Hatyvansal Dokular

HAYVANSAL DOKULAR

B-Bağ Dokusu


1- Mezodermden meydana gelir
2-Hücre ve hücreler arası maddeden oluşur
3- Bol miktarda kan damarı ve sinirler içerir
4-Hücreler arası madde difüzyona elverişlidir
5-Yapısında esas doku hücreleri ve kan dokusun ait olan hücreler bulunur
6-Vücudun her noktasında bulunur
7-Esas hücrelerinin gerektiğinde bölünme yeteneği vardır (Fibroblast)
8-Hücreleri gerekirse diğer doku hücreleri haline dönüşebilir ( Kıkırdak, kan,
Kemik gibi)

Bağ dokusu hücreler ve hücreler arası maddede meydana gelir Hücreler arası
madde şekilli ve şekilsiz elemanlar olarak iki tiptir ve fibroblastlar tarafından
oluşturulur
a-Hücreleri :
1-Fibroblastlar : Bağ dokusu ara maddesinin şekilli ve şekilsiz elemanlarını
üretirBölünme yeteneği vardır Gerekirse diğer doku hücreleri haline dönüşebilir
2-Makrofag : Mikroorganizma , işlevsiz proteinler , kimyasal maddeler , yabancı
cisimler , ölü hücre ve kanserli hücreleri fagositozla yok ederek vücudun
savunmasında rol oynar
3-Plazmasitler : Antikorlar meydana getirerek vücudun Hücresel olarak
mikroorganizma ve yabancı proteinlere (Antijen) karşı korurlar
4-Liposit : Yağ depolayan hücrelerdir

5-Mastosit : Heparin salgılayarak bağ dokusu ara maddesinin katılaşmasını
önlerBöylece ara maddenin difüzyona elverişli halde tutar
F-Melanosit (Pigment Hücreleri) : Melanin pigmenti biriktirerek deri ve gözün
UVışınlara karşı korunmasında rol oynar


NOT : Fibroblastlar ihtiyaç halinde diğer hücreler haline dönüşebilirler
Örn: Osteositler

b-Ara Madde :
1-Kollejen Lifleri : Gerilme ve çekilmelere dayanıklıdır Tendonlarda , beyin zarı
2-Elastik Lifler : Uzayıp kısalabilirler Alvoler oda ve kan damarları
3-Retiküler (ağsı) lifler : Dalak , lenf düğümleri , karaciğer , kan damarları ,

Bağ Dokusunun Görevleri :
1-Doku ve organları birbirine bağlar
2-Doku ve organlara şekil ve direnç kazandırır
3-Dokuları onarır ve doku kayıplarını tamir eder
4-Vücudun savunmasında Görev alır
5-Kan damarı içermeyen (epitel , kıkırdak ) dokuların beslenmesini sağlar

C-Kıkırdak Dokusu

1-Mezodermden meydana gelir
2-Hücre ve hücreler arası maddelerden oluşur
3- Omurgasızlardan sadece yumuşakça ve kafadanbacaklılarda bulunur
4-Kan damarı ve sinir içermez
5-Hücrelerin beslenmesi çevredeki bağ dokularından gerçekleşir
a-Hücreleri :
Kondrositlerdir Ara maddenin şekilli ve şekilsiz elemanlarını yaparlar Ara
madde içinde lakün adı verilen boşluklarda bulunurlar

b-Ara madde :
1-Şekilsiz Eleman : Temel madde olup kondrin adı verilir
2-Şekilli Elemanlar : Elastik ve kollejen liflerdir

Kıkırdak doku ara maddesine göre üçe ayrılır
1-Hiyalin kıkırdak : Kollejen lifler taşımasına karşın homojen yapı gösterir
Kıkırdaklı balıklarda iskelet , embriyonal dönemde iskelet , burun , trake ,
kaburga uçlarında bulunur Metabolizması çok düşük ve regenerasyon
yeteneği yoktur
2-Elastik Kıkırdak : Ara madde elastik lifler taşırlar Kulak kepçesi , ses telleri
östaki borusu , dış kulak yolunda bulunur
3-Fibröz (lifli) Kıkırdak : Bol miktarda Kollejen lifler taşırlar Omurlar
arasındaki diskte , diz kapağında , göğüs ve köprücük kemiğinin oynak (eklem)
yerlerinde bulunur

