Pakistan

Pakistan
Pakistan İslam Cumhuriyeti

Ülkenin Resmi Tam Adı: Pakistan İslam Cumhuriyeti

Kısa Şekli : Pakistan

Eski Adı: Batı Pakistan

Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet

Başkenti: Islamabad

İdari Bölümleri: 4 eyalet, 1 bölge, 1 başkent bölgesi; Balochistan, Federal yönetim Bölgesi, Islamabad Başkent Bölgesi, North-West Frontier Province, Punjab, Sindh

Bağımsızlık Günü: 14 Ağustos 1947 (İngiltere'den)

Milli Bayramları: Cumhuriyet Günü, 23 Mart (1956)

Anayasası: 10 Nisan 1973

Üye Olduğu Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar: AsDB (Asya Kalkınma Bankası), C (beklemede), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CP, ECO (Ekonomik İşbirliği Örgütü), ESCAP (Asya ve Pasifikler Ekonomik ve Sosyal Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), G-19, G-24, G-77, IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICC (Milletlerarası Ticaret Odası), ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu), ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IDB (İslam Kalkınma Bankası), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), IHO (Uluslararası Hidrografi Örgütü), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Inmarsat (Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı), Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), MINURSO (BM Bati Sahra Referandum Misyonu), MONUC (BM Kongo Operasyonu), NAM, OAS (gözlemci), OIC (İslam Konferansı Örgütü), OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), PCA (Daimi Hakemlik Mahkemesi), SAARC (Güney Asya Bölgesel işbirliği Teşkilatı), UN (Birleşmiş Milletler), UNAMSIL (BM Sierra Leone Misyonu), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNHCR (BM Mülteciler Yüksek Komiserliği), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UNIKOM (BM Irak-Kuveyt Gözlem Misyonu), UNMIBH (BM Bosna Hersek Misyonu), UNMIK (BM Kosova Geçici Yönetimi), UNMOP (BM Prevlaka Gözlem Misyonu), UNOMIG (BM Gürcistan Gözlem Misyonu), UNTAET (BM Doğu Timor Geçiş Yönetimi), UPU (Dünya Posta Birliği), WCL (Dünya Emek Konfederasyonu), WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WToO (Dünya Turizm Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)
Güney Asya’da (20° 46’ - 36° 55’) kuzey enlemleri ve (60° 52’-92°41’) doğu boylamları arasında yeralan, doğusunda Hindistan, batısında Afganistan veİran, kuzeydoğusunda Çin ve güneyinde Umman Denizi ile komşu olan bir ülke

Târihi

Pakistan Devleti, yirminci yüzyılda kurulmuş genç bir devlettir Pakistan’ın 15 Ağustos 1947 yılından evvelki târihi Hindistan ile aynıdır (Bkz Hindistan)
“Pakistan” adı ilk olarak, İngiltere’de öğrenim gören Müslüman öğrenciler tarafından 1940 yılında ortaya kondu Pakistan, Pencap, Afgan, Keşmir, Sind ve Belucistan isimlerinin başharflerinin yanyana gelmesinden meydana gelip, mânâ itibariyle “temiz ülke” demektir Hindistanlıların, İngilizlerin egemenliğinden kurtulmaya çalıştıkları sırada, bölgedeki Müslümanlar birleşerek 1947 yılında bir dominyon kurdular Bu dominyon, İngiliz Milletler Cemiyetine dâhil durumdaydı Bu yıllarda Pakistan liderliğini M Ali Cinnah yürütmekteydi

Pakistan 1956 yılında cumhûriyet oldu İki yıl sonra General M Eyüb Han darbe yaparak idâreyi ele geçirdi 1960 yılında ve 1965’te yeniden başkan seçildi Bunun 1969 yılında istifâ etmesi üzerine Doğu Pakistan’da ayaklanmalar başgösterdi Daha sonra General Ağa MYahya Han idâreye el koydu İdâreyi ele alır almaz ülkede sıkıyönetim îlân etti 1970 seçimleri sonucunda Doğu Pakistan, Avamî Partisi büyük çoğunluk elde etti Fakat seçimlerden bir yıl sonra Yahya Han, Millet Meclisini dağıttı Bunun üzerine ülkede grevler ve isyanlar artmaya başladı Bundan dolayı hükümet kuvvetleri Doğuya taarruzlar tertipledi

Fakat çok geçmeden Hindistan’dan kuvvet desteği alan doğulular, bağımsızlıklarını îlân ederek Bangladeş Devletini kurdular Ayrıca çarpışmalar kesilmedi Binlerce insan öldürüldü 10 milyonu aşkın Doğulu Hindistan’a göç etti Nihâyet Pakistan-Hindistan Harbi patlak verdi Doğu Pakistan’daki, Pakistan birlikleri kuşatılınca, ateş-kes imzâlandı Her iki taraf da birliklerini geri çekti İki ülke arasındaki münâsebetler 1976 yılında yeniden normal hâle getirildi

Bu esnâda Pakistan başkanlığına, Pakistan Halk Partisi Başkanı Zülfikâr Ali Butto geldi 1973 yılında yeni bir anayasa kabul edildi Pakistan, bundan böyle “Federal İslâm Cumhûriyeti” adını aldı Butto, aynı yıl Başbakan oldu

1977 yılının Haziran ayında, General Ziyâ-ül Hak, askerî bir ihtilâlle idâreye el koydu Butto başbakanlıktan alındı Evvelce, Butto’nun siyâsî muhâlifi öldürüldüğünden, ihtilâl sonrası Butto, bu suçtan mesul tutuldu 1974 yılında işlenmiş bulunan bu cinâyet sebebiyle, Butto 1979 yılında îdâm edildi Bunun üzerine Pakistan-ABD münâsebetleri gerginleşti Bu hadiselerden sonra halk Amerikan üslerine ve görevlilerine tepki gösterdi 1981 yılında Sovyet Rusya’nın Afganistan’ı işgâli üzerine, ABD Pakistan ile anlaşmak mecburiyetinde kaldı İki ülke arasında altı yıllık askerî ve ekonomik yardım programı hazırlanarak imzâlandı

Afganistan işgâli iki milyon civârında Afganlının, Pakistan’a göç etmesine sebep oldu 1988 Ağustosu’nda esrârengiz bir uçak kazâsında devlet Başkanı General Muhammed Ziyâ-ül-Hak’ın ölmesi üzerine yerine Gulam İshak Han geçti Yapılan seçimleri sol eğilimli Pakistan Halk Partisi kazandı ve Müslüman bir devletin ilk kadın başbakanı olarak Benâzir Butto hükûmeti kurdu Bâzı yolsuzluklar ve iç asâyişin sağlanmaması üzerine Devlet başkanı Gulam İshak Han 1990’da Benazir Butto’yu görevden alarak yerine Nevaz Şerif’i başbakanlığa atadı 1993’te yapılan seçimleri kazanan Benâzir Butto tekrar başbakanlığa getirildi




Fizikî Yapı

GüneyAsya’da yeralan Pakistan, yaklaşık olarak 803943 km2lik bir yüzölçüme sâhiptir Normal olarak dört ana bölgeye ayrılır; Pencab, Sind, Belucistan ve Kuzeybatı Sınır Bölgesi
Pakistan’ın büyük bir bölümü dağlık arâzidir Kuzeydeki dağlar oldukça yüksek ve karlıdır 7700 m yükseklikteki Tiriş Mir Dağı ülkenin en yüksek noktasıdır Batı bölgeler, İran Yaylasının bir devamı olup, bir seri yayla ile doludur Bölgenin etrafı dağlarla çevrili durumdadır İran Yaylası çoğunlukla çıplak ve kurak, bazı bölgeler ise sulaktır Pakistan


Fizikî Yapısı içinde en önemli göze çarpan husus İndus Nehridir Pakistan’ın ikinci çölü, Pencab bölgesindeki Tar Çölüdür Pakistan’ın kuzey dağlarının tamâmı ormanlık bir arâzidir

İklim

Pakistan iklimi, umûmiyetle sıcak ve kuraktır Fakat çoğu yerde hava sıcaklığı geniş ölçüde değişmektedir Dağlarda sıcaklık yüksekliğe bağlı olarak değişir Dolayısıyla bütün Pakistan’da bölgeler kutup iklimi veya aşırı sıcak iklim arasında değişebilen iklime sâhiptir Yaylalarda ise hava sıcaklığı, mevsimden mevsime çeşitli farklılıklar gösterir Haziran ayında hemen hemen 46°C’yi bulan hava sıcaklığı ocak-şubat aylarında 4°C’ye kadar inebilir

Kuzey bölgeler çoğunlukla yağış alan sahalardır Dolayısıyla Himalayalar bölgesinin güneyinde ormanlık alanlar mevcuttur Batı Pakistan ise umûmiyetle yeşil alanlarla doludur Güneyde Makran kıyı bölgesi, Karaçi ve Haydarabad Okyanus iklimi tesiri altındadır

Tabiî Kaynaklar

Pakistan’ın yeraltı kaynakları fazla zengin değildir Daha çok tabiî gaz ve demir filizi mevcuttur Bundan başka kömür, petrol, kromit, kireçtaşı ve alçıtaşı da bulunmaktadır
Pakistan’ın, kuzey bölgeleri ve buradaki dağlar tamâmen ormanlık alanlardır Bu ormanlarda çok çeşitli vahşî hayvanlar yaşamaktadır Leopar, siyah ayı, kahverengi ayı ve ayrıca Sibirya dağkeçisi bulunur Bu bölgelerde mavi koyun da yetiştirilir Yaylalık sahalarda ve batı bölgelerde geyik, ayı, çakal, sırtlan, vahşî cins kediler ve çok çeşitli sürüngen ve kemirgen hayvanlar mevcuttur Ülkenin umûmiyetle bitki örtüsü ormanlık ve çayırlıktır 100’den fazla türde kuşa, bu yeşil sahalarda çok rastlanmaktadır

Pakistan’ın, yer üstü kaynaklarının en önemlisi İndus Nehridir Tibet bölgesinden doğar, Süleyman Bölgesi ve Tar Çölünün arasındaki bölgede, kuzeyden gelen iki ana kol birleşir veİndus Nehrini meydana getirir Bu kollardan batıda olanı esas olarak Tibet’ten doğar, Hayber Geçidinin doğusunda ve Sayda’nın güneyinde Swat Suyu ile birleşir, Pencap üzerinden İndus Nehrine katılır Doğu kolu ise Sutley, Ravi, Cenab ve Jelum (veya Şelum) nehirlerinin birleşmesinden meydana gelmiştir Geçtiği yerlere verimlilik getiren İndus Nehri, Sukkur’da üç kola ayrılır ve Haydarabad’ın güneyinde ve Karaçi’nin doğusunda geniş bir delta meydana getirerek Umman Denizine dökülür

Nüfus ve Sosyal Hayat

Pakistan, yaklaşık olarak, 130129000 nüfûsa sâhiptir Yıllık nüfus artış oranı ortalama olarak % 3 dolaylarındadır Nüfus yoğunluğu ise 148 civârındadır (1993)
Pakistan nüfûsunu umûmiyetle Pencablılar meydana getirir Nüfûsun üçte ikisine yakın bir bölümünü teşkil ederler
Pencablı Pakistanlılar nüfusun % 66’sını meydana getirirken, geri kalan nüfusu Puştular (İranlılar), Sindliler, Urdular ve Beluciler teşkil etmektedir Bunlardan en kalabalık olanı Sindliler nüfusun % 13’ünü ve diğerleri de sırasıyla İranlılar % 8’ini, Urdular % 7,5’ini ve Beluciler % 2,5’ini meydana getirirler Çok az sayıda diğer küçük gruplar da mevcuttur Sovyet işgâlinden sonra 1,5 milyona yakın Afganistanlı mülteci, Pakistan’a göç etmiştir Bunların büyük kısmı hâlâ Pakistan’da yaşamaktadır


Nüfûsun % 70’i kırlık sahalarda ve % 30 kadarı da şehirlerde yaşar Başşehir İslâmabad yaklaşık 250000 nüfûsa sâhiptir Şehir, Himalaya Dağlarının yeşil tepeleriyle çevrilidir Deniz seviyesinden yaklaşık 600 m yukardadır Pakistan’ın diğer büyük şehirleri Karaçi, Lahor, Ravalpindi, Haydarabad, Multan ve Peşaver olup hepsi İslâmabad’dan daha kalabalık nüfûsa sâhiptir Karaçi, Pakistan’ın en büyük ve en gelişmiş şehri olup nüfûsu 5208132’dir Milletlerarası havaalanı mevcuttur Ülkenin eğitim ve öğretim sahasında önde gelen şehirlerinden biridir Karaçi’nin kuzeyinde yer alan Haydarabad diğer bir gelişmiş şehir olup, özellikle kutu tipi binâlarıyla dikkati çeker Pencab bölgesinin başşehri durumundaki Lahor bir endüstri ve ticâret merkezidir

Pakistan halkı, umûmiyetle Urdu dilini konuşur Urdu dili Osmanlı idâresinin Asya’ya yayılması sıralarından îtibâren buralarda teşekkül etmiştir Osmanlıordusu bölgeye geldiğinde Osmanlıca konuşurdu Bölge halkı, askerin konuşmasına ordu dili, dedi ve dilin ismi biraz daha değişerek bugünkü adını aldı Pakistan, uzun yıllar İngiltere zulmü altında kaldı Bütün devlet dâirelerinde ve hükümet işlerinde Hindistan’da olduğu gibi İngilizce kullanılırdı Bu yüzden İngilizce resmî dil hâline gelmiştir Halkın çoğu İngilizce bilmektedir

Pakistan halkının % 99’una yakın bir bölümü Müslümandır Pakistan, Hindistan’da yaşamış ve zamanla güçlenmiş olan Müslümanların, Hindistan’dan ayrılarak kurdukları bir devlettir Ülke hayâtına her bakımdan İslâmiyet hâkimdir

Kardeş Müslüman ülke Pakistan’ın, çoğu âdetleri Türk âdetlerine benzemektedir Halkın yediği yiyecekler ve pişirdiği yemekler hemen hemen Türkiye’dekinin aynısıdır Giyim eşyâsı, ev eşyâları ve dînî günler gibi birçok özellikler Türkiye ile benzerlik arz eder
Eğitim ve öğretim oranı % 30 dolaylarındadır 5-19 yaş arası gençlerin % 40’ından fazlası okula gitmektedir Okullar çoğunlukla devlet kontrolündedir Ülkede 12 üniversite vardır Karaçi Üniversitesi meşhurdur

Siyâsî Hayat

Mahallî idâre bakımından Pakistan Federal başşehirli 4 bölgeye ve kabile sahalarına ayrılmıştır 14 Ağustos 1947’de bağımsızlığını kazanmış olan Pakistan, esas olarak bir Federal İslâm Cumhûriyetidir İki meclisli bir senatosu bulunur Federal yasama yetkisi Millî Meclis ve Senato’nun elindedir Millî Meclis, doğrudan halk tarafından seçilen 237 üyeden meydana gelir 87 sandalyeli Senato’nun üyelerini ise eyâlet meclisleri seçer İki meclis ve eyâlet meclislerinin 5 senelik bir dönem için birlikte seçtiği Cumhurbaşkanı aynı zamanda Silahlı Kuvvetler Başkomutanıdır Geniş yetkilere sâhiptir
BM ve alt kuruluşlarına üyedir Ayrıca AT ile anlaşma hâlindedir

Ekonomi

Pakistan ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayanır Halkın yarıdan fazlası tarımla uğraşır Ekili alanların yaklaşık % 50’si pirinç ve buğdaydır Bunlardan başka yetişen diğer tarım ürünleri arpa, mısır, darı, pamuk lifi ve pamuktur Pakistan’ın en çok gelir getiren kıymetli ürünü Jüt’tür Çay, tütün, şekerkamışı, meyve ve sebze de yetiştirilmektedir Tarım ürünlerinin memleket ekonomisine olan katkısı % 30 dolaylarındadır

Pakistan endüstrisi orta seviyede olup, son zamanlarda gelişme içerisine girmiştir En önemli endüstri dalı tekstildir Özellikle pamuklu mâmüller önemli gelir kaynağıdır Jüt îmâlâtçılığı ise yüksek bir seviyededir Diğer endüstri kolları; kâğıt, kereste, çimento, kauçuk, kimyevî maddeler, gübre, şeker, sigara, gıdâ maddeleri ve eczâcılık ürünleridir

Endüstrinin ve sanâyinin gelişmesine, hiç şüphesiz yeni bulunan tabiî gaz sebep olmuştur Diğer yeraltı kaynaklarından kömür, krom ve demir endüstri için önemli mâdenlerdir Tuz, alçıtaşı ve kireçtaşı ülkenin diğer minerallerini meydana getirir Çalışan nüfûsun yaklaşık % 16’sı endüstri ve sanâyi alanında istihdam edilmektedir İhrâcât hacmi, ithâlâtının üçte ikisine yaklaşmıştır Daha çok Suudi Arabistan, Japonya, ABD, Kuveyt, Çin ve Türkiye ile yapmaktadır Dışarıya pamuk ve pamuklu mâmüller, yünlü kumaşlar, pirinç, kürk, deri ve kimyevî maddeler satılmaktadır Son zamanlarda AT ülkeleri, Körfez ülkeleri, Almanya ve Endonezya ile ticârî münâsebetleri artmıştır

Pakistan, dünyâ ülkeleri arasında, ekonomik bakımdan 137’nci sırayı işgâl eder Ekonomik büyüme hızı % 2’nin üstüne çıkmıştır Turizm, Pakistan’ın önemli bir gelir kaynağıdır Ülkenin demiryolu ve karayolu ulaştırma sistemi orta seviyededir Hava yolu ulaştırması ise oldukça gelişmiş durumdadır

Pakistan, atom reaktörlerine sâhip ülkelerden biridir Yabancı milletlerin yardımı olmadan, yaptığı reaktör, 1962 yılında işlemeye başladı
Ulaşım daha çok karayoluna dayanır Karaçi’den çıkan ana kara ve demiryolları Lahor ve Ravalpindi üzerinden Peşaver’e uzanır Karayolları 110128 km, demiryolları ise 12620 km uzunluğa ulaşmıştır Önemli hava alanları Lahor, Revalpindi, Peşaver ve Karaçi’dedir Karaçi aynı zamanda önemli bir liman şehridir

Genel İstatistiki Bilgiler

Konum: Güney Asya'da, Arap Denizi kıyısında, Hindistan, İran ve Afganistan arasunda, kuzeyde Çin sınırında yer alır

Coğrafi Konumu: 30 00 Kuzey derecesi, 70 00 Doğu boylamı
Bulunduğu Kıta: Asya

Yüzölçümü: 803,940 km²

Sınırları: toplam: 6,774 km

Sınır Komşuları: Afganistan 2,430 km, Çin 523 km, Hindistan 2,912 km, Iran 909 km

Denize Kıyısı (Sahil şeridi): 1,046 km

İklimi: Daha fazla sıcak ve kuru çöl iklimi hakimdir Kuzeybatıda ılıman, kuzeyde arktik iklim tipleri görülür

Arazi Yapısı: Doğuda Indus ovası, kuzey ve kuzeybatıad dağlar, batıda Balochistan platosu yer alır

Deniz Seviyesinden Yüksekliği: en alçak noktası: Hint Okyanusu 0 m
en yüksek noktası: K2 (Mt Godwin-Austen) 8,611 m
Doğal Kaynakları: Toprak, doğal gaz, sınırlı petrol yatakları, kömür, demir, bakır, tuz, kireçtaşı

Arazi Kullanımı: tarıma uygun topraklar: %27

Devamlı Ekilen Alanlar: %1

Otlakları: %6

Ormanlık Arazisi: %5

Diğer Arazileri: %61 (1993 verileri)

Sulanan Arazisi: 171,100 km² (1993 verileri)

Ülkede Görülme Olasılığı Olan Doğal Afetler: Yaygın depremler, yağmur sonrası su baskınları

Nüfus: 144,616,639 (Temmuz 2001 verileri)

Nüfus Artış Oranı: %211 (2001 verileri)

Mülteci oranı: -084 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)

Bebek Ölüm Oranı: 805 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)

Ortalama Hayat Süresi: Toplam Nüfusun: 6145 yıl

Erkeklerde: 6061 yıl

Kadınlarda: 6232 yıl (2001 verileri)

Ortalama Çocuk Sayısı: 441 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)

HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %01 (1999 verileri)

HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 74,000 (1999 verileri)

HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 6,500 (1999 verileri)

Ulus: Pakistanlı

Nüfusun Etnik Dağılımı: Punjabi, Sindhi, Pashtun (Pathan), Baloch, Muhajir

Din: Müslüman %97, Hıristiyan, Hindu, ve diğer %3

Diller: Punjabi %48, Sindhi %12, Siraiki %10, Pashtu %8, Urduca (resmi) %8, Balochi %3, Hindko %2, Brahui %1, İngilizce, Burushaski, ve diğer %8

Okur Yazar Oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler

Toplam Nüfusta: %427

erkekler: %553

kadınlar: %29 (1998)

GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 282 milyar $ (2000 verileri)

GSYİH - reel büyüme: %48 (2000 verileri)

GSYİH - sektörel bileşim: tarım: %254

endüstri: %249

hizmet: %497 (1999 verileri)

Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %52 (2000 verileri)

İş Gücü: 40 milyon (2000 verileri)

Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı: tarım %44, endüstri %17, hizmet %39 (1999 verileri)

İşsizlik oranı: %6 (1999/00 verileri)

Endüstri: Tekstil, gıda ürünleri, meşrubat, yapı malzemeleri, giysi, kağıt ürünleri, karides

Endüstrinin büyüme oranı: %38 (1999 verileri)

Elektrik Üretimi: 62078 milyar kWh (1999)

Elektrik Tüketimi: 57732 milyar kWh (1999)

Elektrik İhracatı: 0 kWh (1999)

Elektrik İthalatı: 0 kWh (1999)

Tarım Ürünleri: Pamuk, buğday, pirinç, şeker kamışı, meyve, sebze, süt, dana eti, koyun eti, yumurta

İhracat: 86 milyar $ (1999/00)

İhracat Ürünleri: Tekstil, pirinç, diğer tarım ürünleri

İhracat Ortakları: ABD %24, Hong Kong %7, İngiltere %7, Almanya %6,

Birleşik Arap Emirlikleri %6 (1999/00)

İthalat: 96 milyar $ (1999/00)

İthalat Ürünleri: Makine, petrol, petrol ürünleri, kimyasallar, taşıt araçları, hububat, yağ, bakliyat, un

İthalat Ortakları: Suudi Arabistan %8, Birleşik Arap Emirlikleri %8, ABD %6, Japonya %6, Malezya %4 (1999/00)

Dış Borç Tutarı: 38 milyar $ (2000 verileri)

Para Birimi: Pakistan Rupisi (PKR)

Para Birimi Kodu: PKR

Mali Yılı: 1 Temmuz - 30 Haziran

Hindistan'ın kuzeybatısında yer alan Pakistan İslam Cumhuriyeti batıda İran, kuzeyde Afganistan, güneyde Umman Denizi'yle çevrilidir Büyük bölümü dağlık olan Pakistan'ın kuzeydoğusunda uzanan Himalayalar'ın batı bölümü Hindukuş Dağları'yla birleşir Ortalama yüksekliği 6100 metre olan bu dağlarda K2 ya da GodwinAusten (8611 metre) ve Nanga Parbat (8126 metre) gibi dünyanın en yüksek tepeleri yer alır Batıdaki Belucistan Yaylası'nda çöller, tuz gölleri ve dar bir kıyı ovası vardır Ülkeyi kuzeyden güneye kesen İndus Irmağı ile kollan zamanla büyük bir ova oluşturmuştur Kuzeydoğuda Karakurum Sıradağları Pakistan'la Hindistan arasında tartışma konusu olan Keşmir bölgesinden geçer

