Rönesans Tiyatroları

Rönesans Tiyatroları

Bilim ve sanatta Rönesans'la başlayan canlanma tiyatro alanında da kendini gösterdi Oyunlar giderek dindışı bir nitelik kazandı 16 yüzyılda özellikle İngiltere'de gezgin tiyatro toplulukları oldukça yaygındı Bu topluluklar oyunlarını han avlularına kurdukları tahta platformlar üzerinde oynardı İzleyiciler ya platformun çevresine dizilir ya da avluyu çevreleyen yapıların balkonlarından sahneye bakardı Bazı soyluların evlerinde, galeri adı verilen balkonlarla çevrili büyük salonlar vardı

Oyunlar dekor olarak kullanılan bir tahta perdenin önünde oynanırdı Daha sonraki yıllarda yapılan ilk tiyatroların biçimi ve sahne dekorları han avlularından esinlenilerek ve balkonlarda oturan izleyicilerin sahneye bakış açısına göre oluşturuldu Londra'da, The Theatre adındaki ilk tiyatro binasını 1576'da oyuncu James Burbage (1531-97) yaptırmıştı 1597'de kapanan ve yıktırılan bu tiyatronun ahşap malzemesi 1599'da açılan yeni bir tiyatroda kullanıldı Bu, ünlü İngiliz oyun yazan William Shakes-peare'in oyunlarıyla adını duyuran Globe Tiyatrosu idi Globe Tiyatrosu, açık bir avluya yerleştirilmiş üstü kapalı bir sahne ile sahneyi üç yandan çevreleyen loca ve galerilerden oluşuyordu İzleyicilere ayrılan bölüm İngiliz toplumunun o dönemdeki hiyerarşik yapısına göre düzenlenmişti

Tiyatro 1613'te çatısınırı alev alması sonucu yandı 1614'te yeniden yapıldıysa da 1644'te yıkıldı Londra'da Globe'un yapıldığı dönemde İtalya'da bambaşka bir üslup gelişti Rönesans'ın ünlü mimarlarından Andrea Palladio (1508-80), 1579'da Vicenza'da yapımına başladığı Olimpico Tiyatrosu'nu, Fransa'nın Orange kentinde bulunan Eski Roma tiyatrosunu örnek alarak tasarlamıştı Yapının Roma tiyatrosundan ayrılan özelliği dikdörtgen biçimli olması ve bir çatısınırı bulunmasıydı Avrupa'nın en eski kapalı tiyatrosu olan bu yapıyı Palladio'nun ölümü üzerine Vincenzo Scamozzi (1552-1616) tamamladı Scamozzi sahnenin gerisindeki dekorda yer alan beş kapının arkasına, perspektif kurallarına uygun birer sokak görünümü ekledi

Rönesans döneminin mimarlık ve resim alanına getirdiği önemli bir yenilik perspektif kurallarının saptanmış olmasıydı Perspektif sayesinde sahne dekorlarına derinlik duygusu verilebiliyor, örneğin bir köy görüntüsü üçboyutlu olarak, düz ve sınırlı bir yüzeye sığdırılabili-yordu Aynı dönemde bilim ve teknikteki gelişmeler sahne tasarımına birçok yenilik getirdi İtalyan sanatçılar, mimarlar ve mühendisler gelişmiş sahne aygıtları yapmaya başladılar Sahne arkasına kurulan çeşitli düzenekler sayesinde, sahne dekorları hızla değiştirilebi-liyordu İplerle ve makaralarla oluşturulan bir düzenek sayesinde melekleri canlandıran bir koro ilahiler söyleyerek, yapay bulutların arasından sahneye inebiliyordu

Sahne aygıtları o kadar çeşitlendi ve sık kullanılmaya başlandı ki, sonunda düzenekleri izleyiciden gizlemek için sahneyi üç yandan çevreleyen, kemer biçimli bir çerçeve (sahne ağzı ya da portal) yapmak gerekti Sahne ağzı önceleri dekorun bir parçasıyken, zamanla sahnenin vazgeçilmez bir öğesi durumuna geldi İtalyan tipi tiyatro binası 17 yüzyıldan başlayarak bütün Avrupa'ya yayıldı Özelliği, sahne ile salonun kesin olarak birbirinden ayrılması ve dekorun gerçeğe en uygun biçimde hazırlan-masıydı İngiltere'de Püritenler'in egemenliği sırasında tiyatro yaşamına ara verilmiş, tiyatrolar kapatılmıştı 1660'ta II Charles başa geçince İtalyan üslubunda, sahne dekorlarının değişebildiği tiyatrolar yapılmaya başlandı

Ünlü İngiliz mimar ve tasarımcı Inigo Jones (1573-1652), İtalyan sahnesinden etkilenerek, bazıları bugün de kullanılan önemli sahne aygıtları ve hareketli dekor düzenekleri geliştirdi İngiltere'de Barok dönemin önde gelen mimarı Sir Christopher Wren (1632-1723), Londra'da yaptığı, Kraliyet Tiyatrosu olarak da bilinen Drury Lane Tiyatrosu'na büyükçe bir ön sahne (proskenion) yerleştirdi Oyuncuların oynadığı sahnenin önünde, sahne ağzı denen büyük kemerden ileriye doğru uzanan bu bölüm salonun yaklaşık üçte birini kaplıyordu İzleyiciler için sahnenin önündeki eğimli bölümde sıralar, sahnenin karşısında ve yanlarda balkonlar ile localar vardı Sahne ağzında bir perde olmakla birlikte, bu perde açılıp kapanmıyor, sahne dekorları gene izleyicilerin gözü önünde değiştiriliyordu 300 yılı aşkın yaşamında üç kez yanan ve yeniden yapılan Drury Lane, İngiltere'nin günümüzde de kullanılan en eski tiyatrosudur