İslamiyet'ten Önceki Yazılı Türk Edebiyatı

Türk Edebiyat Tarihi
Yazılı Edebiyat Türkler arasında yazının kullanıldığı devirlerde başlayan bir edebiyattırEldeki en eski ürünler 5 ve 6yüzyıllarda yazıldığı tahmin edilen Yenisey Krıgızlarına ait``

balbal `` `adı verilen mezar taşlarıdırAncak bu yazıtlr,adlar ve birkaç sözcükten oluşan Türkçe sözlerden ibarettirBu yazıtlardaki Türkçe, diğer Türk dilleriyle birlikte Altay dil ailesinin bir kolunu oluşturur Bu ailenin diğer üyeleri Moğolca, Mançu-Tunguzca ve Korecedir Japoncanın Altay dil ailesinin bir üyesi olup olmadığı konusu tartışılmaktadır

alfabe daha sonraki dönemlerde kullanılan Alm Alphabet, Fr Alphabet, İng Alphabet Bir dildeki sesleri karşılayan işaretlerin belli bir sıraya göre dizilmesinden meydana gelen harfler topluluğu Alfabedeki ilk iki harf Arapçada elif, ba; Yunancada alfa, beta olarak telaffuz edilmiştir Daha sonra bu iki harfin hecelerinin birleşmeleri neticesinde "alfabe" kelimesi ortaya çıkmıştır

Göktürk alfabesine göre ilkel bir nitelik taşır

Yazılı edebiyata ait en önemli örnekler 8yüzyılda dikilen ve günümüze dek ulaşan Göktürk Kitabeleri`dirBu yazıtlara bugün Moğolistan`da bulunan Göktürk Kitabeleri, Orhun Irmağı`nın eski yatağı üzerinde bulunduğu için ``Orhun Yazıtları (Anıtları/Kitabeleri)`` denmiştir Göktürk Kitabeleri`de Yenisey Yazıtları gibi dikili taşlar üzerine Göktürk alfabesiyle yazılmıştır

Yazıtlarda Doğu Göktürklerin tarihinden,komşularıyla olan ilişkilerinden savaşlarından ve yönetiminden söz etmektedirCanlı bir söylev dili ve üslubu vardırBu yazıtlar, Türk dili tarihi açısından önemli belge niteliği taşır

==Yazılı Dönem Ürünleri== Orhun kitabeleri Uygur Metinleri
Orhun kitabeleri:Çinlilere karşı bağımsızlık savaşı yapan, Türk bütünlüğünü yeniden kurmak için içte ve dışta savaşan Göktürklerin hikayesi anlatılır bu yazıtlardaBu abideler 38 harfli olan Göktürk alfabesiyle yazılmıştırBunlardan en önemli olanları 3 tanedir

1 Bilge tonyukuk yazıtıört bakana vezirlik etmiş olan tonyukuk tarafından yazılmıştırDaha çok çinlilerle yapılan savaşlar anlatılmaktadır

2 Kül tiğin yazıtı:Göktürk hakanı Bilge Kağan`ın kardeşi Kül Tiğin`in ölümü üzerine Bilge Kağan tarafından dikilmiştir

3 Bilge Kağan Yazıtı:Göktürk hakanı Bilge Kağan`ın ölümünden sonra yazdırılmış bir abidedirSon iki yazar daha çok dönemin olaylarından, törelerden ve Bilge Kağan`ın ulusuna dilediği iyi dileklerden söz eder
Türk adının geçtiği ilk yazılı belge ve Türk Edebiyatı`nın ilk yazılı örnekleri olan Göktürk abidelerinde yazılar Prof Thomsen ve Radloff tarafından okunmuştur
Uygur Dönemi Eserleri:Göktürk devletinin yıkılmasından sonra kurulan uygur hanlıklarından kalma eserlerdirDaha çok Buddha ve Mani dininin esaslarını anlatan metinlerdirBunlar turfan yöresinde yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştırUygurların kâğıda kitap basma tekniğini bildikleri anlaşılmaktadırDönemden kalma birçok hikâyenin yanında kökünç denilen bir ilkel tiyatro eserleri de vardırUygurlar bu eserleri 14 harfli uygur alfabesiyle yazmışlardır





Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki İslamiyet'ten Önceki Yazılı Türk Edebiyatı maddesinden kopyalanmıştır Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir