İslamiyet'ten Önceki Yazılı Türk Edebiyatı
 

Türk Edebiyat Tarihi
Yazılı Edebiyat Türkler arasında yazının kullanıldığı devirlerde başlayan bir edebiyattır.Eldeki en eski ürünler 5. ve 6.yüzyıllarda yazıldığı tahmin edilen Yenisey Krıgızlarına ait``

balbal `` `adı verilen mezar taşlarıdır.Ancak bu yazıtlr,adlar ve birkaç sözcükten oluşan Türkçe sözlerden ibarettir.Bu yazıtlardaki Türkçe, diğer Türk dilleriyle birlikte Altay dil ailesinin bir kolunu oluşturur. Bu ailenin diğer üyeleri Moğolca, Mançu-Tunguzca ve Korecedir. Japoncanın Altay dil ailesinin bir üyesi olup olmadığı konusu tartışılmaktadır.

alfabe daha sonraki dönemlerde kullanılan Alm. Alphabet, Fr. Alphabet, İng. Alphabet. Bir dildeki sesleri karşılayan işaretlerin belli bir sıraya göre dizilmesinden meydana gelen harfler topluluğu. Alfabedeki ilk iki harf Arapçada elif, ba; Yunancada alfa, beta olarak telaffuz edilmiştir. Daha sonra bu iki harfin hecelerinin birleşmeleri neticesinde "alfabe" kelimesi ortaya çıkmıştır.

Göktürk alfabesine göre ilkel bir nitelik taşır.

Yazılı edebiyata ait en önemli örnekler 8.yüzyılda dikilen ve günümüze dek ulaşan Göktürk Kitabeleri`dir.Bu yazıtlara bugün Moğolistan`da bulunan Göktürk Kitabeleri, Orhun Irmağı`nın eski yatağı üzerinde bulunduğu için ``Orhun Yazıtları (Anıtları/Kitabeleri)`` denmiştir. Göktürk Kitabeleri`de Yenisey Yazıtları gibi dikili taşlar üzerine Göktürk alfabesiyle yazılmıştır.

Yazıtlarda Doğu Göktürklerin tarihinden,komşularıyla olan ilişkilerinden savaşlarından ve yönetiminden söz etmektedir.Canlı bir söylev dili ve üslubu vardır.Bu yazıtlar, Türk dili tarihi açısından önemli belge niteliği taşır.

==Yazılı Dönem Ürünleri== Orhun kitabeleri Uygur Metinleri
Orhun kitabeleri:Çinlilere karşı bağımsızlık savaşı yapan, Türk bütünlüğünü yeniden kurmak için içte ve dışta savaşan Göktürklerin hikayesi anlatılır bu yazıtlarda.Bu abideler 38 harfli olan Göktürk alfabesiyle yazılmıştır.Bunlardan en önemli olanları 3 tanedir.

1. Bilge tonyukuk yazıtıört bakana vezirlik etmiş olan tonyukuk tarafından yazılmıştır.Daha çok çinlilerle yapılan savaşlar anlatılmaktadır.

2. Kül tiğin yazıtı:Göktürk hakanı Bilge Kağan`ın kardeşi Kül Tiğin`in ölümü üzerine Bilge Kağan tarafından dikilmiştir.

3. Bilge Kağan Yazıtı:Göktürk hakanı Bilge Kağan`ın ölümünden sonra yazdırılmış bir abidedir.Son iki yazar daha çok dönemin olaylarından, törelerden ve Bilge Kağan`ın ulusuna dilediği iyi dileklerden söz eder.
Türk adının geçtiği ilk yazılı belge ve Türk Edebiyatı`nın ilk yazılı örnekleri olan Göktürk abidelerinde yazılar Prof. Thomsen ve Radloff tarafından okunmuştur.
Uygur Dönemi Eserleri:Göktürk devletinin yıkılmasından sonra kurulan uygur hanlıklarından kalma eserlerdir.Daha çok Buddha ve Mani dininin esaslarını anlatan metinlerdir.Bunlar turfan yöresinde yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştır.Uygurların kâğıda kitap basma tekniğini bildikleri anlaşılmaktadır.Dönemden kalma birçok hikâyenin yanında kökünç denilen bir ilkel tiyatro eserleri de vardır.Uygurlar bu eserleri 14 harfli uygur alfabesiyle yazmışlardır.





Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki İslamiyet'ten Önceki Yazılı Türk Edebiyatı maddesinden kopyalanmıştır. Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir.