Rus Edebiyatı

Rus Dili ve Edebiyatı


Günümüzde İngilizce, uluslararası bir iletişim vasıtası olarak inkâr edilemez öneme haiz olmasına rağmen, diğer yabancı dil ve kültürlerin öğrenilmesi de aynı derecede ehemmiyetlidir Bu bağlamda, Rus dilinin asırlardan beri Avrupa’nın siyasetinde, tarihinde, felsefesinde ve kültüründe çok önemli bir rol oynadığı bilinmektedir
Rusça, yaklaşık olarak 150 milyon kişinin ana dilidir Avrupa’nın ekonomi politikasında, bilimsel araştırmalarında, beşeri çalışmalarında ve genel kültür meselelerinde merkezî bir konumda yer almaktadır Uluslararası kongrelerde, siyasi müzakerelerde ve ticarî fuarlarda Rusça son derece önemli bir dildir Ayrıca, entelektüel mirasımızın bir parçası olan zengin bir felsefi ve edebî geleneğin de dilidir

Bu zengin bilgi kaynağının kilidini açacak en iyi anahtar tabii ki Rus dilini öğrenmektir Bir dili öğrenmek, nispeten basit bir faaliyet gibi görünebilir; lâkin o dili konuşan insanların edebiyatı, kültürü, folkloru ve tarihi öğrenildiğinde ne kadar zengin ve zenginleştirici bir tecrübe olduğu müşahede edilir Dolayısıyla Rusça eğitimi, sadece kelimelerin, deyimlerin ve dilsel yapıların körü körüne ezberlenmesini gerektiren bir eğitim değildir Rus dilini iyi öğrenme, çağımızın Rusça konuşan insanlarının dünya görüşü hakkında olduğu kadar Avrupa tarihi; felsefi ve kültürel gelişmeler hakkında da daha derin bir anlayışa kavuşmayı beraberinde getirecektir

Kültürü Anlamak için Rus Dili Okumak

Dilin kültürle bağlantısı son yirmi yıldır Rusçayı öğrenmenin hiç değişmeyen sebebine götürür bizi: Rusya’nın muamma gibi kültürünün Türkler üzerindeki büyüleyici etkisi Birçok Türk öğrenci için Rus edebiyatını okumak (özellikle de Dostoyevski’yi), onlarda, eserlerin yazıldığı dili öğrenme arzusunu uyandırmaktadır Yaşayan Rus kültürüyle daha fazla tanışıklık, öğrencilerin sadece akıcı bir Rusçanın sağlayabileceği bilgi için iştahlarını kabartmaya yaramaktadır
Kariyerinizde Rusça

Öğrenciler Rusçayı doğal olarak sadece kişisel ve entelektüel tatmin için değil, kariyer fırsatları için de öğrenmektedir Peki, Rusça pazarlanabilir bir beceri midir? Cevap; kesinlikle evet; fakat gittikçe daha kompleks hale gelen ve taleplerin sürekli değiştiği bir dünyada fırsatları takip edebilmek bazen zor olabilmektedir Rus Dili okuyan çoğu mezun için öğretmenlik ve devlet hizmeti eskiden en büyük istihdam alanlarıydı
Ancak bugün Rus Dili mezunları, dil ve kültür becerilerini hem Rusya’da hem Türkiye’de geniş yelpazede birçok alanda kullanma imkânına sahiptirler Mezunlar Türk ve Rus şirketlerinde finans ve politika analisti olarak iş bulmaktadırlar Rusça bilen Türkler için sayısız fırsatlar mevcuttur Rusya’daki Türk hukuk firmaları, ticari şirketler ve danışmanlık firmaları çok hızlı büyümekte ve her zaman Rus dilini bilen çalışanlara ihtiyaç duymaktadır Nerede çalışırlarsa çalışsınlar, onlara kapıları açan şeyin Rus dili ve kültürünü iyi öğrenmek olduğunu gözlemlemektedirler
Dünyada Rusça

