Hatyvansal Dokular
 

B-Bağ Dokusu


1- Mezodermden meydana gelir.
2-Hücre ve hücreler arası maddeden oluşur.
3- Bol miktarda kan damarı ve sinirler içerir.
4-Hücreler arası madde difüzyona elverişlidir.
5-Yapısında esas doku hücreleri ve kan dokusun ait olan hücreler bulunur.
6-Vücudun her noktasında bulunur.
7-Esas hücrelerinin gerektiğinde bölünme yeteneği vardır .(Fibroblast)
8-Hücreleri gerekirse diğer doku hücreleri haline dönüşebilir. ( Kıkırdak, kan,
Kemik gibi.)

Bağ dokusu hücreler ve hücreler arası maddede meydana gelir. Hücreler arası
madde şekilli ve şekilsiz elemanlar olarak iki tiptir ve fibroblastlar tarafından
oluşturulur.
a-Hücreleri :
1-Fibroblastlar : Bağ dokusu ara maddesinin şekilli ve şekilsiz elemanlarını
üretir.Bölünme yeteneği vardır. Gerekirse diğer doku hücreleri haline dönüşebilir.
2-Makrofag : Mikroorganizma , işlevsiz proteinler , kimyasal maddeler , yabancı
cisimler , ölü hücre ve kanserli hücreleri fagositozla yok ederek vücudun
savunmasında rol oynar.
3-Plazmasitler : Antikorlar meydana getirerek vücudun Hücresel olarak
mikroorganizma ve yabancı proteinlere (Antijen) karşı korurlar.
4-Liposit : Yağ depolayan hücrelerdir.

5-Mastosit : Heparin salgılayarak bağ dokusu ara maddesinin katılaşmasını
önler.Böylece ara maddenin difüzyona elverişli halde tutar.
F-Melanosit (Pigment Hücreleri) : Melanin pigmenti biriktirerek deri ve gözün
U.V.ışınlara karşı korunmasında rol oynar.


NOT : Fibroblastlar ihtiyaç halinde diğer hücreler haline dönüşebilirler.
Örn: Osteositler.

b-Ara Madde :
1-Kollejen Lifleri : Gerilme ve çekilmelere dayanıklıdır. Tendonlarda , beyin zarı
2-Elastik Lifler : Uzayıp kısalabilirler. Alvoler oda ve kan damarları.
3-Retiküler (ağsı) lifler : Dalak , lenf düğümleri , karaciğer , kan damarları ,

Bağ Dokusunun Görevleri :
1-Doku ve organları birbirine bağlar.
2-Doku ve organlara şekil ve direnç kazandırır.
3-Dokuları onarır ve doku kayıplarını tamir eder.
4-Vücudun savunmasında Görev alır.
5-Kan damarı içermeyen (epitel , kıkırdak ) dokuların beslenmesini sağlar.


C-Kıkırdak Dokusu

1-Mezodermden meydana gelir.
2-Hücre ve hücreler arası maddelerden oluşur.
3- Omurgasızlardan sadece yumuşakça ve kafadanbacaklılarda bulunur.
4-Kan damarı ve sinir içermez.
5-Hücrelerin beslenmesi çevredeki bağ dokularından gerçekleşir.
a-Hücreleri :
Kondrositlerdir. Ara maddenin şekilli ve şekilsiz elemanlarını yaparlar. Ara
madde içinde lakün adı verilen boşluklarda bulunurlar.

b-Ara madde :
1-Şekilsiz Eleman : Temel madde olup kondrin adı verilir.
2-Şekilli Elemanlar : Elastik ve kollejen liflerdir.

Kıkırdak doku ara maddesine göre üçe ayrılır.
1-Hiyalin kıkırdak : Kollejen lifler taşımasına karşın homojen yapı gösterir.
Kıkırdaklı balıklarda iskelet , embriyonal dönemde iskelet , burun , trake ,
kaburga uçlarında bulunur. Metabolizması çok düşük ve regenerasyon
yeteneği yoktur.
2-Elastik Kıkırdak : Ara madde elastik lifler taşırlar. Kulak kepçesi , ses telleri
östaki borusu , dış kulak yolunda bulunur.
3-Fibröz (lifli) Kıkırdak : Bol miktarda Kollejen lifler taşırlar. Omurlar
arasındaki diskte , diz kapağında , göğüs ve köprücük kemiğinin oynak (eklem)
yerlerinde bulunur.

Görevi :
1-Bazı organların şekil kazanması (burun , kulak vb.)
2-Bazı organların yapı ve şekillerinin bozulması (Trake , bronş , östaki borusu )
3-Kemiklerin eklem bölgelerinde tahribatın önlenmesi , kayganlığın sağlanması
4-Kemikleşme (Kemiklerde boyca büyümenin sağlanması )

NOT: Kıkırdağın regenerasyon , büyümesi ve beslenmesi yapısında bol
miktarda kan damarı ve sinirler taşıyan bağ dokusu yapısında olan ve
perikondrium adını alan kıkırdak zarı ile gerçekleşir.

D-Kemik Dokusu


1-Mezodermden köken alır.
2-Hücre ve hücreler arası maddeden meydana gelir.
3-Vücudun dişlerden sonra en sert yapılarıdır.
4-Kıkırdak ve bağ dokusunun kemikleşmesi ile oluşur.
5-Yapısında kan damarları ve sinirler bulunur.
6-Arsa madde sert ve geçirimsizdir ; beslenme ,solunum ve boşaltım doku içine
kadar özel kanal sistemi ile ulaşan kan damarlarından difüzyonla olur.
7-Yaşam boyu metabolik ve hormonal etkilerle ; yenilenme , büyüme ve
küçülme görülür.
8-Vücud ta inorganik maddelerin depolandığı dokudu.
9-Hücrelerine osteosit , ara maddeye ise osein denir.
10-Kan dokusunun bütün hücreleri kırmızı kemik iliğinde oluşur.

Kemikleşme: kıkırdak ara maddesine minarellerin çökelmesi ile sertleşmesine
denir.Kemikleşme için gerekli koşullar:
1-Yeterli ve dengeli beslenme.
2-Vit-D ve vit-C.
3-Dengeli hormon salınımı (Tirokalsitonin ve Parathormon)
4-Dengeli ve yeterli mineral (Ca, Mg, P, F )
5-Güneş ışını ve spor.

Kemik dokusu çeşitleri:
1- Süngersi kemik dokusu: İçleri kırmızı kemik iliği ile dolu düzensiz
boşluklardan meydana gelmiştir. Uzun kemiklerin epifiz (Uç) kısımında bulunur.
Kısa ve yassı kemiklerin merkezinde bulunur.
2- Sıkı kemik dokusu: Gözle görülen boşlukları olmayıp,mikroskobik kanallar
taşır. Kan damarları ve sinirler bu kanallarda bulunur. Uzun kemiklerin diafiz
(Gövde ) kısımında diğer kemiklerin merkezinde bulunur. Uzun kemiklerin
gövdesindeki kanalda sarı kemik iliği bulunur.

Kemik dokusu hücreleri ve hücreler arası maddesi
a- Hücreleri:
1- Osteoblastlar: Kemik dokusu ara maddesini oluşturan hücrelerdir. Bu
hücreler periost denen zarın hemen altında bulunurlar. Olgunlaştıklarında ara
madde içinde kalıp osteositlere dönüşürler.
2-Osteoklastlar: Kemik kanalı ve boşlukların iç yüzeyinde bulunurlar. Fagositoz
yetenekleri olup ara maddenin yıkılmasına neden olurlar. Kandan gelen
monositlerin birleşmesinden oluşurlar. Kanda Ca dengesinin sağlanmasında rol
oynarlar.

b- Ara madde:Osein denir organik ve inorganik olmak üzere iki kısımda oluşur.
1-Organik: Kollejen lifler ve şekilsiz proteinsel yapılardan meydana gelirler.
2-İnorganik:Dokuya sertlik veren esas kısımdır. Kalsiyum fosfat, kalsiyum
karbonat, magnezyum fosfat, kalsiyum florid vb. maddelerden oluşur.
Not: Sert olan ara maddenin kolay kırılmasını önleyen ara maddede bulunan
kollejen liflerdir.

Kemik dokusunda büyüme :
1-Enine büyüme:Periost tarafından sağlanır.
2-Boyca büyüme:Diafizle epifiz arasında kalan kıkırdağın kemikleşmesiyle
gerçekleşir.

Not:Eşey hormonların etkisiyle epifiz eklenti yerindeki hücre bölünmesi
dolayısıyla boyca büyüme durur.
Not: Kandokusunun bütün hücrelerinin oluşumu ve olgunlaşması kemik dokuda
gerçekleşir.( Sadece T lenfositleri timusta , B lenfositleri sindirim sistemi
lenfoid yapılarında olgunlaşır.)


E-Kan Dokusu

1-Mezoderm orijinlidir.
2-Hücre ve hücreler arası maddeden oluşur.
3-Akışkandır. Damar ve kalp sistemi gibi kapalı ortamda bulunur. Vücutta kayıbı
görülebilen tek dokudur.
4-Hücreleri eritrositler , leukosit ve trombositlerdir. Kanın % 45 ‘ini oluştururlar.
5-Ara maddeye plazma denir. Kanın % 55 ‘ini oluşturur.
6-Akışkan olan dokuda hareket kalbin etkisiyle sağlanır.
7-Tek hücreli ve mikroskobik organizmalarda bu doku bulunmaz.
8-Hücreleri kısa ömürlüdür. Doku devamlı yenilenir.

Hücreler
Alyuvarların Özellikleri
1-1 mm kanda 5 milyon tane bulunur. Değişik canlılarda farklıdır. (Tavukta 3 ,
Kedide 9 milyon) kansızlıkta azalır. Oksijen yetersizliğinde artar.
2-yuvarlak yası hücrelerdir.
3-Memeliler hariç Diğer omurgalılarda çekirdeklidir. (Ancak çekirdek görev
yapmaz.)
4-Yalnız lamada eritrositler elips şeklinde ve çekirdeklidir.
5-Kanda bulunan olgun eritrositlerde nukleus , E.R. , R.N.A., mitekondri ,
sentrozom , ribozom vb. organeller bulunmaz.
7-Ortalama ömürleri 120 gündür.
8-Sitoplazmalarında hemoglobin ve karbonik anhidraz gibi enzimler taşır.
9-Boyanmamış eritrositlerin rengi hemoglobin içeriğine bağlı olarak yeşilden ten
rengine değişir.
10-Eritrosit zarındaki mukopolisakaritlerin antijen özelliğinden dolayı kan grupları
oluşur.
11-İnsanın 5. ayından itibaren alyuvarlar kırmızı kemik iliğinde üretilir.
12-Ergin alyuvarlarda mitekondri olmadığında gerekli enerji O2 ‘siz solunumla
sağlanır.
13-Yaşlanan alyuvarlar dalak , karaciğer ve kemik iliğindeki makrofaglar
tarafından parçalanır.
14-Kandaki hareketi yavaştır.
NOT :
1-Hemoglobin in beta zincirindeki valin aminoasit inin yerini gulutamin in alması
eritrositin yapısını bozarak orak şeklinin oluşmasına neden olur. (Orak hücreli
anemi.)
2-Hemoglobin sentezi ile alyuvar sayısının birbirleri ile ilişkisi yoktur. Demir
etkisinde
hemoglobin sentezi azalır ;ancak alyuvar üretimi sürer.
3-Kanda oksijen miktarı azalınca karaciğer ve böbreklerden salınan eritroprotein
, eritrosit yapımını uyarır.

Akyuvarların Özellikleri :
1-Çekirdeklidir.
2-Renksizdir.
3-Amipsi hareket ederler.
4-damarların dışına çıkabilirler.
5-kırmızı kemik iliği ve lenfatik yapılarda oluşurlar.
6-Ortalama 1mm kanda 4000-11000 arasında bulunurlar.
7-Enfeksiyon , alerjik durum ve beslenmeden sonra sayıları artar.
8-Kan dışında bağ doku ve diğer dokularda da görülürler.
9-Kan dokusunu geçici süre kullanırlar. Bağ dokusunda daha uzun süre kalırlar.
10-Lenf dolaşımında bulunurlar.
11-Ömürleri 1-2 saat ile 15 gün sürebilir.
12-Kandaki sayısı ile enfeksiyonun şiddeti arasında doğru orantı vardır.
13-Viral hastalıklarda sayısı azalır.

Akyuvarlar granulosit ve agranulosit olmak üzere iki hücre grubuna ayrılır.
A- Agranulositler:
a)Lenfositler:
1-En küçük akyuvarlardır.
2-Nukleus büyük ve düzdür.
3-Hareket az veya hiç yoktur
4-Kırmızı kemik iliğinde oluşurlar,daha sonra timüs ve sindirim sistemi lenfoid
yapılarına giderek olgunlaşırlar ve tekrar kana geri dönerler.
5-Vücudun hücresel ve humoral olarak savunulmasında görev alırlar.
6-Gereğinde damar dışına çıkıp diğer dokulara geçerler.
7-Bağ dokusuna geçip fibroblastlara dönüşebilirler.
8-Merkezi sinir sistemi hariç her dokuda görülürler.
9-Uzun ömürlü hücrelerdir.

b)Monositler:
1-En büyük akyuvarlardır.
2-Nukleus yuvarlak ,atnalı veya fasulye şeklinde olabilir.
3-Sitoplazma granulsüz ve boldur.
4-Çok hareketlidirler.
5-Kırmızı kemik iliğinde oluşurlar.
6-Bakteri , yabancı cisim ve hücre atıklarını fagositozla yok ederler.
7-Gereğinde bağ dokusuna geçerek makrofajlara dönüşürler.
8-Karaciğer Kupffer hücreleri ve akciğerlerdeki makrofajların orijinini oluştururlar.

B- Granulositler:
a)Nötrofiller:
1-Çok hareketlidirler.
2-Sitoplazmaları asidik ve bazik boyarlarla boyanmaz.
3-Bakteri yel enfeksiyonlarda sayıları artar.
4-Ameboid hareketlerle yabancı cisimleri fagositozla yok ederler.
5-Gereğinde damar dışına çıkıp diğer dokularda fagositoz yaparlar.

b)Eozinofiller:
1-Asit boyalarla pembeye boyanırlar.
2-Ameboid hareket ederler
3-Kanda ve bağ dokusunda fagositoz vücud savunulmasında rol alırlar.
4-Daha çok antijenlere karşı görev yaparlar.
5-Alerji ,paraziter hastalıklarda ve aşırı duyarlılıkta sayıları artar.

c)Bazofiller:
1-Bazik boyalarla maviye boyanırlar.
2-Histamin ve heparin içerirler.

Cevap : Hayvansal Dokular
 

A-Epitel Dokusu

1-Hücreler arası madde yok denecek kadar azdır.
2-Kan damarı içermez.
3-Bölünme yeteneğine sahip hücrelerden oluşur.
4-Hücreleri oldukça farklı görevler üstlenmiştir.
5-Beslenme ve solunum bağ dokusu aracılığı ile yapılır.
6-Hücrelerinde yaptıkları işe göre özelleşmeler görülür. (Sil, Microvillus,
Salgı vb. )

Kökeni : Epitel dokusunda ektoderm ,endoderm ve mezoderm orijinli olanların
bulunması ile diğer dokulardan ayrılır.
1-Ektoderm Orijinli : Deri epidermisi , Kornea epiteli , Ter , Meme bezleri ve
Sinir sistemidir.
2-Endoderm Orijinli : Sindirim kanalı epiteli , Karaciğer , Pankreas ve Mide
bezleridir.
3-Mezoderm Orijinli : Böbrek , Erkek ve Dişi üreme kanalları epiteli , Kan ve
lenf damarları epitelidir

Organizmadaki Görevleri :
1) Emme (Absorbsiyon)
2) Salgılama (Sekreksiyon)
3) Taşıma (Transport)
4) Kasılma (Kontraksiyon)
5) Boşaltım
6) Koruma
7) Duyu

Epitel Dokunun Görevlerine Göre Çeşitleri :
1) Örtü epiteli
2) Salgı Epiteli
3) Duyu Epiteli
4) Kassel epitel

a-Örtü epiteli Sınıflandırılması ve Organizmada Bulunduğu Yerler :

