Surinam-Tarihi-Ekonomisi

Surinam-Tarihi-Ekonomisi





Güney Amerika'nın ortakuzey bölümünde, Atlas Okyanusu kıyısında yer alanbir cumhuriyettir Eskiden Hollanda Guyanası adı ile Hollanda'ya bağlı bir sömürge olan ülkenin güneyinde Brezilya, doğusunda Fransız Guyanası, batısında ise Guyana vardır (Surinam'ın Fransız Guyanası ve Guyana ile sınırları tartışma konusudur)



Surinam'ın iç kesimleri, yıllık yağış ortalaması 3000 milimetreden fazla olan nemli ve sıcak ormanlarla kaplıdır Yabanıl hayvanlar arasında jaguar, puma, tapir, iguana, kaplumbağa, Surinam kurbağası ve boa yılarıı sayılabilir Tarıma elverişli topraklar, yüzölçümünün yüzde 10'undan azını oluşturan kıyı ovalarıdır Ülkede pirinç, şeker, kahve, kakao ve meyve yetiştirilir Alüminyum üretiminde kullanılanboksit Surinam'da çıkarilanen önemli madendir

Surinam halkını, büyük çiftliklerde çalıştı-nlmak üzere köle olarak getirilen Afrikalılar' in ve 1863'te kölelik kaldırıldıktan sonra onların yerine işçi olarak Hindistan ve Endonezya'dan getirilen Asyalılar'ın soyundan gelenlerle Kreoller ve Güney Amerika Yerlileri oluşturur

SURİNAM'A İLİŞKİN BİLGİLER

RESMİ ADI: Surinam Cumhuriyeti

YÖNETİM BİÇİMİ: Çok partili, tek meclisli cumhuriyet

YÜZÖLÇÜMÜ: 163820 km2

NÜFUS (1992): 404000

BAŞKENT: Paramaribo



BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1980): Paramaribo (1988; 192109), Nieuvv Nickerie (6078), Meer-zorg (5355), Marienburg (3633)

DOĞAL YAPI: Kıyı şeridinde bataklık kıyı ovalanyer alır Kıyı ovalarının arkasında ormanlarla kaplı tepelik bir bölge, güneyde alçak dağ dizileri vardır

BAŞLICA ÜRÜNLER: Boksit, muz, şeker




EĞİTİM: 6-12 yaşları arasında parasız ve zorunludur

Ülkede, resmi dil olan Felemenkçe'nin (Hollanda dili) yanı sıra İngilizce, Hindi dili, Urdu dili, Cava dili ve yerel lehçeler de konuşulur
Eskiden Surinam'da ülkeye adını veren Surinenler yaşıyordu 15 yüzyıl sonlarında öbür yerli topluluklar onları bölgeden sürdü Ardından 17 yüzyılda ülkeye Hollandalılar ve İngilizler yerleşti

Hollanda 1667'de, sömürgesi olan Nieuw Amsterdam'ı (bugün New York kenti) İngiltere'ye vererek karşılığında Surinam'ı aldı Surinam 1954'te Hollanda'nın özerk bir parçası oldu 1975'te de bağımsızlığını kazandı 1980'de ordu bir askeri darbeyle yönetime el koydu Ekonomik durumun gittikçe ağırlaşması ve işsizlik gibi sorunların artması üzerine 1987'de seçimler yapıldı ve askeri yönetim yanlilanağır bir yenilgiye uğradı



Aynı yıl yeni bir anayasa kabul edildi, sonraki yıl ise sivil bir başkan göreve başladı 1990 sonunda ise ordu bir askeri darbeyle yeniden yönetime el koydu
Askeri yönetim dış baskılar altında Mayıs 1991'de genel seçimlere gitmek zorunda kaldı Hiçbir partinin anayasayı değiştirmek ve yeni bir başkan seçebilmek için gerekli çoğunluğu kazanamaması parlamentoda bir kilitlenme yarattı Uzun görüşmelerden sonra başkanlığa, geleneksel partilerce oluşturulan cephenin adayı seçildi Bu arada Mart 1991'de yönetim karşıtı gerillalarla ateşkes anlaşmasına varıldı Bu gelişme 1992'de barış yönünde daha kalıcı düzenlemeleri ve demokratikleşmeyi hedefleyen adımları getirdi

