Proton Hakkında

Proton Hakkında

Atomlar, temel parçacık ya da atomaltı parçacık denen daha küçük parçacıklardan oluşur Her atomun merkezinde artı yüklü, yoğun bir çekirdek ve bu çekirdeğin çevresinde de enerji katmanlarına ya da kabuklarına yerleşmiş eksi yüklü elektronlar bulunur Protonlar, atomların çekirdeklerinde yer alan temel parçacıklardandır Her proton bir artı elektrik yükü taşır; bu yük, büyüklük bakımından elektron yüküne eşittir, ama zıt kutupludur Protonun kütlesi elektron kütlesinin 1836 katı kadardır ve yaklaşık olarak nötronunkine eşittir {bak Atom; Temel Parçaciklar)


Hidrojen atomunun çekirdeği tek bir protondan oluşur; başka atomların çekirdeklerinde protonlar ile birlikte nötronlar da bulunur, ama çekirdeğin artı yükünden yalnızca protonlar sorumludur Proton adı 1914'te konmuştur; bu ad, "birincil" ya da "ilk" anlamına gelen Yunanca protos sözcüğünden gelir Bu adın verilmesi, atom kütlesinin neredeyse tamamının protonlardan kaynaklandığının sa-nılmasmdandı Oysa atom çekirdeğinde yüksüz parçacıklar olan nötronlar da yer alıyordu, ama nötron ancak 1930'da keşfedilebildi

Proton ya da nötron için zaman zaman nükleon terimi de kullanılır Çekirdekteki protonların sayısına proton sayısı ya da atom numarası denir Elektriksel bakımdan nötr olan bir atomda proton sayısı ile elektron sayısı aynıdır ve dolayısıyla da proton sayısı elementin özelliklerini ve periyotlar cetvelindeki yerini belirler {bak KİMYASAL ELEMENTLER; PERİYOTLAR CETVELİ)

Protonlar kararlı parçacıklardır ve parçacık fiziği alanındaki temel araştırmalar için geliştirilmiş parçacık hızlandırıcılarında kullanılırlar {bak PARÇACIK HIZLANDIRICILARI)

PROTON

Proton,kararlı,birim artı elektrik yüküne sahip,kütlesi elektron kütlesinin 1836 katına eşit ( 16726231x10 kg) temel ( atomaltı ) parçacık

WWien 1898'de, j j Thomson ise 1910'da ,elektronları alınmış ( iyonlaşmış) atom ve moleküllerden oluşan gaz akımlarını incelerken ,kütlesi hidrojen atomununkine eşit, artı yüklü bir parçacığın varlığını belirlemişlerdiAlfa parçacığıyla bombardıman edilen azot atomunun,hidrojen çekirdeği olduğu anlaşılan bir parçacık saldığını 1919'da belirleyen Ernest Rutherford,hidrojen çekirdeğinin bir temel parçacık olduğu görüşüne vardı ve bu parçacığı proton olarak adlandırdı(1920)

Protonlar,elektrik yükü bulunmayan nötronlarla birlikte atom çekirdeğini oluştururlaryalnızca hidrojen atomu çekirdeğinde nötron yoktur ve hidrojen çekirdeği tek bir protondan oluşurBir kimyasal elementin bütün atomlarının çekirdeklerinde aynı sayıda proton bulunur,bu sayı elementin atom numarası olarak adlandırılır ve elementin periyodik tablodaki ( bakperiyodik yasa) yerini belirlerÖrneğin,gümüş atomunun çekirdeğinde 47 proton vardırbu nedenle gümüşün atom numarası 47'dirÇekirdek çevresinde dolanmakta olan elektronların sayısı çekirdekteki protonların sayısına eşit olduğundan atom dışarıya karşı elektriksel olarak nötr gözükür

Protonlar baryon olarak adlandırılan parçacık türündendirbütün baryonlar gibi kuvvetli etkileşime ( çekirdekteki parçacıkları bir arada tutan kuvvet) girerlerProtonların daha küçük temel parçacıklar olan kuvarklardan oluştuğu kabul edilirProtonun karşıt parçacığı olan karşıt proton,kütlesi protonunkine eşit ama eksi elektrik yüklü bir parçacıktır

İyonlaştırılmış hidrojenden elde edilen ve parçacık hızlandırıcılarında yüksek hızlara çıkarılan protonlardan çekirdek tepkimelerinin oluşturulmasında ve incelenmesinde yararlanılırProtonlar birincil kozmik ışınları oluşturan parçacıklar arasında en büyük yeri tutarBazı yapay çekirdek tepkimelerinde de tepkime ürünü olarak protonlar elde edilir

Kaynak;AnaBritannica cilt 26 frmsinsinet için derlenmiştir