Bugün dünyada konuşulan yaklaşık 5,000 dil vardır ve bunların 130 tanesi 1 milyondan fazla insan tarafından ve 70 tanesi 5 milyondan fazla insan tarafından konuşulmaktadır Rusça; İngilizce ve diğer Cermen dillerinin, Latinceden türemiş Romans dillerin ve diğer Avrupa dillerinin, bazı Orta Doğu ve Asya alt kıta dillerinin yer aldığı Hint-Avrupa dil ailesinin bir üyesidir Daha detaylı bahsetmek gerekirse, Rusça; Batı Slav (Çek, Slovak, Lehçe ve Sorbian), Güney Slav (Bulgarca, Hırvatça, Makedonca, Sırpça ve Slovence) ve Doğu Slav (Rusça, Ukraynaca ve Belarusça) dallarına ayrılan Slav dil grubuna aittir
Rusça, Rus Federal Cumhuriyeti’nin 150 milyon vatandaşının ana dilidir Ayrıca BM’nin beş resmî dilinden biridir ve İngilizce, Çince, Hinduca, Urduca ve İspanyolca ile birlikte dünyadaki büyük diller arasında yer almaktadır Ayrıca Rusça, eski Sovyet cumhuriyetlerinin gayrı resmî ortak dili olarak ve bütün Kafkasya ve Orta Asya’da vazgeçilmez bir iletişim vasıtası olarak hayatiyetini devam ettirmektedir Rusça, önemli bir bilimsel yayın dilidir ve hem kamu hem özel Rus kurumlarının Avrupalı eş kurumlarla entegre olma sürecinde iş ve ticaret için gittikçe önem kazanan bir dil haline gelmiştir Şu an iktisadi yönden bir süper güç olmamasına rağmen, Rusya, hâlâ dünyada önemli siyasi etkiye sahip bir ülkedir ve Rusya’da Türk uzmanlara her zaman ihtiyaç olacaktır
Böylesine kompleks bir etnik, dilsel, politik ve ekonomik ortamda, her millet kendi ekonomik ve politik yaşamı için en önemli olan yabancı dillere öncelik vermekte ve aynı şekilde her birey, kendi ilgi ve ihtiyaçlarına en uygun yabancı dili seçmektedir Birçok Türk vatandaşı için Rusça 21 yüzyılda çok önemli hale gelecektir
Bir Kültür Dili Olarak Rusça

Rusça, modern bir kültür dili olarak nispeten yeni olmasına rağmen, klasik eserlerin büyük çoğunluğu on dokuzuncu ve yirminci yüzyıllarda yazıldığı için Rus kültür mirasının edebiyat, görsel sanat, tiyatro, opera, enstrümantal müzik ve baledeki zenginliği çok büyüktür Dostoyevski ve Tolstoy gibi yazarları Türkçe çeviri yoluyla bir nebze anlamak mümkündür; fakat Rus kültürünün muazzam zenginliğinin doğru anlaşılması, Rus dilini iyi bir şekilde öğrenmeden mümkün olamaz Komünizmin düşmesiyle ortaya çıkan çalkantılara rağmen Rus edebiyatı ve kültürü canlılığını ve renkliliğini devam ettirmektedir ve bu büyüleyici çağdaş eserlerin sadece küçük bir bölümü çeviri metin olarak mevcuttur