DEVLETİN ADI: Surinam

BAŞŞEHRİ: Paramaribo

NÜFUSU: 417000

YÜZÖLÇÜMÜ: 163820 km2

RESMİ DİLİ: Felemenk Dili

DİNİ: İslâm, Hindu, Hıristiyan

PARA BİRİMİ: Surinam Guldeni

Batıda Guyana, güneyde Brezilya, doğuda Fransız Guyanası ile sınırları olan, GüneyAmerika'nın kuzey kıyısında bir devlet Eski bir Hollanda sömürgesi olan Surinam, 2° 02' ve 6° 01' kuzey enlemleriyle 54° ve 58° 03' batı boylamları arasında yer alır


Târihi


Surinam kıyısı 1499'da İspanyol Alonso de Ojeda tarafından keşfedildi Fakat İspanya'nın buraya yerleşme teşebbüsleri kısa süreli oldu 1650'de İngiltere kıyıyı sömürgeleştirmek için yerleşme merkezleri kurdu 1667'de İngiltere ve Hollanda arasındaki bir savaş sonucunda, İngiltere Surinam'ı Hollanda'ya bıraktı 1680'lerde ülkeye şeker üretimi için Afrika'dan köleler getirildi 18 ve 19 yüzyıllarda şeker üretiminde, Afrikalı köleler çalıştırıldı 1863'te kölelik kaldırılınca, Hindistan'dan ve Cava'dan işçi getirildi 1922'de Surinam'ın statüsü değiştirilerek, bir sömürgeyken Felemenk Krallığının bir bölgesi oldu


1954'te eskiden beri Hollanda Guyanası denilen Surinam'a Hollanda, içişlerinde bağımsızlık verdi 25 Ekim 1975'te ülke bağımsız bir cumhûriyet oldu Şubat 1982'de Millî askerî Konsey, hükümetin kontrolünü üzerine aldı Hollanda ve ABD sivil bir hükümet kuruluncaya kadar yardımı kestiklerini îlân ettiler 1987 Kasımında yapılan seçimlerle askerî yönetime son verildi Aynı günlerde hazırlanan yeni anayasa referandumla kabul edildi 1990 senesi sonlarına doğru ordu bir darbe ile yönetime el koydu Askerî yönetim dış baskılar yüzünden 1991 Mayısında genel seçimlere gitmek mecburiyetinde kaldı Hiçbir parti gerekli çoğunluğu sağlayamayınca uzun görüşmeler neticesinde, Birleşik Halk Meclisi Ronald Venitiaan'ı başkanlığa seçti Bu arada gerillalarla hükümet kuvvetleri arasında ateşkes imzâlandı Bu gelişme barış yönünde kalıcı düzenlemelere ve demokratikleşme yönünde yeni adımların atılmasına yaradımcı oldu


Fizikî Yapı


Ülke üç bölgeye ayrılır: Kıyı ovası, savana kuşağı ve iç kesimdeki tropikal orman
Kıyı ovası 370 km uzunluğunda olup, 80 km kadar iç kesime uzanır Bu verimli ova ülke topraklarının sekizde birini meydana getirir Kıyı ovasının arkasında dar bir şerit boyunca uzanan savana otlakları yer alır
Ormanlık, dağlık iç kesim Surinam'ın en az beşte dördünü kaplar En yüksek nokta 1280 m olup, Wilhelmina Dağları üzerindedir Dağlardan birçok nehirler doğarak Surinam topraklarını sular Bu nehirler arasında başlıcaları Maroni, Surinam, Coppename ve Courantyne'dir


İklim


Ülkede tropikal bir iklim hüküm sürer Sıcaklıklar sürekli olarak 24° ilâ 34°C arasında seyreder Nemlilik rahatsız edici derecede yüksektir Bu bunaltıcı hava şartları, doğrudan sâhile doğru esen rüzgârlar sâyesinde arasıra azalır Yağış miktarı yılda ortalama 2000 mm'nin üstündedir Ülkenin hemen hemen her yeri aynı miktarda yağış alır


Tabiî Kaynaklar


Kıyı boyunca çok çeşitli mangrov tipi bitkiler yetişir Savanalarda kaba tropikal otlar ve çok çeşitli ağaçlar bulunur İç kesimin büyük bölümü çengel (sık ağaçlıklı orman) ile kaplı olup, kereste önemli bir gelir kaynağı teşkil etmektedir Yeraltı zenginliği olarak, ülkede boksit mevcut olup, kuzeydoğuda Moengoda ve Surinam Nehri kıyısındaki Paranam bölgesinde işletilmektedir