1-Tek Tabakalı Yassı Epitel : Difüzyon ve filtrasyonun olduğu yerlerde
görülür. Bunlar
Akciğerler Alvoler odalar , Kan damarlarının içi , Kılcal kan damarları ,
Bowman kapsülü , Henle kulpunun ince kanal bölgesidir.
2-Tek Tabakalı Kulak Epitel : Örtü korumanın yanı sıra böbrek tubullerinde
salgılama ve emme işlevide görür. Bunlar Tiroid , Ovaryumda , Tükürük bezi ,
Karaciğer ,ve pankreas salgı kanalları Omurgasızlarda deri bu epitelle örtülüdür.
3-Tek Tabakalı Silindirik Epitel : Salgıların salınması ve besinlerin
emiliminde rol oynar. Bunlar midenin kordiya bölgesinden anüse kadar sindirim
kanallarını döşer.Sil taşıyan silindirik hücreler, uterus , ouidukt , akciğer
bronşları , omuriliğin merkezi kanallarında bulunur. İşlevi yüzeydeki sıvı ve
partiküllerin hareketini sağlamaktır.
4-Yalancı Çok Katlı Epitel : Yapısında bulunduğu yere göre mukus
salgılayan hücrelerle , silli hücrelerde bulunur. Salgıbezlerinin büyük
kanallarında , Paratroid bezde, erkek uretrasında bulunur. Silli olanları trake
ve bronşlarda gözyaşı bezinde bulunur.Görevi solunum kanallarına giren toz ve
mikroorganizmaları makusla yakalayıp sillerle dışarı itmektir.
5-Çok Katlı Yassı Epitel : Koruma işlevi yürütür. Ağız , Özefagus , Epislatis
, Vagina , Anüs , ve konjuktivada bulunur. Deride bulunan (epidermis te)
keratin ize olur.Omurgasızlarda üst deri tek katlı epitelden oluşurken
omurgalılarda çok katlıdır.

b-Salgı Epiteli Sınıflandırılması ve organizmada Bulunduğu Yerler :

Epitel dokudan özelleşen salgı bezleri organizmada enzimlerle sindirimin
gerçekleşmesi ,mukoz ile organlarda nemin ve kayganlığın sağlanması ,
hormonlarla yaşamsal olayların denetlenmesinde rol oynar. Kurbağa ve
solucan derisindeki mukoza deride nemliliğin devamını böylece solunumu
olanaklı kılar. NOT : Eklem bacaklılarda epidermis kitin , CaCO3 ve Ca (PO4)2
katılımıyla sertleşir ve organizmanın dış iskeletini oluşturur

1-Dış Salgı Bezleri : Tükürük , ter , yağ , gözyaşı , böbrek ve sindirim kanalı
bezleri ,ürogenitel sistemin duvarlarındaki bezler örnektir.
2-İç Salgı Bezleri : Hipofiz , epifiz , tiroit , paratroit , adrenal bez , timüs ,
eşey bezleri örnektir.
3-Karma Bezler : Mide , pankreas örnektir.

Dış Salgı Bezleri Çeşitleri ve Organizmada Bulunduğu Yerler :

1-Tek hücreli bezler :
Solucan derisindeki solunum yollarında ve
sindirim kanalındaki goblet hücreleri (Mukus salgılayarak nemlilik ve kayganlık
sağlar.)

Mukus Salgısının Organizmadaki Önemi :
a-Ağızda mekanik sindirimle oluşan partiküllerin yapışıp lokma haline gelmesi.
b-Yüzeyin kayganlaşması.
c-Yüzey neminin korunması.
d-Sindirim kanalı iç yüzeyinin enzimatik etkilerden korunması.
e-Solunum kanalında hava ile giden partiküllerin sillere yapışması.
f-Solucan ve kurbağada deri solunumunun gerçekleştirilmesi

2- Çok Hücreli Bezler :
a-Basit Tubuler Bezler : Ter bezleri , mide bezleri , uterus bezleri.
b-Bileşik Tubuler Bezleri : Tükürük bezi , erkeklerde Cowper bezi , dişilerde
Bartholini bezleri.
c-Basit Alvoler Bezler : Memelilerde görülmez kurbağa derisinde bulunur.
d-Bileşik Alvoler Bezleri : Derinin yağ bezleri , prostat ve meme bezleri.
e-Bileşik Tubuler Alvoler Bezler : Tükürük bezleri , yutak ve özefagus bezleri ,
pankreas , süt bezleri , prostat

Duyu Epiteli ve organizmada bulunduğu yerler :İç kulakta korti organında ,
burunda , dilde , gözde bulunur.

NOT : Deri ile alınan duyular epitel kökenli hücreler değil özelleşmiş sinir
sonlarıyla alınır.

c-Kessel Epitel ve organizmada bulunduğu yerler :
Tükürük , ter , gözyaşı ve meme bezlerinin etrafında yıldız şeklinde kasılabilme
yeteneği olan miyoepitel hücrelerdir. Salgı bezlerinin salgılarının
boşaltılmasında rol oynar.

Cevap : Hatyvansal Dokular
 

teşekkürler