Görevi :
1-Bazı organların şekil kazanması (burun , kulak vb)
2-Bazı organların yapı ve şekillerinin bozulması (Trake , bronş , östaki borusu )
3-Kemiklerin eklem bölgelerinde tahribatın önlenmesi , kayganlığın sağlanması
4-Kemikleşme (Kemiklerde boyca büyümenin sağlanması )

NOT: Kıkırdağın regenerasyon , büyümesi ve beslenmesi yapısında bol
miktarda kan damarı ve sinirler taşıyan bağ dokusu yapısında olan ve
perikondrium adını alan kıkırdak zarı ile gerçekleşir

D-Kemik Dokusu


1-Mezodermden köken alır
2-Hücre ve hücreler arası maddeden meydana gelir
3-Vücudun dişlerden sonra en sert yapılarıdır
4-Kıkırdak ve bağ dokusunun kemikleşmesi ile oluşur
5-Yapısında kan damarları ve sinirler bulunur
6-Arsa madde sert ve geçirimsizdir ; beslenme ,solunum ve boşaltım doku içine
kadar özel kanal sistemi ile ulaşan kan damarlarından difüzyonla olur
7-Yaşam boyu metabolik ve hormonal etkilerle ; yenilenme , büyüme ve
küçülme görülür
8-Vücud ta inorganik maddelerin depolandığı dokudu
9-Hücrelerine osteosit , ara maddeye ise osein denir
10-Kan dokusunun bütün hücreleri kırmızı kemik iliğinde oluşur

Kemikleşme: kıkırdak ara maddesine minarellerin çökelmesi ile sertleşmesine
denirKemikleşme için gerekli koşullar:
1-Yeterli ve dengeli beslenme
2-Vit-D ve vit-C
3-Dengeli hormon salınımı (Tirokalsitonin ve Parathormon)
4-Dengeli ve yeterli mineral (Ca, Mg, P, F )
5-Güneş ışını ve spor

Kemik dokusu çeşitleri:
1- Süngersi kemik dokusu: İçleri kırmızı kemik iliği ile dolu düzensiz
boşluklardan meydana gelmiştir Uzun kemiklerin epifiz (Uç) kısımında bulunur
Kısa ve yassı kemiklerin merkezinde bulunur
2- Sıkı kemik dokusu: Gözle görülen boşlukları olmayıp,mikroskobik kanallar
taşır Kan damarları ve sinirler bu kanallarda bulunur Uzun kemiklerin diafiz
(Gövde ) kısımında diğer kemiklerin merkezinde bulunur Uzun kemiklerin
gövdesindeki kanalda sarı kemik iliği bulunur

Kemik dokusu hücreleri ve hücreler arası maddesi
a- Hücreleri:
1- Osteoblastlar: Kemik dokusu ara maddesini oluşturan hücrelerdir Bu
hücreler periost denen zarın hemen altında bulunurlar Olgunlaştıklarında ara
madde içinde kalıp osteositlere dönüşürler
2-Osteoklastlar: Kemik kanalı ve boşlukların iç yüzeyinde bulunurlar Fagositoz
yetenekleri olup ara maddenin yıkılmasına neden olurlar Kandan gelen
monositlerin birleşmesinden oluşurlar Kanda Ca dengesinin sağlanmasında rol
oynarlar

b- Ara madde:Osein denir organik ve inorganik olmak üzere iki kısımda oluşur
1-Organik: Kollejen lifler ve şekilsiz proteinsel yapılardan meydana gelirler
2-İnorganik:Dokuya sertlik veren esas kısımdır Kalsiyum fosfat, kalsiyum
karbonat, magnezyum fosfat, kalsiyum florid vb maddelerden oluşur
Not: Sert olan ara maddenin kolay kırılmasını önleyen ara maddede bulunan
kollejen liflerdir

Kemik dokusunda büyüme :
1-Enine büyüme:Periost tarafından sağlanır
2-Boyca büyüme:Diafizle epifiz arasında kalan kıkırdağın kemikleşmesiyle
gerçekleşir

Not:Eşey hormonların etkisiyle epifiz eklenti yerindeki hücre bölünmesi
dolayısıyla boyca büyüme durur
Not: Kandokusunun bütün hücrelerinin oluşumu ve olgunlaşması kemik dokuda
gerçekleşir( Sadece T lenfositleri timusta , B lenfositleri sindirim sistemi
lenfoid yapılarında olgunlaşır)

E-Kan Dokusu

1-Mezoderm orijinlidir
2-Hücre ve hücreler arası maddeden oluşur
3-Akışkandır Damar ve kalp sistemi gibi kapalı ortamda bulunur Vücutta kayıbı
görülebilen tek dokudur
4-Hücreleri eritrositler , leukosit ve trombositlerdir Kanın % 45 ‘ini oluştururlar
5-Ara maddeye plazma denir Kanın % 55 ‘ini oluşturur
6-Akışkan olan dokuda hareket kalbin etkisiyle sağlanır
7-Tek hücreli ve mikroskobik organizmalarda bu doku bulunmaz
8-Hücreleri kısa ömürlüdür Doku devamlı yenilenir

Hücreler
Alyuvarların Özellikleri
1-1 mm kanda 5 milyon tane bulunur Değişik canlılarda farklıdır (Tavukta 3 ,
Kedide 9 milyon) kansızlıkta azalır Oksijen yetersizliğinde artar
2-yuvarlak yası hücrelerdir
3-Memeliler hariç Diğer omurgalılarda çekirdeklidir (Ancak çekirdek görev
yapmaz)
4-Yalnız lamada eritrositler elips şeklinde ve çekirdeklidir
5-Kanda bulunan olgun eritrositlerde nukleus , ER , RNA, mitekondri ,
sentrozom , ribozom vb organeller bulunmaz
7-Ortalama ömürleri 120 gündür
8-Sitoplazmalarında hemoglobin ve karbonik anhidraz gibi enzimler taşır
9-Boyanmamış eritrositlerin rengi hemoglobin içeriğine bağlı olarak yeşilden ten
rengine değişir
10-Eritrosit zarındaki mukopolisakaritlerin antijen özelliğinden dolayı kan grupları
oluşur
11-İnsanın 5 ayından itibaren alyuvarlar kırmızı kemik iliğinde üretilir
12-Ergin alyuvarlarda mitekondri olmadığında gerekli enerji O2 ‘siz solunumla
sağlanır
13-Yaşlanan alyuvarlar dalak , karaciğer ve kemik iliğindeki makrofaglar
tarafından parçalanır
14-Kandaki hareketi yavaştır
NOT :
1-Hemoglobin in beta zincirindeki valin aminoasit inin yerini gulutamin in alması
eritrositin yapısını bozarak orak şeklinin oluşmasına neden olur (Orak hücreli
anemi)
2-Hemoglobin sentezi ile alyuvar sayısının birbirleri ile ilişkisi yoktur Demir
etkisinde
hemoglobin sentezi azalır ;ancak alyuvar üretimi sürer
3-Kanda oksijen miktarı azalınca karaciğer ve böbreklerden salınan eritroprotein
, eritrosit yapımını uyarır

Akyuvarların Özellikleri :
1-Çekirdeklidir
2-Renksizdir
3-Amipsi hareket ederler
4-damarların dışına çıkabilirler
5-kırmızı kemik iliği ve lenfatik yapılarda oluşurlar
6-Ortalama 1mm kanda 4000-11000 arasında bulunurlar
7-Enfeksiyon , alerjik durum ve beslenmeden sonra sayıları artar
8-Kan dışında bağ doku ve diğer dokularda da görülürler
9-Kan dokusunu geçici süre kullanırlar Bağ dokusunda daha uzun süre kalırlar
10-Lenf dolaşımında bulunurlar
11-Ömürleri 1-2 saat ile 15 gün sürebilir
12-Kandaki sayısı ile enfeksiyonun şiddeti arasında doğru orantı vardır
13-Viral hastalıklarda sayısı azalır