Nüfus ve Sosyal Hayat


417000 nüfuslu Surinam halkının % 37'si Hindistanlı, % 3'ü Kreol, % 15'i Cavalı'dır Hindistanlılar ve Cavalılar, 19 ve 20 yüzyıl başlarında tarım işçisi olarak ülkeye getirilenlerin soyundan gelmektedir Kreollar, zenci kölelerin diğer etnik gruplarla birleşmesinden meydana gelmiştir Ülke nüfûsunun % 10'unu 19 yüzyıl ortasından önce ormanlara kaçan zenci kölelerin soyundan gelenler teşkil eder Nüfûsun % 2'si de Amerikalı yerlilerdir Zenciler ve Amerikalı yerliler, iç kesimin nüfûsunun hemen hemen tamâmını meydana getirir Bunlardan başka, kıyı şehirlerinde Avrupalı ve Çinli topluluklar vardır Felemenk dili resmî dil olmakla birlikte, günlük dil Surinam dilinin yanısıra İngilizce, Hintçe, Cava dili ve Çince de konuşulur Surinam dili, Felemenk dili, İngilizce, İspanyolca ve Portekizce'nin bir karışımıdır


Ülkedeki başlıca dinler, İslâmiyet, Hindu dîni ve Hıristiyanlıktır Bunlardan başka bir miktar, Konfüçyüs dînine bağlı olan Yahûdîler vardır
İlköğretim esas îtibâriyle devlet tarafından sağlanır
6 ilâ 12 yaş arasındaki çocuklara okula gitmek mecbûrîdir Birkaç tâne, Katolikler ve Protestanlar tarafından işletilen, mezheplere âit okullar mevcuttur Yüksek tahsil yapılan kuruluş pek az olup, birkaç tânedir Yıllık nüfus artış oranı% 2,8'dir


Siyâsî Hayat


Surinam, 25 Kasım 1975'te bağımsızlığına kavuşmuştur Aynı sene 4 Aralıkta Birleşmiş Milletlere üyeliği kabul edilmiştir 1987'de kabul edilen anayasaya göre, devletin başında millî meclis tarafından beş yıllık bir süre için seçilen başkan bulunur Bununla birlikte ordu askerî konsey aracılığıyla hükümet üzerindeki etkili denetimini sürdürmektedir Milletlerarası Askerî Konsey, Milletleraarası Meclisin çıkardığı bir kânunu iptal etme yetkisine sâhiptir



Ekonomi


Surinam halkının büyük çoğunluğu tarımla uğraşır Ekilen toprakların yaklaşık olarak yarısında pirinç, bundan başka şekerkamışı, muz, portakal, greyfrut, mısır ve büyük hindistancevizi yetiştirilir Sığır, koyun, keçi, domuz ve kümes hayvanları, yetiştirilen belli başlı hayvanlardır Tarım faaliyetlerinin hemen hemen tamâmı kıyı bölgesindedir En verimli topraklar, eskiden sularla kaplı olan arâzinin set çekilerek suyu dışarı akıtılan, zirâate elverişli hâle getirilen kısımlarıdır


Surinam'ın esas ekonomik zenginliği boksittir İhrâcâtın % 70'ini meydana getirir Mâden cevherinin bir kısmı alüminyum okside çevrilir Fakat çoğu ABD'ye gönderilmek üzere ham hâlde gemilere yüklenir
Ülkede bir miktar kereste doğrama fabrikaları vardır Fakat îmâlât esas îtibâriyle boksit cevherinin işlenmesiyle sınırlıdır Ayrıca, şeker ve pirinç değirmenciliği, karides dondurulması ve meyve suları, boya ve kontraplak üretimi de mevcuttur


Ana ihraç malları boksit ve alüminyum oksid, pirinç portakal, greyfrut ve kerestedir Surinam, yakıt ve yağlayıcı maddeler, yapı malzemesi sanâyi teçhizâtı ve otomobil ithal eder ABD, Surinam ihraç mallarının % 75'ini alır ve Hollanda ile birlikte ülkenin çoğu ithal mallarını temin eder


Ulaşım alanı sınırlıdır ve hemen hemen ulaşımda yalnızca kıyı bölgesi kullanılır İyi karayolları 1300 km civârında olup toplam karayolu uzunluğu 8917 km civârındadır Çoğu akarsular kıyı bölgesinde ulaşıma elverişlidir Havayolları hizmeti iyi durumdadır Ülkede târifeli sefer yapılan 5 havaalanı vardır