Makale İstanbul'da 2045'E Kadar Deprem Olmayacak

Makale İstanbul'da 2045'e kadar deprem olmayacak



Jeofizik Mühendisi Prof Ahmet Ercan, Türkiye’de uzun erimli deprem kestirmeleri yapan tek kişi olduğunu söyleyerek İstanbul'da 2045'e kadar deprem olmayacağını kehanetinde bulundu

Jeofizik Mühendisi Prof Ahmet Ercan 1999’dan beri bu fikre sahip, ama devlet ve vatandaş rehavete kapılmasın diye açıklamamış Şimdi niye açıklıyor? Çünkü 4 bin yıl öncesine giden bir çalışma yapmış, İstanbul için deprem denklemini bulmuş, net bir sonuç çıkarmış “İstanbul’da 2045’e kadar deprem olmayacak” diyor İçiniz rahatladı mı? Rahatlamasın, bir sözü daha var; “Bu deprem 73 büyüklüğünde olacak ve tek çare var o da binaları yıkıp baştan yapmak, güçlendirmekle olmaz Eğer bu yapılmazsa, İstanbul’u kimse kurtaramaz!”

İstanbul’da ne zaman deprem olur?

Belki de Türkiye’de bu konuda uzun erimli deprem kestirmeleri yapan tek kişiyim 1980’de, ABD’de MIT’de doktora üstü çalışmamı da bu konuda tamamladım O yıllarda depremlerin kestirilmesi konusunda ABD’de derin araştırmalar yapılıyordu Çünkü California’da deli bir fay var, San Andreas fayı Bizim Kuzey Anadolu fayına çok benziyor O fay üzerinde yapılan jeofizik çalışmalara ben de katıldım Türkiye’ye döndüm, tam bu konuları teşvik ederken, 1999 depremi oldu ve ne yazık ki Ahmet Mete Işıkara, “Depremler önceden bilinemez” diye bir açıklama yaptı Çok talihsiz bir açıklamaydı

Neden hocam?

Ben depremleri önceden kestirme konusunu basın aracılığıyla halka anlatıyordum, “İstanbul için projeler yapılsın” diyordum Işıkara da ısrarla, “Deprem kestirilemez” diye açıklama yapıyordu Işıkara’nın pozisyonu çok önemli bir pozisyondu o günlerde, Kandilli Gözlem Evi’nin müdürüydü ve neredeyse ilahlaştırılmıştı Ağzından çıkan her söz doğru kabul ediliyordu Tabii basında da bir baskı unsuru yaratıyordu bu O günlerde Uğur Dündar, “Bu akşam haber programında birlikte olabilir miyiz?” dedi Uğur Bey ile de çok önceden tanışırım Yapı yolsuzlukları, heyelan alanlarının yapıyla doluşması, çarpık kentleşme üzerine programlar yapmıştı Ben de bilirkişi olarak katılmıştım Kendisine saygım vardır Teklifine “Tabii” dedim Gittim baktım bir yanında da Şener Üşümezsoy oturuyor Uğur Bey, bana döndü ciddi bir tavırla şöyle dedi; “Sayın hocam, siz depremler kestirilir diye halka umut veriyorsunuz Bunu neden yapıyorsunuz? Duydunuz, Sayın Işıkara depremler önceden kestirilmez dedi” Yani “Işıkara bunu söyledikten sonra sen ne diyorsun” diyor Çok tuhafıma gitti, ama belli ki çok inanmış Işıkara’ya “Bu konuda 15 tane jeofizik parametre vardır Bunların 12’si çakışırsa, jeofizik mühendisleri deprem uyarısı yapar” diye başladım anlatmaya Örnekler verdim

ÇİN'DE YILANLAR DONMUŞTU

Hangi örnekleri hocam?

1975’te Çin’deki 73 büyüklüğündeki Haichang depremi 5 saat önceden bilinmişti 300 bin kişinin yaşadığı kent tümüyle boşaltılmıştı Jeofizikçiler Haichang’te yaşayan binlerce insanla birlikte 5 yıl öncesinden çalışmaya başlamıştı ve yer kabuğunda olası tüm değişiklikler gözleniyordu Doğada oluşan olağanüstü her olay Jeofizik Kurulu’na iletiliyordu

Ne tür olağanüstü olaylar?

Depremden 15 ay önce, dağlarda yuvalarından çıkmış ve karda donarak ölmüş yüzlerce yılan bulunmuştu Su kaplumbağalarının suları terk ederek kaçıştıkları, kedi ve köpeklerin deprem günü huysuzlaştıkları gözlenmişti Depremden 75 saat önce kuyulardaki su düzeyi 1 metre yükselmişti Jeofizik algılamalarda ise; 15 ay öncesinden depremsellik artmış, deprem olacağı günün sabahı aniden depremler durmuş, bunun üzerine halka uyarı yapılmış, uyarıdan 5 saat sonra da büyük deprem olmuştu Böylece 300 bin kişinin hayatı kurtarılmıştı Çin’de tam bir yıl sonra 78 büyüklüğündeki Tanshang depremi de önceden bilindi, ancak uyarı yapılmadı ve 255 bin insan öldü

Belirtiler elde edilmesine karşın halk neden uyarılmamıştı?

