|
![]() ![]() |
|
Konu Araçları |
dünya, için, ozon, tabakasının, yırtılması, önemi |
![]() |
Ozon Tabakasının Yırtılması Ve Dünya İçin Önemi |
![]() |
![]() |
#1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Ozon Tabakasının Yırtılması Ve Dünya İçin ÖnemiOZON TABAKASININ YIRTILMASI VE DÜNYA İÇİN ÖNEMİ Arş ![]() ![]() ERSOY İ ![]() ![]() ![]() Ozon Tabakası, Ozon Tabakasının Yırtılması ÖZET Ozon, 3 oksijen atomunun kovelent bağ ile birleşmesinden oluşan bir gazdır ![]() havadaki konsantrasyonu çok düşüktür ![]() Zaten yüksek konsantrasyonlarda, canlı organizmalar üzerinde zehirleyici tesir yapar ![]() Fakat yeryüzünden 25-30 km ![]() stratosfer tabakasından solar radyasyonun etkisiyle ozon oluşumu daha fazladır ve burada dünyayı çepeçevre saran bir ozon tabakası oluşmuştur ![]() ultraviyole ışınları soğurarak canlı hayatın devamını sağlar ![]() Antartika'da çalışmalar yapan bilim adamları, bir rastlantı sonucu buradaki ozon tabakasında önemli bir seyrelme tesbit ettiler ![]() buna, Antartika'ya özgün doğal atmosferik olayların sebep olduğu zannedildi ![]() Ancak, daha sonra Kuzey Kutbunda da benzer seyrelme olduğu farkedilince, bunun daha başka bir nedeni olması gerektiği düşünüldü ![]() Sonunda ozon tabakasındaki bu delinmeye stratosferde biriken insan yapımı gazların yol açtığı saptandı ![]() ve sprayler, deodorantlar, böcek öldürücüleri, vb ![]() olarak kullanılan bileşikler, stratosfere değin bozulmadan çıkıyor ve atmosferik olaylar neticesinde kutuplara doğru yayılıyordu ![]() ozonla reaksiyona giriyor ve onun konsantrasyonunu düşürüyordu ![]() ozon tabakasında yırtılmalar meydana geliyordu ![]() Ozon tabakasında deliklerin oluşması, tüm dünyada geniş yankılar uyandırdı ![]() gelecekteki yaşamı tehdit eden bu olayın önüne geçmek için çeşitli tedbirler düşündüler ![]() CFC'ler yerine kullanılabilecek gazların bulunması yönünde çalışmalar yapıldı ![]() bulunan alternatif gazların maliyetinin çok yüksek olması, bunların yaygınlaşmasını engelledi ![]() Herşeye rağmen birşeyler yapılmayıldı, çünkü ozon tabakasındaki yırtılma büyük bir hızla genişliyordu ![]() aralarında yaptıkları protokolde 2000 yılına kaar CFC üretimini yarıyarıya azaltma kararı aldılar ![]() üçüncü dünya ülkeleri bu anlaşmayı imzalamaya çekindiler ![]() ülkelere maddî yardım ve kolaylıklar sağlayarak protokolü imzalamalarını sağladılar ![]() Türkiye'de kendisine maddî destek verilmesi halinde bu protokolü imzalamayı kabul etmiştir ![]() Teknolojinin geliştiği ve gezegenler arası yolculuğun düşünüldüğü günümüzde bile yaşanabilecek tek yer dünyamız olduğu için, bu konu herkes tarafından ciddiye alınmalıdır ![]() Ozon: Antik çağlardan beri insanlar fırtınalar sonrası havada oluşan ve kendine has kokusu olan bir gazın varlığının farkmdalardı ![]() ünlü "İlyade" ve "Odyssea" adlı destanlarında da fırtına sonrası oluşan bu kokudan bahsedilmiştir ![]() Bundan yüzyıllar sonra insanoğlu bu gazın ozon olduğunu öğrenmiştir ![]() Kısaca tarif etmek gerekirse ozon, kimyasal formülü O3, olan, üç adet oksijen atomunun kovalent bağ ile birbirlerine bağlanmasından oluşan, oksitleme gücü yüksek, kokulu, renksiz bir gazdır ![]() Ozon'un Oluşumu: Ozon atmosferin üst kısımlarında ve alt kısımlarında