Akyuvarlar granulosit ve agranulosit olmak üzere iki hücre grubuna ayrılır
A- Agranulositler:
a)Lenfositler:
1-En küçük akyuvarlardır
2-Nukleus büyük ve düzdür
3-Hareket az veya hiç yoktur
4-Kırmızı kemik iliğinde oluşurlar,daha sonra timüs ve sindirim sistemi lenfoid
yapılarına giderek olgunlaşırlar ve tekrar kana geri dönerler
5-Vücudun hücresel ve humoral olarak savunulmasında görev alırlar
6-Gereğinde damar dışına çıkıp diğer dokulara geçerler
7-Bağ dokusuna geçip fibroblastlara dönüşebilirler
8-Merkezi sinir sistemi hariç her dokuda görülürler
9-Uzun ömürlü hücrelerdir

b)Monositler:
1-En büyük akyuvarlardır
2-Nukleus yuvarlak ,atnalı veya fasulye şeklinde olabilir
3-Sitoplazma granulsüz ve boldur
4-Çok hareketlidirler
5-Kırmızı kemik iliğinde oluşurlar
6-Bakteri , yabancı cisim ve hücre atıklarını fagositozla yok ederler
7-Gereğinde bağ dokusuna geçerek makrofajlara dönüşürler
8-Karaciğer Kupffer hücreleri ve akciğerlerdeki makrofajların orijinini oluştururlar

B- Granulositler:
a)Nötrofiller:
1-Çok hareketlidirler
2-Sitoplazmaları asidik ve bazik boyarlarla boyanmaz
3-Bakteri yel enfeksiyonlarda sayıları artar
4-Ameboid hareketlerle yabancı cisimleri fagositozla yok ederler
5-Gereğinde damar dışına çıkıp diğer dokularda fagositoz yaparlar

b)Eozinofiller:
1-Asit boyalarla pembeye boyanırlar
2-Ameboid hareket ederler
3-Kanda ve bağ dokusunda fagositoz vücud savunulmasında rol alırlar
4-Daha çok antijenlere karşı görev yaparlar
5-Alerji ,paraziter hastalıklarda ve aşırı duyarlılıkta sayıları artar

c)Bazofiller:
1-Bazik boyalarla maviye boyanırlar
2-Histamin ve heparin içerirler

A-Epitel Dokusu

1-Hücreler arası madde yok denecek kadar azdır
2-Kan damarı içermez
3-Bölünme yeteneğine sahip hücrelerden oluşur
4-Hücreleri oldukça farklı görevler üstlenmiştir
5-Beslenme ve solunum bağ dokusu aracılığı ile yapılır
6-Hücrelerinde yaptıkları işe göre özelleşmeler görülür (Sil, Microvillus,
Salgı vb )

Kökeni : Epitel dokusunda ektoderm ,endoderm ve mezoderm orijinli olanların
bulunması ile diğer dokulardan ayrılır
1-Ektoderm Orijinli : Deri epidermisi , Kornea epiteli , Ter , Meme bezleri ve
Sinir sistemidir
2-Endoderm Orijinli : Sindirim kanalı epiteli , Karaciğer , Pankreas ve Mide
bezleridir
3-Mezoderm Orijinli : Böbrek , Erkek ve Dişi üreme kanalları epiteli , Kan ve
lenf damarları epitelidir

Organizmadaki Görevleri :
1) Emme (Absorbsiyon)
2) Salgılama (Sekreksiyon)
3) Taşıma (Transport)
4) Kasılma (Kontraksiyon)
5) Boşaltım
6) Koruma
7) Duyu

Epitel Dokunun Görevlerine Göre Çeşitleri :
1) Örtü epiteli
2) Salgı Epiteli
3) Duyu Epiteli
4) Kassel epitel

a-Örtü epiteli Sınıflandırılması ve Organizmada Bulunduğu Yerler :

1-Tek Tabakalı Yassı Epitel : Difüzyon ve filtrasyonun olduğu yerlerde
görülür Bunlar
Akciğerler Alvoler odalar , Kan damarlarının içi , Kılcal kan damarları ,
Bowman kapsülü , Henle kulpunun ince kanal bölgesidir
2-Tek Tabakalı Kulak Epitel : Örtü korumanın yanı sıra böbrek tubullerinde
salgılama ve emme işlevide görür Bunlar Tiroid , Ovaryumda , Tükürük bezi ,
Karaciğer ,ve pankreas salgı kanalları Omurgasızlarda deri bu epitelle örtülüdür
3-Tek Tabakalı Silindirik Epitel : Salgıların salınması ve besinlerin
emiliminde rol oynar Bunlar midenin kordiya bölgesinden anüse kadar sindirim
kanallarını döşerSil taşıyan silindirik hücreler, uterus , ouidukt , akciğer
bronşları , omuriliğin merkezi kanallarında bulunur İşlevi yüzeydeki sıvı ve
partiküllerin hareketini sağlamaktır
4-Yalancı Çok Katlı Epitel : Yapısında bulunduğu yere göre mukus
salgılayan hücrelerle , silli hücrelerde bulunur Salgıbezlerinin büyük
kanallarında , Paratroid bezde, erkek uretrasında bulunur Silli olanları trake
ve bronşlarda gözyaşı bezinde bulunurGörevi solunum kanallarına giren toz ve
mikroorganizmaları makusla yakalayıp sillerle dışarı itmektir
5-Çok Katlı Yassı Epitel : Koruma işlevi yürütür Ağız , Özefagus , Epislatis
, Vagina , Anüs , ve konjuktivada bulunur Deride bulunan (epidermis te)
keratin ize olurOmurgasızlarda üst deri tek katlı epitelden oluşurken
omurgalılarda çok katlıdır

b-Salgı Epiteli Sınıflandırılması ve organizmada Bulunduğu Yerler :

Epitel dokudan özelleşen salgı bezleri organizmada enzimlerle sindirimin
gerçekleşmesi ,mukoz ile organlarda nemin ve kayganlığın sağlanması ,
hormonlarla yaşamsal olayların denetlenmesinde rol oynar Kurbağa ve
solucan derisindeki mukoza deride nemliliğin devamını böylece solunumu
olanaklı kılar NOT : Eklem bacaklılarda epidermis kitin , CaCO3 ve Ca (PO4)2
katılımıyla sertleşir ve organizmanın dış iskeletini oluşturur

1-Dış Salgı Bezleri : Tükürük , ter , yağ , gözyaşı , böbrek ve sindirim kanalı
bezleri ,ürogenitel sistemin duvarlarındaki bezler örnektir
2-İç Salgı Bezleri : Hipofiz , epifiz , tiroit , paratroit , adrenal bez , timüs ,
eşey bezleri örnektir
3-Karma Bezler : Mide , pankreas örnektir

Dış Salgı Bezleri Çeşitleri ve Organizmada Bulunduğu Yerler :

1-Tek hücreli bezler :
Solucan derisindeki solunum yollarında ve
sindirim kanalındaki goblet hücreleri (Mukus salgılayarak nemlilik ve kayganlık
sağlar)

Mukus Salgısının Organizmadaki Önemi :
a-Ağızda mekanik sindirimle oluşan partiküllerin yapışıp lokma haline gelmesi
b-Yüzeyin kayganlaşması
c-Yüzey neminin korunması
d-Sindirim kanalı iç yüzeyinin enzimatik etkilerden korunması
e-Solunum kanalında hava ile giden partiküllerin sillere yapışması
f-Solucan ve kurbağada deri solunumunun gerçekleştirilmesi

2- Çok Hücreli Bezler :
a-Basit Tubuler Bezler : Ter bezleri , mide bezleri , uterus bezleri
b-Bileşik Tubuler Bezleri : Tükürük bezi , erkeklerde Cowper bezi , dişilerde
Bartholini bezleri
c-Basit Alvoler Bezler : Memelilerde görülmez kurbağa derisinde bulunur
d-Bileşik Alvoler Bezleri : Derinin yağ bezleri , prostat ve meme bezleri
e-Bileşik Tubuler Alvoler Bezler : Tükürük bezleri , yutak ve özefagus bezleri ,
pankreas , süt bezleri , prostat

Duyu Epiteli ve organizmada bulunduğu yerler :İç kulakta korti organında ,
burunda , dilde , gözde bulunur

NOT : Deri ile alınan duyular epitel kökenli hücreler değil özelleşmiş sinir
sonlarıyla alınır

c-Kessel Epitel ve organizmada bulunduğu yerler :
Tükürük , ter , gözyaşı ve meme bezlerinin etrafında yıldız şeklinde kasılabilme
yeteneği olan miyoepitel hücrelerdir Salgı bezlerinin salgılarının
boşaltılmasında rol oynar

teşekkürler