Uzay Araştırmaları

UZAY ARAŞTIRMALARI

Uzay araştırmaları,uzayda insanlı ve insansız uzay araçları aracılığıyla gerçekleştirilen araştırmalar

Roketlere ilişkin bilimsel çalışmalar 20yüzyılın başlarında başladıBu alanda öncü çalışmalar gerçekleştirilen bilim adamlarının başında Konstantin ETsiolkovski (1903),Robert HGoddard (1919) ve Hermann Oberth (1923) sayılabilir1930'ların başında Almanya'da roketler için itici güç sağlanmasına yönelik yoğun araştırmalar gerçekleştirildibu araştırmalar sonunda "V-2"güdümlü füzesi geliştirildiIIDünya Savaşı'ndan sonra ABD ve SSCB'de ,bu ülkelere göç eden Alman bilim adamlarının yardımıyla roket teknolojisinde büyük gelişmeler sağlandıSovyetler 4 Ekim 1957'de ilk yapay uyduyu ( "Sputnik 1") Yer çevresinde yörüngeye oturttularYaklaşık dört ay sonra 31 Ocak 1958'de de ABD ilk yapay uydusunu ("Explorer 1") yörüngeye oturttuBunu izleyen birkaç yıl içinde hem SSCB hem de ABD,meteoroloji ve haberleşme uyduları ile Ay'a gönderilen araçları da içeren çeşitli türlerden birçok insansız uzay aracı fırlattı

Uzay araştırmalarında ikinci önemli adım insanlı uzay araçlarının fırlatılması olduSovyet bilim adamları bu alanda da öncü oldularkozmonot Yuri AGagarin'in içinde bulunduğu "Vostok 1" uzay kapsülü 12 Nisan 1961'de fırlatıldıve Yer çevresinde bir dönüş yaptıAynı yılın 5 Mayıs'ında ABD ile ilk insanlı uzay uçusunu gerçekleştirdiAlan BShepard ,Jr'ı taşıyan bir Mercury kapsülü 15 dakikalık yörüngealtı bir uçuş yaptıBunları iki ülkenin gerçekleştirdiği daha uzun süreli ve daha karmaşık insanlı uçuşlar izlediVostok ve Mercur dizisinden uçuşlar insanın uzayda ve ağırlıksız koşullarında çalışabileceğini kanıtladıBu araçların manevra yetenekleri sınırlıydı1960'ların ortalarında yürütülen ABD'nin Gemini ve SSCB'nin Voshod programları ile iki,hatta üç kişilik uçuşlar,insansız araçlarla buluşma ve kenetlenme ,astronotların araç dışındaki boşluğa çıkmaları gibi önemli adımlar atıldıABD'nin Apollo programı ile Ay'a ilk insanlı inişler gerçekleştirildiApollo 11 Ay modülü ile 20 Temmuz 1969'da Ay'a ulaşan astronotlar Neil AArmstrong ve Edwin EAldrin Ay'a ilk ayak basan insanlar olduBunu izleyen üç yıl içinde ABD'li astronotlar Ay'a beş kez daha gittilerAy yüzeyini incelediler,kayaç ve toprak örnekleri topladılarbirçok bilimsel deney yaptılarSovyetler Birliği Ay'a insanlı iniş gerçekleştirmedi ama Ay'a yumuşak iniş yapan bir dizi robotlu araç (Luna ve Zond) yardımıyla önemli veriler ve toprak örnekleri getirdiSovyetler Birliği 1970'lerde ve 1980'lerde çabalarını,pek çok insanlı ve insansız uçuş içeren Soyuz programı,Soyuz araçlarının Salyut uzay laboratuvarları ile birçok kez kenetlenmesi ve Salyut istasyonlarında gerçekleştirilen uzun süreli bilimsel deneyler ve askeri amaçlı çalışmalar üzerinde yoğunlaştırdı

ABD'li ve Sovyet bilim adamları 1960'larda ve 1970'lerde insansız uzay araçları aracılığıyla gezegenlerin incelenmesi konusunda yoğun çaba harcadılarBu konudaki önemli başarılar arasında Viking araçlarının Mars çevresinde yörüngeye oturması ve Mars'a yumuşak iniş yapan araçlar göndermesi,Voyager araçlarının 1979-89 arasında Jüpiter,Satürn,Uranüs ve Neptün yakınlarından geçmesi ve Venera araçlarının Venüs yüzeyinde gerçekleştirdiği araştırmalar sayılabilirViking iniş araçları 1976'da Mars yüzeyine başarıyla yumuşak iniş yaptılarYer'e gezegenin renkli fotoğraflarını göndermenin yanı sıra Mars toprağının ve atmosferinin çözümlemelerini yaparak bu bilgileri de Yer'e ilettilerVoyager araçlarının Jupiter,Satürn,Uranüs ve Neptün yakınlarından geçerken gönderdiği veriler bu gezegenlere ilişkin çok önemli bilgiler elde edilmesini sağladıböylece bu gezegenlerin uyduları ,magnetik alanları ve halka sistemlerine ilişkin yeni ve beklenmedik bulgular gerçekleştirildi

Yörüngeye dolanan astronomi gözlem araçlarının da uzay araştırmalarında çok önemli bir yeri vardırBu araçlar aracılığıyla Yer atmosferinin girişim ve bozma özelliklerinden etkilenmeksizin uzak gökcisimlerinin gözlenmesi olanaklı hale gelmektedirÖrneğin,1983'te ABD,İngiltere ve Hollanda işbirliğiyle fırlatılan insansız ,Kızılötesi Astronomi Uydusu (IRAS) aracılığıyla Güneş sisteminin dışındaki kızılötesi ışınım kaynaklarına ilişkin çok önemli bilgiler elde edilmiştir1983'te Sovyetler Birliği de Yer yörüngesine Astron adında gelişkin bir gözlem uydusu oturttuBu uyduda Fransa'da geliştirilen bir morötesi teleskop da bulunuyorduAstron aracılığıyla Samanyolu Gökadası'ndan ve bu gökadanın dışından kaynaklanan kozmik ışınıma ilişkin araştırlamalar gerçekleştirildi

Uzay araştırmalarında insanlı uzay istasyonlarından da önemli ölçüde yararlanıldı1970'lerin başlarında Skylab uzay istasyonundaki astronotlar Güneş'e ilişkin gözlemlerin yanısıra uzun sürelerle kütleçekimsiz koşullarda yaşamanın insan vücuduna etkisini inceledilerBenzer araştırmalar Salyut uzay istasyonlarındaki Sovyet kozmonotlarınca da gerçekleştirildiSovyetler Birliği 1986'da Mir olarak adlandırılan daha gelişkin bir uzay istasyonunu yörüngeye oturttuBüyük,çok insanlı ,kalıcı bir uzay kompleksinin çekirdeğini oluşturmak üzere tasarımlanan bu istasyona çeşitli bilimsel araştırmalar ve mürettebat için günlük yaşam modülleri eklenebilmektedir1991'de SSCB'nin dağılmasından sonra,uzay çalışmaları Rusya tarafından sürdürülmektedir1992'de eskiden gizli ya da kapalı olan bu uzay programları için Rusya uluslararası işbirliği çağrısında bulunmuştur

ABD'nin uzay programı ,1970'lerin ortalarından bu yana ,hemen tümüyle uzay mekiğinin geliştirilmesi üzerinde yoğunlaştıRoket gibi fırlatılıp uçak gibi iniş yapan ve tekrar kullanılabilen uzay mekiği şimdiye değin daha çok uyduların Yer yörüngesine oturtulması ya da onarımı gibi amaçlarla kullanıldıUzay mekiğinden kalıcı bir uzay istasyonunun oluşturulması amacıyla yararlanılması planlanmaktadırSovyetler Birliği de benzer bir mekik türü geliştirmiştirAyrıca bakAy araştırmaları,Güneş sistemi


Kaynak;AnaBritannica cilt 31 sayfa 54-55 frmsinsinet için derlenmiştir