farklı şekillerde oluşur ![]() alt tabakalarında (troposferde) atmosferden sağlanan elektriksel enerji ile ozon oluşumu meydan gelir; ancak bu oluşum son derece sınırlıdır ve bir dış müdahale olmaksızın, troposferdeki ozon konsantrasyonu 0,1 ilâ 0,4 ppm ![]() ![]() Yerden yaklaşık 50 km ![]() tabakasında ise solar radyasyonun etkisiyle moleküler oksijen parçalanır ve oksijen atomu haline dönüşür: O2 + E -> O+O Oluşan oksijen atomlarının her biri, moleküler oksijenle kolayca birleşir ve ozonu oluşturur: O + O2 -H>O3 Bu reaksiyonların neticesinde, stratosferde dünyamızı çepeçevre saran bir ozon tabakası oluşmuştur ![]() 26 km ![]() yaklaşık 18 km ![]() ![]() ![]() arasında solar radyasyon yoluyla ozon oluşumu gerçekleşir, ancak yoğunluk bu mesafelerden aşağı inildikçe ve yukarı çıkıldıkça giderek azalır ve sıfıra yaklaşır ![]() Ozon Tabakasının Görevleri: Ozon, havadaki konsantrasyonu az olan gazlardan biri olmasına rağmen varlığı dünya için çok önemlidir ![]() tabakası uzaydan gelen pek çok zararlı ışınlara karşı bir kalkan görevi görmektedir ![]() Ozon, dalga boyu 2400 Angström'den küçük ışınlarla reaksiyona girer ve bu ışınların tabakanın altına geçmesini engeller ![]() 2800 Angström'den küçük mor ötesi ışınların canlı organizmalar üzerinde tahribat yaptığı bilinmektedir ![]() Stratosferdeki ozon tabakası 2400 Angström ve daha küçük ışınları soğurarak, uzaydan gelen, organizmalara zararlı ışınların büyük bir kısmını dünyamıza geçirmez ![]() Ozon tabakasının, dünyanın genel iklimi üzerinde de etkileri vardır ![]() soğurulması sıcaklığı düşürmekte ve ısı dengesinin düzenlenmesine yardımcı olmaktadır ![]() 50 40 30 -- Yükseklik (km) 20 - 10 -- 35° Kuzey Enlem 50 100 150 200 250 300 Konsantrasyon (ppb) Şekil l :Ozonun Atmosferdeki Düşey Dağılımı Troposferdeki Ozon Dengesi: Troposferde ozon, atmosferdeki elektriksel enerji ile oluşur ![]() şimşek ve yıldırımların etkisiyle havadaki ozon konsantrasyonu bir nebze artar ![]() Ancak, "dışarıdan bir müdahale" olmazsa, soluduğumuz havadaki ozon konsantrasyonu 0 ![]() ile 0 ![]() ![]() ![]() müdahele" diyerek insanın endüstriyel ve teknolojik gelişiminin çevre üzerindeki etkileri kastedilmektedir ![]() Güneş ışınlarının motorlu taşıtlardan ve sanayi ocaklarından atılan gazlarla etkileşmesinden ozon oluşur ![]() Başlangıçta bunun güzel bir olay olduğu düşünülebilir ![]() incelme varken atmosfere fazladan ozon katılması dünyanın dengelerini olumlu yönde etkilemelidir ![]() dengelerin ne kadar hassas olduğunu görüyoruz ![]() Çünkü solduğumuz havadaki ozon konsantrasyonu 0 ![]() ![]() üzerinde zehirleyici etkisi vardır ![]() Göz yaşarmasına, akciğer rahatsızlıklarına neden olur ![]() sağlayarak ormanlara ve eşyalara zarar verir ![]() Kirletici ortamların bulunduğu yerlerde, günün güneşli saatlerinde, troposferdeki ozonun ortalama olarak % 6 oranında arttığı bulunmuştur ![]() Bu tür kirleticilerin güneş ışınlarının etkisinde kalmamaları, dolayısı ile zehirli ozon oluşmaması için gece çalışıp gündüz uyumamız gerekmektedir ![]() değildir ve troposferdeki ozon kirlenmesinin önüne geçmek için şu anda kesin bir çözüm yoktur ![]() OZON TABAKASININ YIRTILMASI Yırtılmanın Sebepleri: 1993 yılı Ekim ayında bilim adamları ozon tabakasını