Aleksandr Sergeyeviç Puşkin (Rusça: Алекса́ндр Серге́евич Пу́шкин (26 Mayıs, 1799 - 29 Ocak, 1837): Rus şair ve yazar Bir çok kişi tarafından en büyük Rus şairi ve Rus edebiyatı'nın kurucusu kabul edilir
Aleksandr Sergeeviç Puşkin, 1799’da Moskova’da doğar Babası Sergey Lvoviç, soylu bir ailenin çocuğudur Annesi Nadejda Osipovna Hannibal’in ne kadar soylu biri olduğunu söylememiz için ise dedesi İbrahim Hannibal’in Rus Çarı I Petro’nun vaftiz çocuğu olduğunu belirtmemiz yeterli olacaktır Görüldüğü gibi çok soylu bir ailenin üyesidir Puşkin Annesi ve babası çok kültürlü ve aynı zamanda gösteriş düşkünü insanlardır Zamanlarının çoğunu balolarda geçirdikleri için de Puşkin, anne ve baba şefkatinden uzak bir çocuk olarak büyür Puşkin, ilk bilgilerini yabancı eğitmenlerden edinir Henüz sekiz yaşındayken, Fransızcası Rusça kadar iyidir On bir yaşına geldiğinde ise, özgürlükçü ve alaycı yazarlarına hayran olduğu Fransız Edebiyatı’nı neredeyse ezberlemiştir ve Fransız şiirler ve komediler yazmaya başlamıştır Döneminin tanınmış şair ve yazarları, Puşkin’in evine gelip gidenler arasındadır Ancak kendisine durmadan tuhaf masallar anlatıp, eski Rus türküleri söyleyen dadısı kadar hiç biri etkilemez onu Yaşlı dadısı Arina’nın anlattıkları, Puşkin’in çocukluk ruhunda, silinmez izler bırakır
Puşkin, on iki yaşına geldiğinde, Rus Çarı I Aleksandr’ın Tsarskoye Selo’da (Çar’ın yazlık köyü) açtırdığı okula yazılır ve burada gördüğü altı öğrenim yılı boyunca, tıpkı okulun diğer öğrencileri gibi, Petersburg’a gitme izni bile verilmeden, adeta dış dünyadan koparılarak eğitim gördü Puşkin’in lise yıllarında yazdığı şiirlerinde bile, “gerçekçilik” eğilimi açıkça göze çarpar O dönem şiirinde kullanılmayan kaba ve gündelik sözcükleri rahatlıkla kullandığı ve canlı, kıvrak bir zekanın izlerinin görüldüğü şiirleriyle, Derjavin’in dahi dikkatini çekmeyi başarır
Artık ünlü bir şair sayılmaya başlayan Puşkin, bu sıkıcı okul yıllarından sonra, büyük bir eğlence susuzluğu ile, Petersburg’un canlı yaşamına dalar Bu sıralarda, yazdığı ve bir çoğunun yasaklandığı özgürlükçü şiirleri ve taşlamaları dilden dile dolaşmaya başlar Rus edebiyatı tarihinde şiir, ilk kez olarak, herkes üzerinde hayranlık uyandırır ve yeni doğan ve adeta üzerine titrenen bir çocuk gibi coşku ile büyümeye başlar
Rus Çarı I Aleksandr tarafından Kafkasya’ya atanan ve burada ünlü “Kafkas Esiri” ve “Bahçesaray” adlı destanlarını yazar Onun edebiyatında ne klâsik şiirin kuralcılığı ne de Romantizmin sahte, fantastik güzellikleri yer alır O, gerçeği duyumsar, gerçeğin içinden gelir ve onu, olduğu gibi anlatmayı ister
Kafkasya’dan dönen Puşkin’in, Rusya’daki askeri yönetime ulu orta sövmesinden dolayı, dört yıl süreyle başkente girmesi yasaklanır ve ailenin sahip olduğu Mihaylovskoye köyünde yaşamak zorunda bırakılır Hükümet tarafından oğlunu gözetim altında tutmakla görevli olan babası da görevini canla başla yerine getirir Yirmi dört yaşındaki Puşkin, bu sürgün döneminde yedi yıl sonra tamamlayacağı Yevgeniy Onegin adlı romanını yazmaya başlar “Çingeneler”, “Peygamber” ve Boris Godunov” isimli önemli eserlerini de yine bu sürgün yıllarında yazar