Pakistan'ın başkenti yeni kurulan İslamabat, en büyük kentleri ise ülkenin başlıca limanı olan Karaçi ile Lahor'dur (bak İslamabat; Karaçİ; Lahor) Karaçi 194759 yılları arasında Pakistan'ın İslamabat'tan önceki başkentiydi Öbür önemli kentler arasında Haydarabat, Faysalabat, Ravalpindi, Multan ve Peşaver sayılabilir

Halk
Pakistan halkı bölgeden bölgeye büyük farklılıklar gösterir Kuzeybatıdaki dağlık bölgede savaşçı bir halk olan Peştular yaşar

PAKİSTAN'A İLİŞKİN BİLGİLER

RESMİ ADI: Pakistan islam Cumhuriyeti

YÖNETİM BİÇİMİ: İki meclisli, çok partili federal İslam cumhuriyeti

YÜZÖLÇÜMÜ: 796095 km2

NÜFUS (1992): 130129000

BAŞKENT: Islamabat

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1981): Karaçi (5208132), Lahor (2952689), Faysalabat (1104209), Ravalpindi (794843), Islamabat (204364)

DOĞAL YAPI: İndus Irmağı, kuzeyi ve batısı dağlık olan Pakistan'ı baştan başa geçer Kuzeydeki dağlarda 7000 metreyi geçen doruklar vardır

BAŞLICA ÜRÜNLER: Buğday, pirinç, mısır, arpa, pamuk, canlı hayvan, kireçtaşı, kömür, alçıtaşı, kromit, petrol, doğal gaz

DIŞARIYA SATILAN BAŞLICA ÜRÜNLER: Ham pamuk, dokuma ürünleri, iplik, pirinç

EĞİTİM: 611 yaş arasında zorunludur; ama yasa bütün bölgelerde titizlikle uygulanamadığından okuma yazma bilmeyen sayısı yüksektir

Fiziksel yapıları Afganistan'daki komşularına benzeyen bu insanlar, öbür Pakistanlılardan farklı olarak kabilelere ve gruplara bölünmüştür Kabileler bazen kan davası güder ve aralarında savaşır Pakistan'ın bu bölümündeki köyler ova köylerinden farklıdır Birçoğunda, kabile savaşlarının sık yaşandığı günlerden kalma gözetleme kuleleri vardır Asya'nın dört bir yanından gelen tüccarların mallarını takas ettiği Peşaver kenti Hayber Geçidi'nin eteğindedir Pakistan'ın başkenti İslamabat ise doğudadır İndus Irmağı'nın beş kolu olan Jhelum, Çinap, Ravi, Satleç ve Beas'ın aktığı Pencap'ın (beş ırmak ülkesi) halkı genellikle çiftçilikle geçinir

Pakistan birçok dilin konuşulduğu bir ülkedir Resmi dil Urdu olmakla birlikte, yaygın olarak kullanılan beş dil daha vardır Ayrıca İngilizce konuşulur
Pakistan halkının yaklaşık yüzde 97'si Müslüman'dır Ülkede az sayıda Hindu ve Hıristiyan da vardır Pakistan İslam ilkelerine göre yönetilir Geleneksel değerler büyük önem taşır

Bu nedenle kadınlar toplumsal yaşamın oldukça dışında tutulur Gene de bazı değişimler gözlenmekte, geçmişte Müslüman erkeklerin birden fazla kadınla evlenmesine izin verilirken, bu gelenek yavaş yavaş kırılmaktadır Pakistan'da kadın doktor, hemşire ve avukatların sayısı da son zamanlarda gittikçe artmaktadır
Bu değişikliklerin büyük bölümü eğitimin yaygınlaştırılması ile gerçekleşmiştir Ne var ki, Pakistan'da okuma yazma oranı hâlâ çok düşüktür 1947'de ülkede yalnızca üç üniversite varken daha sonra, aralarında Karaçi, Haydarabat, Lahor ve Peşaver üniversiteleri de olan birçok yeni üniversite açılmıştır