incelerken, bir rastlantı sonucu Antartika üzerinde önemli miktar bir seyrelme tesbit ettiler ![]() Bilim adamları öncelikle bu olayın Antartika'ya özgü bir olay olduğu varsayımını ortaya attılar ![]() hızla (yaklaşık 100 km/saat) burgaç biçiminde döner ![]() ![]() bir kahve fincanının karıştırılması şeklinde düşünüldüğünde daha kolay kavranabilir ![]() düzgün bir şekilde karıştırılan fincanın tam merkezindeki nokta, kahvenin dönme hareketine uymaz; o nokta hareketten yalıtılmıştır ![]() da burgacın merkezi hava akımlarından yalıtılmıştır ve buradaki hava aylarca sabit kalır ![]() Bu burgaç Antartika'da kış aylarında oluşan bir durumdur ![]() stratosfere doğru yükselen hava akımları olur ve toprağa yakın katmanlarda (troposferde) ozon konsantrasyonu çok düşük olduğu için, stratosferdeki ozon konsantrasyonunda bir seyrelme meydana gelir ![]() bu burgaç kaybolur ve burgacın kenarlarında toplanan hava merkeze doğru yayılır ![]() ozon konsantrasyonu eski seviyesine döner ![]() Eğer bu teori tamamen doğru olsaydı, burgaç yalnız Antartika'ya özgü meteorolojik bir olay olduğu için, ozon tabakasında belirli mevsimlerdeki seyrelmenin yalnız Antartika'ya özgü bir olay olması gerekirdi ![]() üzerinde yapılan araştırmalarda, bu bölgedeki ozon tabakasında da benzer incelmeler olduğu saptanmıştır ![]() İkinci bir teori ise güneşin etkinliğidir ![]() Araştırmacılar, güney kutbunda ozon tabakasının kalınlığının minimun değerinin, güneşin göründüğü günlerle çakıştığını değerlendirerek şöyle bir varsayım öne sürdüler ![]() ve ışınımın artmasıyla, 100 km ![]() azotoksit (NOx) oluşumu hızlanır, bu da, reaksiyona giren maddelerden ozonun, miktarını azaltır ![]() azotoksit miktarının çok yoğun olmadığı ve bu teorinin de geçersiz olduğu anlaşılmıştır ![]() Sonunda Amerikalı bilim adamlarnın Antartika'da yaptıkları ozon araştırmasında, bu olayın; stratosferin klor içeren insan icadı birçok bileşikle kirlenmesinden meydana geldiği düşünülmüştür ![]() araştırmalar bu varsayımın doğruluğunu ispatlamış ve diğer teorileri geçersiz kılmıştır ![]() Böylece insanlar kendi ürettikleri teknolojinin ne denli korkunç sonuçlara varabileceğini bir kez daha görmüş oldular ![]() neden olan kloro flouro karbonlar (CFC) günlük hayatımızda çok sık kullandığımız organik bileşiklerdir ![]() deodorantlar, evcil hayvanların besin ürünleri, yangın söndürücüler, soğutucular akla ilk gelen CFC içeren maddelerdir ![]() kadar yaygın kullanılmalarının sebepleri zehirleyici etkilerinin olmaması, patlayıcı özellik göstermemeleridir ![]() vardır ![]() ![]() Bir kez salındıktan sonra hiç bozulmadan stratosfere dek yükselirler ![]() da kutuplara doğru yayılırlar ![]() Dünyada CFC içeren ürünler yaklaşık 1 ![]() ![]() ![]() ![]() ozonun azalmasına neden olur ![]() süreleri 65 ile 120 yıl arasındadır ![]() mor ötesi ışınlarla yok edilene dek stratosferde toplanırlar ![]() yok olmasının temel nedenidir ![]() Fluon olarak bilinen CFC'li bileşikler, troposferde çözülmemelerine karşın, statosferde ultraviyole ışınların etkisiyle ayrışırlar ve böylece, fluora göre daha kolay parçalanan klor serbest kalır ![]() maddelerden biridir ![]() bulundurduğu 3 oksijen atomundan biri ayrılmaya müsaittir ![]() ve CIO oluşturur ![]() kalır ![]() O/on tabakasının delinmesi olayında en ilginç noktalardan biri de, bunun kutuplarda başlamasıdır ![]() Çünkü CFC'lu- bileşiklerin yoğun kullanıldığı gelişmiş ülkeler kutuplardan hayli uzaktadır ![]() hareketleri nedeniyledir ![]() Dünya atmosferi hareketlidir ve bu güneşten aldığı enerji ile orantılıdır ![]() güneş enerjisinin % 40'ını soğurur ve hareketliliği bundan kaynaklanır ![]() Kimyasal Madde CFC- 12 CFC- 11 CFC- 13 Kimyasal Atmosfere Atmosferde Yılda Kullanıldığı Adı Dağılımı(ton) Kalma Sür ![]() ![]() CF2CL2 412 ![]() CFCLı 238 ![]() CF2 138 ![]() CFCL2 HalonBOl CF Br 3 ![]() Metil Clorofomı CH CL 474 ![]() 139 yıl 76 yıl 92 yıl 101 yıl 8 yıl % 5 Air-condition, Buzdolapları, Aerosol, Suni köpük % 5 Suni köpük, Aerosol, Soğutma Üniteleri % 10 Çözücü sıvılar Yangın söndürücüler % 7 Çözücü sıvılar Tablo:! Üretimde kullanılan CFC gazınım tür dağılımı Hareketliliği açıklamak için dünya atmosferi enlemlerine göre 3 bölgeye ayrılır ![]() ölçekli konvektif hareket vardır ![]() yeryüzeyinde stratosfer tabakasına kadar çıkar ve sıcak bölgeden havayı alarak 30-35 km ![]() kadar çıkartıp orada da dairesel bir çevrimle soğuk havayı yeryüzüne indirirler ![]() bir tanesi ekvator bölgesinde, bir tanesi 33° -66° enlemleri arasında, bir tanesi de kutup bölgesindedir ![]() Bu şekilde üretilen yapay maddeler üst katmanlara ulaşmakta ve güneşten gelen enerjiyle kimyasal olaylar ozonun değişimine neden olmaktadır ![]() Yırtılmanın Durumu ve Gelişimi: İngiliz Doğal Çevre Araştırmaları Konseyi, yaptırdığı araştırmalar neticesinde 1979 ile 1985 yıllan arasında geçen 6 yıl içinde, güney kutbundaki ozon konsantrasyonundaki azalmanın % 40 gibi ürkütücü bir rakam olduğunu belirlemiş ve tüm dünyanın dikkatini bu yöne çekmiştir ![]() Bunun üzerine Aldrin Kruager ve Richard Stolarski adlı 2 Amerikalı bilim adamı, uzayda bulunan Nimbus 7 uydusundan alınan bilgilerle önce İngilizlerin tesbitini doğruladılar ve bu olayın daha ürkütücü bir boyutunu da gözler önüne serdiler ![]() yıllarının Ekim ayları arasında güney kutbundaki ozon konsantrasyonu % 16 düşmüştü ![]() ozon tabakasındaki incelmenin hızı inanılmaz bir şekilde artmaktaydı ![]() Antartika üzerindeki ozon tabakasında açıklığın büyüklüğü, A ![]() ![]() ![]() büyüklüğünde olduğundan (yaklaşık 4 ![]() durum şimdiden ciddi bir boyut kazanmıştır ![]() ek olarak Donald Heath adlı bir bilim adamı, kuzey kutbu üzerinde de benzer bir açıklık bulmuştur ![]() Burada en çok zarar gören bölgenin merkezi, İskandinavya ve kutup arasında bulunan Spitbergen'in yukarısıdır ![]() Ozon tabakasındaki azalma St ![]() kadar uzanmaktadır ![]() yıllık azalmanın % 1,5-2 arasında olduğu tesbit edilmiştir ![]() ve % 2,2 ile Ekim'de en fazladır ![]() güney kutbundaki olayın benzeri, kuzey kutbunun da başına gelmektedir ![]() Uzaydaki Nimbus 7 adlı Amerikan Uydusu bize ozon tabakasının durumu hakkında en önemli bilgi veren kaynaktır ![]() resimler her 2 kutup üzerindeki açıklığın varlığını ve boyutunu göstermektedir ![]() deliğin bilimsel adlan "Antartika Ozon Deliği" ve "Artik Ozon Deliği" şeklindedir ![]() Ozon tabakasının yoğunluğunu belirten değere Dobson Unit (DU) adı verilir ![]() güvenlik açısından sahip olması gereken miktar 300 DU'dur ![]() değer 200 DU'yu bile bulmamaktadır hatta 109 DU gibi çok düşük değerler de saptanmıştır ![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Ozon Tabakasının Yırtılması Ve Dünya İçin Önemi |
![]() |
![]() |
#2 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Ozon Tabakasının Yırtılması Ve Dünya İçin ÖnemiOzon Tabakasının Yırtılmasının Dünya Üstündeki Etkileri: Ozon tabakasının çok önemli 2 görevi vardır ![]() Öncelikle bir kalkan vazifesi görür ve insan sağlığına zararlı mor ötesi ışınları filtre ederek yeryüzüne ulaşmalarını engeller ![]() ozon tabakası etkisini azaltırsa, çok tehlikeli ışımaların dünyaya doğrudan ulaşması tehlikesi belirecektir ![]() yaygınlaşacağı saptanmıştır ![]() ABD Çevre Koruma Kurulu, sistemli biçimde her yıl ozon tabakasında oluşan incelmenin etkilerini şimdiden gösterdiğini ve cilt kanserine yakalanma oranının arttığını açıklamıştır ![]() Ozon tabakasının bir başka önemli görevi de dünyanın ısı dengesine yardımcı olmasıdır ![]() Işınımların bir kısmının soğurulması, dünya atmosferinin gereğinden fazla ısınmasını engeller ![]() tabakasının etkisini kaybetmesi halinde atmosfer ısınacak, kutuplardaki buzullar eriyecek ve pek çok kara parçası sular altında kalacaktır ![]() Bunlar düşünüldüğünde ozon tabakasındaki yırtığın yaşamı ne boyutta tehdit ettiği daha iyi anlaşılmaktadır ![]() Yırtılmaya Karşı Yapılan Çalışmalar ve Alınan Önlemler Araştırmaya Yönelik Çalışmalar: Yerden ve yukarıdan yapılacak ölçüm çalışmaları için dört araştırma grubu kurulmuştur ![]() Yerdeki veriler Halley Bay istasyonundan gelmektedir ![]() Scott istasyonlarından atılan meteorolojik balonların altına yerleştirilmiş ozon sondaları kullanılmaktadır ![]() ise, toplam azotoksit miktarını ölçmekle görevlendirilmişlerdir ![]() Ozon Tabakasının Korunması Sözleşmeleri: Önemi bu kadar açık olan ozon tabakasının korunması ve bu tabakayı etkileyen faaliyetlerin kontrolü, sınırlandırılması, azaltılması ya da engellenmesini sağlamak amacıyla bazı ülkeler işbirliği yapma kararı almışlardır ![]() ilk olarak 1976 yılında Avrupa Topluluğu ülkeleri, CFC'li gazların kullanımını % 30 oranında azaltmayı hedef alan bir kampanya baş- OCAK-ŞUBAT-MART 1994 SAYI: 10 U Ekoloji lattılar ![]() Çevre Koruma Teşkilatı da benzer bir karar aldı ![]() Bu konuda, "Birleşmiş Milletler Çevre Programı" (UNEP) bünyesinde kurulan çalışma grupları, ilk uluslararası "Ozon Tabakasının Korunması Sözleşmesi" ni hazırladı ![]() Mart'ında Viyana'da yapılan bir konferansta bu sözleşme uluslararası düzeyde imzaya açıldı ![]() Sözleşmede ülkelerden, insan sağlığı ve çevreyi korumak amacıyla, çeşitli insan faaliyetlerinden kaynaklanan ve ozon tabakasının delinmesiyle ortaya çıkabilecek problemleri incelemek üzere işbirliği yapmaları istendi ![]() ayrıca, ozona zarar veren bileşiklerin bir listesi de eklendi ![]() 1985 yılının Ekim ayında Avusturya'da bir toplantı daha yapıldı, bundan 2 yıl sonra Montreal'de 30 ülkenin katıldığı büyük bir konferansta uluslararası bir protokol imzalandı ![]() Son olarak, 40 ülke tarafından imzalanan ve 1990'a kadar CFC'nin % 50 azaltılmasını öngören Montreal Antlaşması yeterli görülmediğinden, 4-8 Mart 1989 tarihleri arasında Londra'da "Uluslararası Ozon Konferansı" düzenlendi ![]() Konferansa 121 ülkeden önemli temsilciler katıldı ![]() Bu konferansta yetkililere Güney Yarımkürede deri kanserine yakalanma oranında büyük bir artış olduğu ve Batı Rusya'da % 25'e varan ozon azalması olduğu bildirildi ![]() Kutbu 'ndaki deliğin büyüklüğünün ABD yüzeyi kadar olduğu ve derinliğinin 8800 metreye ulaştığı belirtildi ![]() Konferansta CFC içeren bileşiklerin üretiminin en kısa sürede durdurulması ve sanayide CFC yerine "daha az zararlı" bileşiklerin kullanılması tavsiye edilmiştir ![]() maddelerin bugün yasaklanması durumunda bile hemen sonuç alınmayacağı ve atmosferdeki mevcut konsantrasyonların etkilerini yıllarca sürdüreceği vurgulanmıştır ![]() Avrupa Topluluğu ve Amerikan Yönetimi bu gazların en geç 2000 yılına kadar kullanımının durdurulmasını öngörürken Çin ve Hindistan ise uluslararası bir fon oluşturulmasını istemişlerdir ![]() CFC'lere alternatif bulmak amacıyla, dünyanın büyük kimya araştırma grupları, "Zararlı Flourokarbonlara Alternatif Bulma Programı" (Program For Alternative Floucarbon Toxicity Testing) adlı bir çalışma başlatmışlardır ![]() bulunan bu yeni ürünler (HFC) şimdi kullanılmakta olan CFC'lerden 5-7 kat pahalıdır ![]() Aradaki bu önemli fiyat farkı özellikle üçüncü dünya ülkelerini endişelendirmektedir ![]() 40 ülke temsilcisi CFC kullanımına son veremeyeceklerini, ancak 2000 yılına kadar kullanımı %50 oranında azaltabileceklerini bildirmişlerdir ![]() Bu konuda gelişmiş ülkeler, CFC üzerine teknoloji kurmuş üçüncü dünya ülkelerine yardımcı olacaklardır ![]() Londra'daki konferansta 20 ülke daha Montreal Anlaşmasını imzalayacağını söylemiştir ![]() Bu konferanstan sonra Lahey'de yüzlerce bilim adamı ve çevreci, ozon tabakasında oluşan deliği kapatmak, ya da en kötü olasılıkla büyümesini önlemek için çalışmalar başlatmışlardır ![]() Türkiye'nin Bu Konudaki Tutumu: Türkiye'de konu gündemde olmasına karşın henüz somut bir adım atılmamıştır ![]() Londra'daki konferansa elçilik düzeyinde katılmmıştır ![]() Konferansın son gününde Türkiye de Montreal Protokolünü imzalayacağını bildirmiş, ancak bunun teknoloji transferi gerektireceğini de belirtmiştir ![]() Montreal Protokolüne göre gelişmekte olan ülkeler yani CFC tüketiminin 3 kg/kişinin altında olan ülkeler 10 yıl boyunca her hangi bir sınırlandırmaya tabi tutulmamaktadır ![]() kişi başına CFC tüketimi 0 ![]() ![]() bu olanaktan yararlanma hakkına sahiptir ![]() protokolün imzalanması Türkiye aleyhine bir durum yaratmayacak, zor yükümlülükler getirmeyecektir ![]() Tarih boyunca insanoğlu hep kendinden kaynaklanan problemleri çözmekle uğraşmıştır ![]() Ozon tabakasındaki delinme bunun en güncel örneğidir ![]() tam anlamıyla kontrol altında tutamamakta ve bunun sonuçlarını tam olarak kestirememektedir ![]() Bir Afrika Atasözü "Bu dünya bize atalarımızdan miras kalmadı, biz onu torunlarımızdan ödünç aldık" der ![]() 20-30 yıldaki gelişimine paralel olarak tüm çevrenin kalitesinde önemli bir azalma olmuştur ![]() Ancak insanoğlunun gelecek nesillere böyle bir dünya teslim etme hakkı yoktur ![]() teknolojik gelişime rağmen yaşanabilecek tek yer dünyamızdır ![]() KAYNAKLAR 1 ![]() Ardon, AMSTERDAM 1965 2 ![]() 1988 3 ![]() 4 ![]() |
![]() |
![]() |
|