve onların çağdaşlarınca sürdürülmesinden sonra Wolfgang Amadeus Mozart gerek biçim yetkinliği,gerekse anlatım derinliği bakımından bu türe eşsiz bir katkı oluşturan 27 piyano konçertosu bestelediBu dönemde,barok dönemdekine göre daha uzun ve karmaşık hale gelen konçertolarda armoninin ve solo çalgının kullanılışında çok daha cüretli uygulamalara yer verildiKendisi çok usta bir piyanist olmakla birlikte Mozart konçertolarında gösterişe ağırlık vermediOnun getirdiği yenilikleri beş piyano konçertosu ve tek keman konçertosu ile daha ileriye götüren Beethoven de bu konuda benzer bir yaklaşımı benimsediHem Mozart'ın hemde Beethoven'in konçertolarında birinci bölümler,birbirinden değişik uygulamalar içerse de genellikle sanat biçiminde,ikinci bölümler ise şarkı biçimindeydi(ABA); final ise alışılmış olduğu gibi bir rondodan oluşuyordu



Romantik dönemde konçerto bir virtüözlük gösterisine dönüştüRobert Schumann ve Johannes Brahms orkestranın rolünü büyük ölçüde artırırken,Felix Mendelssohn ve özellikle Frederic Chopin ile Franz Liszt de konçertonun biçimini yumuşatıp solocunun rolünü artırdılarNiccolo Paganini çok sevdiği keman için yazdığı konçertolarda bu çalgıyı özellikle öne çıkardıÇaykovski kendine özgü ruh halini yansıtan 3 piyano ve 1 keman konçertosunda yapısal açıdan oldukça özgür davrandıEdvard Grieg ve Sergey Rachmaninoff ise kavramsal düzeyde özgün,ama büyük ölçüde romantik konçertonun yapısına denk düşen konçertolar yazdılarEdward Elgar'ın keman ve viyolonsel konçertoları da 20yüzyılda yazılmalarına ve duygusal açıdan İngiliz özellikleri taşımalarına karşın Brahms'ın öngördüğü kurallara uygundu

Yakın zamanların seçkin bestecilerinden Bela Bartok,Igor Starvinsky,Arnold Schoenberg,Alban Berg,Dmitri Şostakoviç,Benjamin Britten ve Sir Michael Tippett konçerto türüne önemli katkılarda bulunduMüziğin başka alanlarında olduğu gibi konçerto da 20yüzyılda çeşitil kompozisyon biçimlerine uyarlandıSolo çalgının çoğunlukla orkestra ya da çalgı topluluğuna karşıt bir konuma yerleştirildiği,piyanonun eskisinden daha şiddetli vuruşlar için kullanıldığı görüldü

Günümüze yaklaştıkça besteciyi solo çalgı ve orkestra için kompozisyonlarında daha da özgür kılmak için konçerto teriminden tümüyle vazgeçilmeye başladıBununla birlikte Elliott Carter,Thea Musgrave,Hans Werner Henze ve Alexander Goehr biçimi kendilerine özgü yorumlamalarına karşın çoğunlukla konçerto terimini korudular

Kaynak;AnaBritannica cilt 19 sayfa 223 frmsinsinet için derlenmiştir

Konçerto; tek ya da birden fazla çalgı için orkestra eşliğiyle bestelenmiş çok bölümlü müzik eseridir
Çalgı eşliğindeki ses müziğine de 18 yüzyıla kadar çok defa konçerto adı verildi 17 yüzyıl sonlarına doğru A Corelli, çalgı konçertosunun ilk belirli biçimi olan concerto grosso’yu oluşturdu Cocerto Grosso’da, genellikle üç çalgıdan oluşan solocular grubu (concertino), orkestranın geri kalan eşlikçi çalgılarıyla (ripieno, tutti) karşıt durumdadır Corelli’den sonra G F Handel ve J S Bach (Brandenburg Konçertoları) bu tür eser veren en büyük ustalar oldular Bir başka konçerto biçimi olan solo konçerto G Torelli’ye bağlanan A Vivaldi tarafından geliştirildi Vivaldi solo çalgı olarak aldığı keman için bestelediği eserlerle keman konçertosunun ilk büyük ustası sayıldı Solo konçerto keman dışında org, viyolonsel, piyano, flüt, vb çalgılar için de yazıldı Önceleri genelde üç bölümlü (hızlı, ağır, hızlı) olan solo konçertolar, romantizmden başlayarak zaman, zaman dört ya da yalnızca tek bölümlü (Konzertstück) olarak bestelendi İki solo çalgı için bestelenen konçertolara 18 yüzyılda sinfonia concertante (Mozart; KV 364), daha sonraları ikili konçerto (Brahms: Keman ve viyolonsel için, op 102) denildi Az sayıda üçlü konçerto da bestelendi (Beethoven: Triplekonzer ap 56) Ünlü piyano konçertolarının yaratıcıları Mozart, Beethoven, R Schumann, F Chopin, Brahms, F Liszt, Çaykovski ve Bartok’tur Solo konçerto, biçimsel değişikliklerle de olsa günümüze kadar bestelenmeyi sürdürdü Örneğin A Berg’in, A Webern’in oda konçertoları (Kammerkonzert)