Proton Hakkında
 

Proton Hakkında


Atomlar, temel parçacık ya da atomaltı parçacık denen daha küçük parçacıklardan oluşur. Her atomun merkezinde artı yüklü, yoğun bir çekirdek ve bu çekirdeğin çevresinde de enerji katmanlarına ya da kabuklarına yerleşmiş eksi yüklü elektronlar bulunur. Protonlar, atomların çekirdeklerinde yer alan temel parçacıklardandır. Her proton bir artı elektrik yükü taşır; bu yük, büyüklük bakımından elektron yüküne eşittir, ama zıt kutupludur. Protonun kütlesi elektron kütlesinin 1.836 katı kadardır ve yaklaşık olarak nötronunkine eşittir {bak. Atom; Temel Parçaciklar).


Hidrojen atomunun çekirdeği tek bir protondan oluşur; başka atomların çekirdeklerinde protonlar ile birlikte nötronlar da bulunur, ama çekirdeğin artı yükünden yalnızca protonlar sorumludur. Proton adı 1914'te konmuştur; bu ad, "birincil" ya da "ilk" anlamına gelen Yunanca protos sözcüğünden gelir. Bu adın verilmesi, atom kütlesinin neredeyse tamamının protonlardan kaynaklandığının sa-nılmasmdandı. Oysa atom çekirdeğinde yüksüz parçacıklar olan nötronlar da yer alıyordu, ama nötron ancak 1930'da keşfedilebildi.




Proton ya da nötron için zaman zaman nükleon terimi de kullanılır. Çekirdekteki protonların sayısına proton sayısı ya da atom numarası denir. Elektriksel bakımdan nötr olan bir atomda proton sayısı ile elektron sayısı aynıdır ve dolayısıyla da proton sayısı elementin özelliklerini ve periyotlar cetvelindeki yerini belirler {bak. KİMYASAL ELEMENTLER; PERİYOTLAR CETVELİ).

Protonlar kararlı parçacıklardır ve parçacık fiziği alanındaki temel araştırmalar için geliştirilmiş parçacık hızlandırıcılarında kullanılırlar {bak. PARÇACIK HIZLANDIRICILARI).

Proton
 

PROTON

Proton,kararlı,birim artı elektrik yüküne sahip,kütlesi elektron kütlesinin 1.836 katına eşit ( 1.6726231x10 kg) temel ( atomaltı ) parçacık.

W.Wien 1898'de, j. j. Thomson ise 1910'da ,elektronları alınmış ( iyonlaşmış) atom ve moleküllerden oluşan gaz akımlarını incelerken ,kütlesi hidrojen atomununkine eşit, artı yüklü bir parçacığın varlığını belirlemişlerdi.Alfa parçacığıyla bombardıman edilen azot atomunun,hidrojen çekirdeği olduğu anlaşılan bir parçacık saldığını 1919'da belirleyen Ernest Rutherford,hidrojen çekirdeğinin bir temel parçacık olduğu görüşüne vardı ve bu parçacığı proton olarak adlandırdı.(1920).

Protonlar,elektrik yükü bulunmayan nötronlarla birlikte atom çekirdeğini oluştururlar.yalnızca hidrojen atomu çekirdeğinde nötron yoktur ve hidrojen çekirdeği tek bir protondan oluşur.Bir kimyasal elementin bütün atomlarının çekirdeklerinde aynı sayıda proton bulunur,bu sayı elementin atom numarası olarak adlandırılır ve elementin periyodik tablodaki ( bak.periyodik yasa) yerini belirler.Örneğin,gümüş atomunun çekirdeğinde 47 proton vardır.bu nedenle gümüşün atom numarası 47'dir.Çekirdek çevresinde dolanmakta olan elektronların sayısı çekirdekteki protonların sayısına eşit olduğundan atom dışarıya karşı elektriksel olarak nötr gözükür.

Protonlar baryon olarak adlandırılan parçacık türündendir.bütün baryonlar gibi kuvvetli etkileşime ( çekirdekteki parçacıkları bir arada tutan kuvvet) girerler.Protonların daha küçük temel parçacıklar olan kuvarklardan oluştuğu kabul edilir.Protonun karşıt parçacığı olan karşıt proton,kütlesi protonunkine eşit ama eksi elektrik yüklü bir parçacıktır.

İyonlaştırılmış hidrojenden elde edilen ve parçacık hızlandırıcılarında yüksek hızlara çıkarılan protonlardan çekirdek tepkimelerinin oluşturulmasında ve incelenmesinde yararlanılır.Protonlar birincil kozmik ışınları oluşturan parçacıklar arasında en büyük yeri tutar.Bazı yapay çekirdek tepkimelerinde de tepkime ürünü olarak protonlar elde edilir.

Kaynak;AnaBritannica cilt 26 frmsinsi.net için derlenmiştir.