Neuma,müzik Notalamasının Ilk Türlerinden Biri.

NEUMA

Neuma,müzik notalamasının ilk türlerinden biriBugünkü beş çizgili porte yazısına temel oluşturmuşturMelodinin iniş çıkışlarını steno gibi kendine özgü noktalar,çizgiler ve eğrilerle gösterdiği için işaret yazısı da denen neuma yazısı Hırıstiyan (örnGregorius,Bizans) dinsel müziğinde ,basit ortaçağ kontrapuntal çoksesliliğinde (polifoni) ve bazı dindışı teksesli (monofoni) müziklerde kullanılmıştır

Neuma yazısında kullanılan işaretler ne tam olarak sesleri,ne sesler arasındaki aralıkları,ne de seslerin uzunluklarını(dolayısıyla melodinin ritmini) gösteriyorduBu yüzden sözlü müzik dışındaki çalgısal müzik için kullanılamıyorduSözlü müzikte neumaların gösterdiği iniş çıkışlar modların geleneksel seyir kalıplarına göre çözülüyordusüreleri ise müziğin çıkarılabilmesi çok zorduNeumalra daha çok,önceden uygun bir biçimde bellenmiş bir melodinin hatırlanmasını kolaylaştırıyordu

10yüzyılda meumalar seslerin yükseklik ve alçaklıklarına göre düzenlemeye başladıYüzyılın sonunda fa sesi için tek bir kırmızı çizgi çekilmesi ve öteki seslerin bu çizginin altına ve üstüne konmasıyla belirsizlik bir ölçüde giderildiKısa süre sonra yukarıdaki do"yu göstermek amacıyla yeşil ya da sarı renkte ikinci bir çizgi çekildiIIyüzyılın başlarında Arezzolu Guido çizgi sayısını dörde çıkararak dört çizgili porte yazısını bulduPorteye konan neumalar artık sesin yüksekliğini ve aralıkları kesin bir biçimde gösteriyor,şarkıcıya daha önce bilmediği bir melodiyi okuma olanağını sağlıyordu

Portenin kullanılması,melodinin iniş çıkışlarını gösteren grup sesleri simgeleyen sarmal biçimlerin terk edilmesini gerektirdiTek sesleri gösteren işaretler ise nota başları ve bacakları durumuna getirildiYaklaşık 1200"de neumalar çağdaş Gregorius dinsel ezgisinin yazımında hala kullanılan kendine özgü kare biçimlerini aldıNeuma yazısında seslerin yükseklikleri ( tizlikpeslik) ve aralıkları (iki sesin birbirinden uzaklığı )zamanla kesinleştiyse de süreleri (dolayısıyla melodinin ritmi)eski belirsizliğini koruduBu belirsizlik o dönem neuma"larıyla yazılan müziklerin (örnGregorius dinsel ezgileri) ritim yapısının hala tartışma konusu olmasına yol açtıSüreleri kesin olan müzik notaları ise 13yüzyılın son yarısından gelişmeye başladı

Hindistan ,Tibet,Çin ve Japon Budacı dinsel ezgilerinin notalanmasında kullanılan farklı bir neuma sisteminin Orta Asya Nasturilerinden alındığı sanılmaktadır

Kaynak:aAnaBritannica cilt 23 frmsinsinet için derlenmiştir