Bu uzun, sıkıcı ve gergin sürgün döneminden sonra, Rus Çarı I Nikolay tarafından Moskova’ya çağırılan genç şairin kaleminden çıkan her şey çarın sansüründen geçecektir artık Polis baskınları ve aşk serüvenleri ise Puşkin’in yaşamının ayrılmaz parçaları olur Puşkin, bir baloda eski yüksek rütbeli bir memurun kızı olan Natalya Gonçarova ile karşılaşır ve büyüleyici güzellikte olan bu genç kıza aşık olur Natalya ise, edebiyatla hiçbir ilgisi olmayan, Puşkin’i bir şair olarak umursamayan, aklı fikri kendine rahat yaşam sağlayacak koca bulmakta olan sıradan biridir ve ailesinin de ondan pek bir farkı yoktur Puşkin Natalya’ya evlenme teklif eder; Natalya ise, şairin evlenme teklifini belirsiz bir tarihte cevaplanmak üzere erteler Puşkin, bu durum karşısında umutsuzluğa kapılır ve Moskova’dan uzaklaşmak ister Bu nedenle de, 1829’da, bir gözlemci olarak Rus ordusuna katılır ve Osmanlı topraklarına gelir Sonradan yazdığı “Erzurum Yolculuğu” adlı şiirinde yol izlenimlerini anlatan Puşkin’in, daha başka birçok eserinde de Erzurum’dan aldığı esinler yer bulur
Moskova’ya dönen Puşkin, Natalya’ya evlenme teklifini yineler Uzun çekişmelerden sonra Natalya’nın ailesini de ikna etmeyi başarır ve sonunda nişanlanırlar Natalya ise, bu duruma karşı kayıtsız kalır ve sadece izlemekle yetinir Natalya’nın bu tutumu da sonuna kadar böyle devam eder Yaşamını çekilmez kılan bir kayınvalidesi ve kusursuz ama yapay bir çiçek olan eşi vardır artık Puşkin’in Tabii bir de gerici polisler Bitmek bilmeyen soruşturmalar ve yasaklamalar yüzünden içi büyük bir acıyla dolsa da Puşkin, yazmaya devam eder “Yevgeniy Onegin”, “ Don Juan” , “Veba Sırasında Ziyafet” gibi manzum trajedyalarını ve “Dubrovski”, “Maça Kızı” gibi önemli eserlerini bu dönemde yazar Gogol’la olan arkadaşlığı da bu döneme rastlar Öyle ki, Gogol’a ünlü ölü canlar romanını yazma fikrini Puşkin verir
Bu dönemde George Charles d'Anthès adında biri girer Puşkin, o sıralarda yazdığı birkaç imzasız mektup aracılığıyla, d'Anthès adındaki bu Fransız delikanlısının bayan Natalya Puşkin’e kur yaptığını, bayan Natalya Puşkin’in de d'Anthès’e karşı kayıtsız kalmadığını öğrenir Çok üzülen Puşkin, 1837’de d'Anthès’i düelloya çağırır Bu bir anlamda Puşkin’in ölüme meydan okuyuşudur Çünkü, d'Anthès’in ordunun en iyi nişancılarından olduğu bilinmektedir
Düelloda Puşkin tarafından omzundan yaralanan d'Anthès, Puşkin’i karnından yaralamayı başarır Büyük bir soğukkanlılıkla iki gün boyunca can çekişen Puşkin, Ocak ayının soğuk bir öğleden sonrası hayata gözlerini yumar Şairin öldüğünü duyunca evinin kapısının önünde toplanan ve Yevgeniy Onegin’in son baskısını kapış kapış tüketen halk şairin ölümü üzerine neredeyse hükümete karşı bir ayaklanma noktasına gelir Bu gerekçe ile olaylardan çıkmasından çıkan polis, bir gece yarısı, şairin tabutunu gizlice kiliseden alır ve Mihaylovskoye köyüne götürerek toprağa verir
Gogol, “Puşkin, olağanüstü bir olaydır” der; Dostoyevski daha mistik bir tavırla “ Puşkin, bize gelecekten haber veren bir peygamberimizdir” der Puşkin, modern Rus Edebiyatı’nın oluşmasına en çok katkıda bulunan yazın ve düşün adamıdır Puşkin, klasik Batı edebiyatını ve Rus halk ruhunu sentezleyerek, Rus Edebiyatı’nda “gerçekçilik akımı”nı başlatan liderdir

