Fiillerde Kip(Anlam) Kayması

Bir kipin, bir başka kip yerine kullanılmasıdır Bir başka ifadeyle; fiilin, çekimlenişine göre taşıması gereken anlamının dışına çıkmasıdır

Bu anlam değişiminin daha iyi anlaşılması için, kiplerin temel anlamlarını bilmemiz gerekir:

* -yor (Şimdiki zaman eki): Anlatışla eylemin aynı anda yapıldığını ifade eder:

Kardeşim, kendi odasında ders çalışıyor (Cümlenin söyleniş anında "ders ça*lışma" işi de yapılıyor)

* -di (Bilinen, görülen geçmiş zaman eki): Konuşulan andan önce gerçekleştiği kesin olan eylemleri anlatır:

Murat Bey, az önce dışarı çıktı, ("çıkma" eylemi, konuşulan andan önce ger*çekleştiği bilinen olayı anlatmaktadır)

* -miş (Duyulan, öğrenilen geçmiş zaman eki): Konuşulan andan önce birilerin*den, bir yerlerden duyulan, öğrenilen eylemleri anlatır:

Gülşah Hanım, dün gitmiş köyüne, ("gitme" eylemi, konuşulan andan önce ya*pılan eylemin birilerinden duyulduğunu anlatır)

* -ecek (Gelecek zaman eki): Konuşulan andan sonra gerçekleşecek eylemi an*latır:

Yarın, İstanbul'a gideceğim

* -r (-ar, -er, -ir, -ir -mez) (Geniş zaman eki): Eylemin bütün zamanlar için ge*çerli olduğunu anlatır:

Gül bahçesini seyretmeyi çok severim

Geniş Zamanda Kayma

* Nasrettin Hoca bir gün pazara gider, ("gitmiş" yerinde)

* Çocuk bir de bakar ki çantası yerinde yok ("bakmış")

* Şimdi eve gider, parayı alıp gelirsin (Emir yerinde: git, gel)

* Şimdi bırak, birkaç dakika sonra okursun (Gelecek zaman yerinde)

* Acele etme, birazdan gideriz (Gelecek zaman yerinde)

* Arabayı yazın alırız (Gelecek zaman yerinde)

Şimdiki Zamanda Kayma

* Burada cuma günleri pazar kuruluyor (Geniş zaman yerine: kurulur)

* O, bu iyilikleri hep yapıyor (Geniş zaman yerine: yapar)

* Annen yarın baklava yapıyor mu? (Gelecek zaman yerinde: yapacak mı?)

* Pazarlığa girişiyorum, kafesi onun düşündüğü fiyata satın alıyorum, ("-dili" geç*miş yerine: giriştim, satın aldım)

* Başat bir de bakıyor ki Tepegöz mışıl mışıl uyuyor, ("-miş'li" geçmiş yerine: bak*mış)

* Atatürk, yine bir gün sanatçıları topluyor, onlarla sohbete başlıyor, ("-miş'li geç*miş yerine: toplamış, sohbete başlamış)

Gelecek Zamanda Kayma

* Bunu alacak, götürecek, dayına teslim edeceksin (Emir kipi görevinde: al, gö*tür, teslim et)

* Ama çok dikkatli olacaksın (Gereklilik kipi görevinde: olmalısın)

* Trafik tıkanmış olacak (Olasılık - tahmin anlamlı: olmalı)

Not: Cümlenin bütünündeki anlam, özellikle zaman anlamlı zarflar, anlam kaymasını bulmada önemli bir ipucudur