İslam'da Evrimci Yaratılış Teorileri

İslam'da Evrimci Yaratılış Teorileri



İslam'da Evrimci Yaratılış Teorileri
Müslüman evrimcilerin teorileri dikkate alındığında, onların genel, genel olarak iki manada bir evrimden bahsettikleri görülür Birincisi, kâinatın ve ondaki ilk ana türlerin oluşumu manasındaki evrimdir; buna kısaca 'kozmolojik evrim' veya 'kozmolojik varoluşsal evrim' diye adlandırılır İkincisi, ana türlerden türeyen yan türlerin meydana gelmesi şeklinde ve hâlâ eden bir evrimleşmedir; buna da 'türlerin aktüel evrimi' diyebiliriz

Bütün Müslüman evrimciler, kâinatı Allah'ın eseri kabul ettiklerinden dolayı, yaratılışı, kendi kendine meydana gelmiş bir olay değil, Allah’ın bir 'işi' olarak görürler Allah’ın, bu işin gerçekleşmesi için çizdiği şekil ve plan (âdetu’llâh veya sunnetu’llâh), onlara göre, bir çeşit evrimleşme dediğimiz bir süreçtir Dolayısıyla, yaratılış, başlangıçta varoluş; mutlak manada yaratılış olarak başlamış, daha sonra evrimleşme süreci içinde devam ede gelmiştir Müslüman evrimcilere göre, Allah, hem kâinatın yaratılışının başlatıcısı, hem de, evrimin veya evrimleştirmenin gerçek failidir Bu Müslümanların evrimci yaratılış teorilerini, modern, mekanist ve materyalist evrim teorilerinden, yani Lamarckizm ve Darwinizmden ayıran en önemli husustur

Müslüman evrimcilerde, kâinat ve türlerin köklerini ve oluşumlarını izah için ortaya atılmış ve yapısal özellikleri farklı, dört çeşit varoluşsal kozmolojik evrim teorisi vardır

A-Çekirdek-varlıktan, türlerin art arda evrimi:
Müslüman evrimciler arasında, sadece Nazzâm tarafından temsil edilen bu kozmolojik evrim modeline göre, Allah’ın doğrudan doğruya yarattığı bir çekirdek-varlığın evriminden, bir yandan bir bütün olarak kâinat oluşurken, diğer yandan da, birbirlerinden bağımsız olarak ve sırasıyla maden, bitki, hayvan ve insan gibi varlık türlerinin ilk ana türleri oluşmuştur Her ana tür de, kendi içinde, biri diğerine dönüşmeksizin evrimleşmiştir Böylece, bir türün çeşitli üyeleri ve yan türleri meydana gelmiştir

B- Çekirdek-varlıktan, türlerin zincirleme dönüşümlü evrimi:
Câhız ve Abdulkâdir Bîdîl gibi evrimcilerde bulunan bu teoriye göre, bütün kâinat ve varlık türleri Allah’ın hür iradesiyle yarattığı, bir tek çekirdek-varlığın evrimiyle meydana gelmiştir Basit türlerden kompleks türlere doğru bir sıra takip eden bu zincirleme evrimde, bir üst tür bir alt türün transformasyonunu, yani dönüşümüyle ortaya çıkmıştır

C-Canlı varlık ana türlerinin, doğal olarak art arda çıkışı:
Özellikle Câbir b Hayâm, Bîrûnî, İbnu’n-Nefis ve İbn Tufeyl gibi Müslüman evrimcilerin savundukları bu evrim görüşüne göre, Allah’ın yaratma fiilinin bir tecellisi olarak, yeryüzünün uygun bir yerinde, güneş ısısının ve ışığının, su, toprak, hava gibi çeşitli unsur ve gazların oluşturduğu karışıma tesiriyle, bu karışımın mayalanıp kokuşması, yani bir çeşit kimyasal evrim geçirmesi sonucunda, art arda bitki, hayvan ve insan gibi canlı türlerinin ana türleri, kendiliğinden doğal olarak meydana gelmiştir Daha sonra, her canlı ana türü, kendi içinde dönüşümsüz bir şekilde evrimleşmiş ve neticede bu evrimden, o ana türün üye ve benzer türleri türemiştir

D-Külli ruhtan, türlerin zincirleme dönüşümsüz evrimi:
Bu teoriye göre, Allah, önce, evrimiyle bütün kâinatı, somut ve soyut bütün varlıkları meydana getirecek olan külli varlık yaratmıştır Külli ruhun akışıyla varlıkların meydana geliş sıraları şöyledir: Önce ruhi varlıklar, daha sonra basit semavi unsurlar ve cisimler, daha sonra madenler, daha sonra bitki ve hayvan türleri ve nihayet insan türü Belli özelliklere sahip türlerin, hepsi, bir âlem adı almıştır: Bitkiler âlemi, hayvanlar âlemi gibi…

Bu görüş, Müslüman evrimcilerin çoğunun paylaştığı görüştür Bunlar arasında, başta İbn Miskeveyh, Ihvânu’s Safâ, İbn Heysem, İbn Arabî, Mevlânâ, Nâsıruddîn et-Tûsî, Muhammed Zekerriyyâ el-Kazzînî, İbn Haldun, Kınalızâde Ali Efendi ve Erzurumlu İbrahim Hakkı gibi bilginler vardır Bu evrimciler aynı zamanda, varlık âlemleri arasında yer alan türlerden bahsederler Ara türlerin ne olduğu hususunda, bu evrimciler arasında bazı küçük görüş farkları vardır Bunları şöyle gösterebiliriz:

1-Madenler âlemi ile bitkiler âlemi arasındaki ara tür:
A-Mercanlar: Ihvânu’s Safâ, İbn Miskeveyh, İbn Haldun, Nizâm-ı Ârûzi, Kınalızâde Ali Efendi, Erzurumlu İbrahim Hakkı, Nâsıruddîn et-Tûsî
B-Tuffe: İbn Arabî

2-Bitkiler âlemi ile hayvanlar arasındaki ara tür:
A- Hurma ağacı: : Ihvânu’s Safâ, İbn Miskeveyh, İbn Haldun, Kınalızâde Ali Efendi, Erzurumlu İbrahim Hakkı, Nâsıruddîn et-Tûsî
B- Aşhaka (boru çiçeği): Nizâm-ı Ârûzi

3- Hayvanlar âlemiyle insan âlemi arasındaki ara tür:
A-Maymun: Ihvânu’s Safâ, İbn Miskeveyh, İbn Haldun, Erzurumlu İbrahim Hakkı, Nâsıruddîn et-Tûsî, İnb Arabî
B- Nasnâs (maymun insan): Kınalızâde Ali Efendi, Nizâm-ı Ârûzi

Hangi çeşit kozmolojik evrim teorisi modelinden bahsedilirse bahsedilsin, bütün Müslüman evrimcilere göre, insan evrimin en son devresinde, en son varlık türü olarak meydana gelmiştir Onun meydana gelişiyle de, bu manadaki evrim son bulmuştur ve varlığın oluşumsal evrimi tamamlanmıştır

Kozmolojik evrim çeşitlerinden, özelliklerinden, özellikle, ‘’çekirdek-varlıktan türlerin zincirleme dönüşümlü evrimi’’ ve ‘’külli ruhtan, türlerin zincirleme dönüşümsüz evrimi’’ şeklinde adlandırılan evrim teorisi modellerine göre, insan türünün maymundan söylediği söylenmektedir Câhız, Mevlânâ ve Abdulkâdir Bîdîl’in ortaklaşa savundukları ikinci modele göre, maymunun, bizzat insana dönüşümü söz konusudur; yani insan, hayvan türlerinin en mükemmelleşmiş türü kabul edilen bir maymun türünün evriminden meydana gelmiştir

Yine dördüncü evrim modelini kabul eden Ihvânu’s Safâ, İbn Miskeveyh, İbn Haldun, Kınalızâde Ali Efendi, İbn Arabî gibi diğer Müslüman evrimcilerin, insanın maymundan türediği şeklindeki fikirlerinin anlamı biraz farklıdır Şöyle ki, onlara göre insan, maymunun, bizzat tür olarak insana dönüşümünden değil, evrimiyle çeşitli türleri oluşturan kulli ruhun, insanı oluşturmazdan önce maymunda bulunması ve daha sonra, ondan sıçrayarak yeni bir tür olacak olan vermesinden meydana gelmiştir Çünkü bu evrimciler, Câhız, , Mevlânâ ve Abdulkâdir Bîdîl’in aksine, türlerin birbirine dönüşümünü kabul etmemektedirler

Burada şu soru akla gelebilir: İnsan, ister maymunun bizzat insana dönüşmesinden meydana gelsin, ister en son olarak maymunda gizli bulunan külli ruhun ondan sıçramasıyla meydana gelsin, niçin bugün aynı yollarla –şayet bu açıklamalar doğruysa- maymundan insan türememektedir?
Müslümanların kozmolojik evrim anlayışı ve mantığına göre, bu sorunun cevabını basittir: İnsanın, bugün bu şekilde oluşumu görülmüyorsa, bunun sebebi, türlerin ilk defa oluşum veya yaratılışını meydana getiren kozmolojik evrimin, ilk insan türünün ortaya çıkmasıyla son bulmasıdır; ayrıca bu manada bir evrim, Müslüman evrimcilere göre söz konusu değildir

Prof Mehmet Bayrakdar’ın, İslam’da Evrimci Yaratılış Teorisi adlı kitabından alıntılanmıştır (s122-123-124-125-126-127)