Doğu Asya Sanatı, Görsel Sanatlar, Gösteri Sanatları

AZUÇİ-MOMOYAMA DÖNEMİ






Azuçi-Momoyama dönemi (1573-1600)Osaka dönemi olarak da bilinen bu dönemde kale yapımı özel önem kazandıOda Nobunaga'nın Azuçi Kalesinin (1576) ve Toyotomi Hideyoşi'nin Osaka Kalesinin (1583)ardından bir dizi görkemli kale daha yapıldıBu kalelerin gerektirdiği pano duvar resmi ve bezemeleri yapmakla görevlendirilen Kaiho Yuşo ,Hasegava Tohaku ve Unkoku Togan gibi ressamların büyük boyutlu dekoratif resimleri rahramanlık döneminin ruhuna uygunduBatı kültürü ve Hıristiyanlığın Japonya"ya ulaşması gibi,çay töreninin Toyotomi Hideyoşinin sarayında gelişmesi de Momoyama dönemine rastlarÇay töreni ustalarının denetiminde üretilen seramik ve porselenler Japon biçim ve desenlerinin doğmasına yol açtı1574"te Kyoto'da yapılmaya başlayan raku'lar Japon seramik sanatının özelliklerini yansıtıyordu

TOKUGAVA DÖNEMİ


Tokugava dönemi (1603-1867)1603'te Edo'da ( bugün Tokyo) şogunluğunu kuran Tokugava İeyasu,ülke çapında savaşçı sınıfına dayalı bir yönetim oluşturduEdo Kalesi ( bugün imparatorluk Sarayı) yönetim merkezi olarak düzenlendiFeodal beylerin görkemli behçeleri Kobori Enşu'nun girişimiyle çay töreninin yapıldığı bahçelere dönüşürken ,eski Zen bahçeleri ( kare sansui) yaygınlığını yitirdi

Tokugava döneminde resim sanatında önemli gelişmeler görüldüDönemin başlarında ülke çapında etkili olan Kano okulu ressamları savaşçı sınıfın korumasındaydıResimleri ahlakçı öğelere yer veren bu geniş ailenin üyeleri sarayda Tosa ailesinin yerini almıştıSoyluların klasik beğenisini yansıtan Tosa ressamları ise daha sonra Kano üslubundan etkilendiler1654'te Tosa Mitsuoki saray ressamı olduYüzyılın sonlarında Kyoto ve Osaka"da yükseldiği görülen çonin (kentli)sınıfından varlıklı tüccarlar ise hem savaşçıların hem de soylularınkinden farklı bir beğeninin temsilcileriydiler18yüzyılda öbür iki sınıf üzerinde denetim kurmayı başaran bu sınıf,resimde Maruyama okulu ile Nan-ga ( Güney Resmi) ya da Buncin-ga ise Çin"deki wenren resminin karşılığı olan aydın ressamlar üslubundaydı18yüzyıl başında Edo"da sayıları 500 bini bulan çonin"ler çok sayıda Kabuki tiyatrosunu ve eğlence yerinin açılmasında bu canlı yaşamında resme yansıtılmasında etkili olduTek yapraklara basılan Kabuki sanatçıları ve güzel kadın portreleri yaygınlaştıUkiyo-e denen bu popüler sanat ürünlerinden tahta bloklarla basılan çok renkli nişiki-e (brokar resim)doğrudan çonin yaşam tarzı ve beğenisinden kaynaklanıyorduYabancı kültürlerin ülkeye girdiği Nagasaki'de yetişen Hiraga Gennai,Hollanda yağlıboya resimlerinin ilk Japon taklitlerini yaptıOnun izleyicisi Şiba Kokan da aside yedirme tekniğini kullanan ilk japon sanatçıydı





Tokugava döneminde silah ve zırhlarda bezemeler arttıGoto ailesi gibi kılıç yapımcısı saray ustaları ortaya çıktıLake işinde altın ve gümüş kullanımı arttıbu alanda Muromaçi döneminden beri maki-e yöntemini saray sanatçısı olarak sürdüren Koami ailesinin bir kolu ,aynı iş için Edo"da görevlendirildiÇonin sınıfının yükselişi,seramik sanatının da hızla gelişmesine yol açtıKoreli ustaların yaptığı Çin taklidi seramik ve porselenlerden sonra Sakaida Kakiemon 1645'te mine bezemeli ilk Japon porselenlerini ürettiMavi-beyaz ve mineli porselen yapımı Küşü'den öteki bölgelere yayıldıKyo-yaki olarak bilinen Kyoto yapımı seramik ve porselenler için elle biçimlendirilmiş yumuşak hamurlu raku üretimi büyük bir sanayiye dönüştüEn büyük gelişme ise dokuma sanatında görüldüÖnceleri Çin"den ithal edilen ipekliler Muromaçi döneminin sonuna doğru Japonya da ithal ipekle ve Çin yöntemiyle dokunmaya başladıTokugava döneminde ise ipekli dokuma çok canlı bir üretim kolu olduSavaşçı sınıfı gibi yeni kentli sınıf da giyime büyük önem veriyor,ayrıca yaygınlaşan Kabuki tiyatrolarında süslü giysiler kullanılıyorduMiyazaki Yuzen"in yuzen-zome adı verilen kumaş boyama tektiğini bulmasından sonra dokuma desenlerin yerini resim etkisi yaratabilen boyama desenler aldı

Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

ÇAĞDAŞ DÖNEM

Çağdaş dönem,Tokugava döneminin sonlarına değin izlenen yalnızlık politikası Meici döneminde (1868-1912) yerini serbest ticarete bıraktıİlk ticaret antlaşması 1858"de ABD"yle imzalanmıştırMeici restorasyonu dış ticaretle birlikte Batı kültürünün etkisini de artırdıBatı mimarlığı ve resmi,özellikle de Fransız akademik üslubu Japon üsluplarının gerilemesine neden oldu1875'te alçı heykel tekniğini öğretmesi için çağrılan Vincenzo Ragusa,Kobu Yüksekokulu öğretim kadrosundaki birçok İtalyandan biriydiBu dönemde geleneksel etkileri ağırlıkla sürdüren ahşap oyma heykellerde bile gerçekçi Batı üslubunun etkileri görüldüTokyo İmparatorluk Üneversite'sinde felsefe dersleri veren ABD'li Ernest Fenollasa ,Okakura Kakuzo'yla birlikte geleneksel Japon sanatlarını koruma çağrısında bulunduÇin ( 1894-95) ve Rusya (1904-05)karşısında kazanılan zaferlerden sonra güçlenen milliyetçi eğilimler de resimde Japon üslubunun canlanmasına yol açtı

1907'de başlatılan Eğitim Bakanlığı yıllık sanat sergilerinin yetersiz kaldığ görülünce,IDünya Savaşından sonra " Teikoku Bicutsu-in " adlı yeni yıllık sergiler düzenlendiTaişo dönemi (1912-25) sanatının belirgin özelliği hükümet sergilerinin akademik yaklaşımı ile buna karşı çıkan çeşitli gruplar arasındaki çekişmeydiAkademik yaklaşıma karşı çıkan Nippon Bicutsu-in gibi grupların Japon resminde üslup yenileme hareketi ,eski Japon resminin teknik özellikleriyle Batı resminin mantık ve kompozisyon anlayışını birleştiriyorduDadacılık,kübizm ve dışavurumculuk gibi akımlar bu dönemde ülkeye girmekle birlikte ,Avrupa va Amerika sanatının asıl etkisi,izleyen Şova döneminde görüldü1937"deki Çin-Japon çatışması ve IIDünya Savaşı sırasında hükümetin Batı karşıtı bir politika izlemesi Batılı sanat üsluplarında bir gerilemeye yol açtıNippon Bicutsu-in üyeleri tarihsel Japon resmi geleneğini yeniden yorumlayarak canlandırdılarsa da ,savaş döneminde geleneksel sanatlarda da bir durgunluk görüldüDönemin en önemli gelişmelerinden biri el sanatları ürünlerinin de resmi sergilere kabul edilmeye başlamasıydıSavaş sonrasında Avrupa ve ABD'nin etkisiyle Japon sanatında şiddetli bir çalkalanma yaşandıÖzellikle mimarlıkta Batı etkisinde uluslararası önem taşıyan yapılar gerçekleştirildiYapıtları hükümet sergilerinde yer alan ustaların ya da Nippon Bicutsuin üyeleri gibi Japon üslubunda çalışan sanatçıların da yeni yeni bir olgunluğa eriştiği görüldü



Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

GÖSTERİ SANATLARI




Doğu Asya geleneğinde gösteri sanatları edebiyattan ayrı tutulurŞiir söylenerek dans edilmesine ,mazum oyunlar yazılmasına ve klasik şiirlere sık sık gönderme yapılmasına karşın uzun zaman bu metinler yazılı olarak saklanmaya değer görülmemiştirYazılı edebiyatın İÖ 1400'e değin uzandığı Çin'de ilk oyun metni 13yüzyılda yazıya geçirilmiştirjaponya"da da ilk eksizsiz Kabuki oyunu metni,bu türün başlangıcından 150 yıl kadar sonraki bir tarihten kalmadırOyun yazarları genellikle şair,romancı ve eleştirmenlerin saygınlığına erişememiş ,ama aralarındaki bu ayrım gösteri sanatlarının ( Hint Sanskrit tiyatrosunun tersine ) edebiyatın boyunduruğunda kalmasını engellemiştirMüzikse Doğu Asya dans ve tiyatrosunun neredeyse ayrılmaz parçasıdırKonfüçyüz felsefesine göre toplumsal uyum,ılımlılığa yol açan müzik ve dansla sağlanabilirDoğu Asya"da dansın dramatik olan ve olmayan biçimlerine rastlanırken dans öğeleri bütün geleneksel tiyatro türlerinde görülürÇok ender olmakla birlikte müziksiz oyun örnekleri de vardırGünümüzde sürdürülen dans ve tiyatro biçimleri maskesiz danslar ( halk ve sanat dansları) ,maskeli danslar ( Kore"de halk dansları,Japonya"da bugaku ve halk dansları)maskeli dans oyunları ( Japonya"da No tiyatrosu,Kore"de sande),danslı geçitler ( Japonya"da gyodo),danslı operalar ( Pekin Operasıve Çin operasının öteki biçimleri)kukla tiyatrosu ( Kore"de khoktugaksi,Japonya'da bunraku)gölge oyunları (yalnızca Çin"de)konuşmaya dayalı geleneksel müzik ve dans içeren oyunlar (Japonya"da Kabuki tiyatrosu)konuşmaya dayalı danslı oyunlar (Japonya"da kyogen) ve her üç ülkeye de 19yüzyılda giren,Batı türü,konuşmaya dayalı oyunlardı





Doğu Asya gösteri sanatların kaynakları çeşitlidirOrta Asya kökenli el kuklası oynatma sanatının günümüzden en az 2 bin yıl önce Çin"e ulaştığı sanılırGene bu sıralardan başlamak üzere yaklaşık 700 yıl boyuca Kogurya Krallığında Orta Asya ,Çin,Mançurya ve Kore kökenli saray müziği ve dansına rastlanırBunlar 7yüzyılda Nara sarayına ulaşmış,Çin ve Kore"de yok olduktan sonra bugaku adıyla Japonyada sürmüştürGene 7yüzyılda japonya"ya ulaşan bir başka dansın ( gigaku,Kore"de Kiak) maskelerindeyse Hint etkisi açıktırAma kaynağına ve başlangıçtaki etkisinin gücüne bağlı olmaksızın yabıncı kültür öğeleri Çin,Kore ve Japonya'da ulusallaştırılmıştır(Örneğin her üç ülkede Buda heykelleri yapılmakla birlikte Hint gösteri sanıtlarına beden duruşları aracılığıyla yansıyan resim ve heykel sanatlarının etkisine Doğu Asya dans ve oyunlarında rastlanmaz)Böylelikle ortaya çıkan yerel üsluplar özellikle Kabuki ve bunraku gibi popüler sanatlarda egemendir

Doğu Asya gösteri sanatlarının temelinde yatan stilize etme ve simgeleme eğilimi gibi,müzik,dans ve tiyatro arasındaki geleneksel bağ da Batı'nın gerçekçi tiyatro anlayışının bu ülkelere ulaşmasıyla büyük sarsıntıya uğramıştırGeleneksel ve Batılı gösteri sanatları arasında 19yüzyılda ortaya çıkan çatışma günümüzde de giderilmiş değildir


Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir