Lidya, Tarihi, Lidyanın Başkenti,ekonomisi

LİDYA

Lidya,LYDİA olarak da yazılırBatı Anadolu'nun orta kesiminde antik bölgeKuzeyde Misya,batı İonya ve Eolis (Aiolis),güneyde Karya,doğuda da Frigya bölgeleriyle çevrilidirGüney sınırını Messogis (bugün Aydın) Dağları oluştururBatı sınırı Magnesia ad Sipylum'a (bugün Manisa) doğru uzanırKuzeyde Temnos (bugün Demirci) ve Dindymos (bugün Murat) dağları Lidya ile Misya bölgelerini birbirinden ayırırDoğuda Frigya ile arasında kesin bir sınır yokturBugünkü Manisa ilinin hemen hemen tümünü,İzmir ilinin de doğu kesimini bir başka deyişle Gediz (Hermos) ve Küçük Menderes (Kaystros ) vadilerini içine alır




Bu yöreye daha İÖ 4binyılda yerleşmişse de Lidya halkının ne zaman geldiği açık değildirHint - Avrapa ailesine bağlı bir dil konuşan bu halkın,Lidya'da İÖ 2binyılın ikinci yarısından sonra yaşadığı bilinmektedirİÖ 1500'lerde Atys hanedanının yönetmeye başladığı Lidya'da daha sonra iktidara sırasıyla Heraklid ( Herakleides ) ve Mermnad ( Mermnadai ) hanedanları geçtiHomeros'un Mainoialılar diye söz ettiği Lidyalılar Troya Savaşında Yunanlılara karşı Troyalıların yanında yer aldılar

İÖ 680'de Gyges ile başlayan Mermnad hanedanı döneminde Lidya Devleti gittikçe güçlendi ve yayılmacı bir politika izlemeye başladıİÖ 7yüzyılın ilk yarısı içinde ülke üç kez Kimmer saldırısına uğradıArdys,Sadyattes ve Alyattes'ten (hd İÖ y619- y560) sonra tahta çıkan son Mermnad Kralı Kroisos ( hdİÖ y560- Y546) zenginliğiyle ünlüydüOnun yönetimi sırasında Lidya doğuda Halys'e (Kızılırmak) kadar uzanan büyük bir devlet durumuna geldiBu devlete İÖ 547/46'da başkent Sardes'i ele geçirerek yakıp yıkan Pers kralı IIKyros ( Büyük) son verdiÜlke bu tarihten İÖ 334'e değin Perslere bağlı kaldıktan sonra İskender'in (Büyük) eline geçtiOnun ölümü ( İÖ 323) üzerine komutanlarından Lysimakhos'un ,İÖ 282'de ISelevkos'un daha sonra da IIIAntiokhos'un egemenliğine girdiİÖ 188'de Romalılarla IIIantiokhos arasında yapılan Apameia Barışı sonrasında Pergamon (Bergama) kralı IIEumenes'e verildiİÖ 133'te Roma'nın Asya Eyaleti'ne bağlandı




Lidya'nın en önemli kenti Sardes'tirTmolos Dağlarının (Bozdağlar) kuzey eteklerinde ,Hermos Irmağı vadisinin bereketli topraklarında kurulu olan kentin içinden akarak Hermos'a karışan Paktolos (Start) Çayının suları altın içermesi nedeniyle eskiçağda ün kazanmıştıTarihte ilk sikkeleri altın ve gümüşten Lidyalılar dökmüşlerdirAltın dökümhanelerinin bulunduğu Sardes'te en önemli endüstri dokumacılıktıTmolos Dağlarının güney eteklerinde ,Kaystros Irmağı vadisi içindeki en önemli Lidya Kenti ise Hypaipa'ydıBu kent yün dokumacılığı ve kök boyalarıyla tanınırdıMisya sınırındaki Thyateria ( bugün Akhisar) kenti yüncülük,yün boyacılığı ve dericilikte ileri gitmiştiBölgenin doğusu ve Hermos ırmağının kaynaklarına yakın bölümü Katakekaumene adını taşıyorduYanık ülke anlamına gelen bu ad,yöredeki volkanik araziden kaynaklanıyorduKatakekaumene 'nin şarapları çok lezzetli ve ünlüydüLidya'nın doğudaki en tanınmış kenti Philadelpheia (bugün Alaşehir) ,Pergamon kralı Eumenes'in kardeşi Attalos Philadelphos tarafından kurulmuştuve eskiçağda sık sık deprem felaketine uğramıştıMaionia,Iulia Gordos (Bugün Gördes) Saittai ve Silandos (bugün Karaselendi)yörenin başka kent ve kasabalarıydı



Akdeniz ikliminin egemen olduğu Lidya bölgesinde özellikle Hermos ve Kaystros ırmaklarının vadileri Antik Çağda da günümüzdeki gibi zengindiBugün tütün,pamuk,meyve ve üzüm bağlarının yer aldığı Lidya vadileri,o zaman geniş otlaklarla kaplıydıFındık,nar ,elma,kestane ve ceviz ağaçlarının bulunduğu Tmolos Dağlarında,şarapçılıkta kullanılan üzüm de yetiştiriliyorduGene bu dağlardan toplanan safrandan yapılan kokular,Antik Çağda sevilen lüks tüketim malları arasında ön sırada yer alıyorduMaden bakımından da zengin olan Tmolos'tan gümüş,bakır,boya yapımında kullanılan arsenik ile ilaç yapımında yararlanılan antimon çıkarılıyorduBölgenin bir başka maden zenginliği de cıva idiKaystros Vadisinin doğusunda eskiçağın en kaliteli cıva yatakları bulunuyorduCıvadan metal levhaları partalarak ayna yapmakta yararlanılıyorduLidya'nın dokuma ve battaniyeleri de çok ünlüydü

Kaynak;AnaBritannica cilt 20 sayfa 410 frmsinsinet için derlenmiştir