Rus Edebiyatı

• Klâsik Dönem Rus Edebiyatı

Kantemir (1708-1744) ve Lomonosov (1711-1765) şiir türünde, Krilov (1768-1844) fabl türünde, Fonvizin (1744-1792) de komedya türünde bu akımı Rusya'da temsil etmişlerdir

• Romantik Dönem Rus Edebiyatı

Hemen hemen her edebî türde eser vermiş olan Puşkin (1799-1837), en önemli romantik Rus sanatçısıdır Puşkin, romantizmi (coşumculuk) Rus halkının yaşamından yerel renkler alarak zenginleştirmiştir Ayrıca canlandırdığı kişilikleri eleştirel bir tutumla vermesi; insanın bencilliğini, çıkarcılığını, insan ile toplum arasındaki ilişkiyi anlatması nedeniyle gerçekçiliğin hazırlayıcısı sayılmıştır En ünlü eserleri Bahçesaray Çeşmesi, Çingeneler, Yüzbaşının Kızı, Maça Kızı'dır

• Gerçekçi Dönem Rus Edebiyatı

Realizm akımı Fransız edebiyatından sonra en önemli sanatçılarını Rus edebiyatından yetiştirmiştir
Nikoloi Gogol (1809-1852) özellikle yergi üslûbuyla toplumunun kokuşmuş, bozulmuş yöntemlerini eliştirmiştir Müfettiş adlı oyunu ve Ölü Canlar adlı romanı ünlüdür
Fiodor Mihayloviç Dostoyevski (1822-1881) ise toplumdan çok, birey olarak insanın ruh dünyasını hem tabiî hem de sosyal çevresi içinde en ince ayrıntılarına kadar sergiler Psikolojik tahlilleri oldukça başarılıdır Suç ve Ceza, Karamazov Kardeşler, Ölü Bir Evden Anılar en ünlü romanlarıdır
Bir başka önemli realist yazar Lev Nikoleyeviç Tolstoy (1828-1910), özellikle köylülerin dünyasını yazmıştır Başlıca romanları: Harp ve Sulh, Anna Karenina, Hacı Murat
Anton Çehov (1860-1904) daha çok hikâye ve tiyatro türlerinden ürün vermiştir Hikâye türünde "Çehov tarzı hikâye" denilen bir çığır açmıştır Bu tarz hikâyede giriş, gelişme, sonuç gibi kronolojik bir düzenlemeye itibar edilmiz; bir anı, bir durumu, ortamı, hayatın bir kesitini, olayların en çarpıcı yanını etkili bir şekilde vermeyi amaçlar Üslûpta şiirsellik ve deneme türünü andıran bir anlatımı vardır "Olay" yerine "durum" ögesine ağırlık verilir Hikâyelerinden seçmeler 4 cilt hâlinde MEB'da yayımlanmıştı En önemli oyunlari ise Vişne Bahçesi, Vanya Dayı ve Martı'dır
Diğer önemli Rus realist yazarlar arasında İvan Turgenyev (1818-1883) ve Maksim
Gorki (1868-1936) sayılabilir

• 20 Yüzyıl Rus Edebiyatı

Fütürüzmin Rus edebiyatındaki önemli temsilcisi Mayakovski (1893-1930) olmuştur Şiirde Pasternak (1890-1960); hikâye ve romanda ise Zoşçenko (1895-1958), Şolohov (1905) ve Soljenitsin (1918) önde gelen sanatçılar arasında yer alırlar

ORKESTRA ŞEFİ HAKKINDA
Lokantada elektrikten hava kızıla döndü
Koltuklara kadınların yumuşaklığı yayılmıştı
Ortaya birdenbire incinmiş orkestra şefi fırlıyarak
Müzisyenlere ağlama emri verdi
İri bir som balığı parçasını
sakalına tatlı tatlı götürenin
boru yağlı suratına
bir avuç madeni gözyaşı fırlattı
Hıçkırıklar arasında altın dişlerinden
çığlığa basmağa vakit bulamadan,
oradakiler trombonların, zurnaların hırpalamasıyla
üstüne basarak geçtiler
Sonuncu, kapıya varmadan,
yanağı sos tabağında ölünce
orkestra şefi büsbütün çıldırdı,
müzisyenlere hayvanlar gibi ulumalarını emretti
Sonra sarhoş bir gövdenin dişleri arasına,
boruyu bakırdan bir simit gibi soktu;
üflüyor, göbeğin içinde
hıçkırıkların çılgınca uğuldamasını dinliyordu
Ertesi sabah patron öfkesinden aç acına,
hesabını kesmeye gelince
orkestra şefi mosmor olmuş
avizenin üstünde sallanıp daha da çok morarıyordu
VLADİMİR MAYAKOVSKİ
(Çeviren: Nihal Layaza Talay)