Tarım ve Sanayi

Kuru alanların sulanması, gübre ve nitelikli tohum kullanımı Pakistan'da tarımın gelişmesine yol açmıştır Buğday, pamuk, pirinç, şekerkamışı ve tütün başlıca ürünlerdir Ülkede sığır, manda, koyun ve keçi de yetiştirilir Elde edilen post, yün ve deri dışarıya satılır Pakistan'ın çalışan nüfusunun neredeyse yüzde 90'ını toprağı işleyen köylüler oluşturur Ormancılık da giderek önem kazanmaktadır
Pakistan doğal kaynaklar bakımından zengin bir ülke değilse de, doğal gaz, ham petrol, demir cevheri, kromit cevheri ve kireçtaşı yataklarına sahiptir Düşük nitelikte kömür de çıkarılmaktadır Santrallardan elde edilen elektrik enerjisinin artışı ülkede çeşitli tüketim sanayilerinin kurulmasına olanak vermiştir Pakistan nükleer güce de sahiptir
Sanayide bugün nüfusun yalnızca küçük bir bölümü çalışmakla birlikte, yün ve pamuklu dokuma gibi sanayiler gelişmektedir Daha yeni sanayiler arasında sodyum silikat, çikolata, boya ve cila üretimi ile deri işleme sayılabilir Dışarı satmak amacıyla el işleri ve çanak çömlek de yapılmaktadır

Hindistan'dan Ayrılma

Pakistan 15 Ağustos 1947'de, daha önce Hindistan olarak bilinen ülkenin ikiye bölünmesiyle ortaya çıktı Bu tarihten önce Hindistan'ı yöneten İngilizler 1947'de yönetimi ülke halkına bırakmayı kabul ettiler Bağımsızlığın kazanılmasından sonra yeni sorunlar baş gösterdi Hindistan halkı Sihler'den, Hindular' dan ve Müslümanlar'dan oluşuyordu Hindular çoğunlukta olduğu için Müslümanlar bir Hindu hükümetinin kendilerine adaletli davranacağından kuşkuluydu (bak HİNDULAR VE HİNDU DİNİ; İSLAM; SİHLER) Bu nedenle ülkenin ikiye bölünmesine karar verildi Bölümlerden birine Pakistan, öbürüne Hindistan adı verildi Pakistan'a Müslümanlar'ın çoğunlukta olduğu, Hindistan'a ise daha çok Hindular'ın yaşadığı bölgelerin bırakılması öngörülmüştü
Müslümanlar birbirinden ayrı iki bölgede yaşadıklarından, yeni Pakistan Devleti de Doğu ve Batı Pakistan olmak üzere iki eyalete bölündü İki eyalet arasında yer alan ve uzunluğu 1500 kilometreyi aşan alanda Hindistan Cumhuriyeti'nin toprakları yer alıyordu

Bu bölünmeye karşın, Hindistan'da çok sayıda Müslüman yaşamaktaydı; Pakistan'da da yüz binlerce Hindu vardı Bu durum, özellikle sınırın Sihler'in yaşadığı bölgelerden geçtiği Pencap'ta ciddi sorunlara yol açtı Sihler Hindular'ı destekleyerek sınırın iki yanında Müslümanlar'la savaşmaya başladı Kanlı mücadelelerden sonra halk kitleler halinde göçe başladı Sihler ve Hindular Pakistan'dan Hindistan'a, Müslümanlar da Hindistan'dan Pakistan'a geçmeye çalışıyordu

Eski Hindistan, 1947'ye kadar İngiliz Hindistanı olarak bilinen bölge ile prensliklerden oluşuyordu İngiliz Hindistanı, her biri yerel meclisler ve valilerce yönetilen Bombay, Bengal, Madras ve Pencap gibi eyaletlere ayrılmıştı Bahavalpur, Keşmir ve Haydarabat gibi prenslikler ise Hintli mihracelerin yönetimindeydi Pakistan'a komşu olan Müslüman eyaletlerin çoğu bu ülkeye, Hindu eyaletler ise Hindistan'a bağlandı Ne var ki, iki üç yerde yeniden sorunlar çıktı Bu yerlerden biri de, halkın büyük bölümünün Müslüman, mihracenin ise Hindu olduğu Keşmir'di (bak Keşmir)

Bağımsızlıktan İslam Cumhuriyeti'ne

Pakistan 1947'den 1956'ya değin bir genel vali tarafından yönetildi Pakistan'ın ilk genel valisi Muhammed Ali Cinnah oldu (bak CİNnah, Muhammed Ali) 1956'da cumhuriyet olan ülke İngiliz Uluslar Topluluğu içinde kaldı ve 195869 yılları arasında Cumhurbaşkanı Eyüb Han tarafından yönetildi Ne var ki, Doğu Pakistan'a ülkenin ekonomisine katkısı oranında yatırım yapılmadığı için, iki bölge arasında ekonomik eşitsizlik baş gösterdi Huzursuzlukların ayaklanmaya dönüşmesi sonucunda Eyüb Han 1969'da görevinden istifa etti ve yerini Başkomutan Ağa Muhammed Yahya Han'a bıraktı
Bengalliler'in çoğunlukta olduğu Doğu Pakistan 1971'de Batı Pakistan'dan bütünüyle ayrılarak Bangladeş Halk Cumhuriyeti adıyla bağımsızlığını ilan etti İç savaşı, Pakistan'la Hindistan arasında çıkan büyük savaş izledi Pakistan yenildi ve Bangladeş, Hindistan'ın da yardımıyla ayrı bir cumhuriyet oldu (bakBangladeş) Yahya Han'ın görevinden ayrılması üzerine yerini Zülfikâr Ali Butto aldı

Savaştan sonra, eskiden Batı Pakistan olarak bilinen bölgede kalan Pakistan İngiliz Uluslar Topluluğu'ndan ayrıldı 1977'de Genelkurmay Başkanı General Ziyaü'1Hak yönetime el koydu; kendini cumhurbaşkanı ilan ederek eski Cumhurbaşkanı Zülfikâr Ali Butto'yu tutuklattı Butto 1979'da idam edildi Aynı yıl seçimleri süresiz erteleyen, partileri kapatıp grevleri yasaklayan ve basına ağır bir sansür getiren Ziyaü'1Hak ülkede katı bir İslam düzeni kurdu Bu baskıcı yönetim ülkede huzursuzlukların yeniden baş göstermesine yol açtı 1985'te sınırlı koşullarda genel ve yerel seçimler yapıldı Butto'nun kızı Benazir Butto'nun önderliğindeki sol eğilimli Pakistan Halk Partisi seçimlerden güçlü çıktı Yumuşama siyasetiyle muhalefeti etkisizleştirmeye çalışan Ziyaü'1Hak daha sonra tutumunu sertleştirdi Bu arada başbakanlık görevini de üzerine aldı Ama Ağustos 1988'de bir uçak kazasında öldü Aynı yılın kasım ayında yapılan seçimler sonucunda, Benazir Butto tarihte ilk kez bir Müslüman ülkenin kadın başbakanı oldu

Pakistan'ın yoksulluk, uyuşturucu ticareti, komşu Afganistan'la olan sınır anlaşmazlıkları, sayılan 3 milyonu bulan Afganlı mülteciler ve etnik çatışmalar gibi, her biri çok önemli olan sorunları Benazir Butto döneminde de sürdü Keşmir sorunu Hindistan'la Pakistan'ın savaşın eşiğine gelmesine yol açtı Keşmir'de iki ülkenin denetimindeki bölgeleri birbirinden ayıran ateşkes hattında olaylar çıktı Cemmu ve Keşmir'de, Pakistan'la birleşmek isteyen Müslümanlar'la Hint askerleri arasında çatışmalar başladı, gösteriler ve siyasal cinayetler giderek tırmandı Pakistan'ın Karaçi ve Haydarabat kentlerinde de Müslüman önderlerin öncülüğünde gösteriler yapıldı; 100'e yakın kişi öldü Gene bu sırada 1947'de Pakistan'a göç eden Müslüman Hintliler ile Karaçi'nin yerlisi olan Sindler arasında etnik çatışmalar başladı

Ağustos 1990'da Cumhurbaşkanı Gulam İshak Han'ın Başbakan Benazir Butto'yu görevinden alarak yerine muhalefet önderi Gulam Mustafa Jatoi'yi ataması ve parlamentoyu feshetmesi ülkedeki siyasal gerginliği daha da artırdı
Ekim 1990'daki genel seçimlerde en çok sandalyeyi kazanan İslamcı Demokratik İttifak'm lideri Nevaz Şerif başbakanlık görevini üstlendi Aynı yıl Keşmir konusunda Hindistan'la ilişkilerde ortaya çıkan gerginlik daha sonra varılan anlaşmayla yumuşadı Pakistan'ın nükleer silah ürettiği yolundaki iddialar, ABD yardımlarının geçici olarak askıya alınmasına yol açtı

Bütün alanlarda şeriat kurallarım egemen kılma yönünde önemli adımlar atan Nevaz Şerif hükümeti ekonomik sorunlar, yaygın şiddet eylemleri ve yolsuzluklarla mücadelede beklenen başarıyı gösteremedi İslamcı Demokratik İttifak içinde 1992'de beliren görüş ayrılıkları İslam Partisi'nin koalisyondan çekilmesini getirdi Hükümet mezhep çatışmalarının büyük boyutlara vardığı Sind eyaletinde geniş çaplı bir operasyona girişti Benazir Butto 1992 sonlarında hükümet karşıtı bir "uzun yürüyüş" düzenledi Yüz binlerce kişi bu yürüyüşü destekledi

Eylül 1992'deki sel felaketi 2000 kişinin ölümüne, binlerce kişinin yaralanmasına yol açtı Yaklaşık 3 milyon kişi evsiz kaldı Özellikle Pencap eyaleti büyük zarar gördü Maddi hasar 1 milyar ABD Doları'nı buldu