Bunun nedeni şu; Haichang Depremi’nde olduğu gibi benzer değişimler bu bölgede de saptandı Ancak bu sefer öncü depremler oluşmadı Sonuçta kararı verecek olan siyasilerdi ve onlar da öncü depremlerin beklenmesi gerektiğine inandırılmıştı Bunun üzerine halka duyuru yapılmadı Ne yazık ki bu deprem öncü deprem üretmeden oluştu ve resmi rakamlara göre 255 bin insan öldü Sonuç çok daha vahimdi ama

Peki hiç yanlış uyarı örneği yok mu?

Var Tanshang Depremi’nden bir ay sonra Hong Kong yakınındaki Kwangtung Bölgesi’ndeki çalışmada ise kestirimler tutmadı Milyonlarca insan iki ay süreyle dışarıda tutuldu, ancak deprem olmadı

Türkiye’de şu anda bu çalışmayı yapacak bir bilim kurulu var mı?

Kurul yok ama tek tek bilimciler var Kopuk kopuk da olsa çalışmalar yapılıyor

Türkiye gibi deprem kuşağında olan bir ülkede bu çalışmaları yapacak bilim adamlarının kopuk kopuk değil, bir arada çalışması gerekmez mi?

Evet Ama onlar bir araya gelemiyor Neyse, o akşam televizyon programında Uğur Dündar’a da bunları anlattım, örnekleri verdim O yine de Şener Üşümezsoy’a döndü, “Hocam siz ne diyorsunuz? Ercan Hoca’nın ve Ahmet Mete Işıkara’nın dediğine? Depremler önceden kestirilebilir mi, kestirilemez mi?” diye sordu Şener’in konusu deprem kestirmeleri değil ama o da “Kestirilemez” dedi Uğur Dündar bana döndü, “Bakın gördünüz mü hocam, halka boşu boşuna umut vermeyin” dedi Deprem konusu yargılandı basın tarafından Bu çizmeyi çok aşmaktı aslında Üzülerek eve dönerken “Ahmet” dedim, “Sen başla yarın bir kitap yazmaya” Ertesi sabah kalktım, “Deprem nasıl bilinir?” diye yazmaya başladım Ondan sonra bir kopyasını Uğur Dündar’a, bir kopyasını Şener Üşümezsoy’a, birini de Işıkara’ya yolladım Ama tabii talihsizlik şu; Türkiye çok yıl kaybediyor

Peki İstanbul için beklentiniz nedir?

Deprem kestirmelerinde 3 aşama vardır Uzun erimli çalışmalar, orta erimli çalışmalar, kısa erimli çalışmalar olarak Uzun erimli çalışmalarda biraz önce anlattığım gibi o bölgenin deprem geçmişine bakarsın Benim yaptığım iş şu anda o Ben 4 bin yıl geriye kadar gittim Eski depremleri, arkeolojik verileri, tarihsel verileri ve güncel depremleri karşılaştırdım Bu epey bir zamanımı aldı tabii Aşağı yukarı 15 yıldır bunun üzerine çalışıyorum Şunu rahatlıkla diyebilirim; İstanbul’da iki deprem olacak Biri Bakırköy-Küçükçekmece yönünde olacak, kıyıdan 10-15 kilometre uzakta, denizin içinde ve 5-7 kilometre derinde Bu depremin büyüklüğü 64-67 arasında olur Diğer deprem de Marmara Ereğlisi yönünde olacak O da denizin içinde, aşağı yukarı 7 kilometre derinde olacak ve büyüklüğü de 70-72 arasında olacak Yani aşağı yukarı Van Depremi kadar bir deprem olacak İkisinden boşalan enerjinin toplamı ise 73 olacak

Ne zaman?

Benim en olası beklediğim tarih 2045 1999 depremi olduğu zaman bazı arkadaşlarımız hemen, “İstanbul’da 1 yıl içinde deprem olacak” dediler, daha sonra 3 yıla çıkardılar bu süreyi Ben de “2007’ye kadar deprem olmayacak” diye bir açıklama yaptım Ama “2007’de olacak” demedim; “2007’de yeni bir açıklama yapacağım” dedim 2007’de basın mensupları geldiler, bu sefer “İstanbul’da 2015’e kadar deprem olmayacak” dedim Yine 2045’i söylemedim Söylemememin nedeni şuydu; eğer insanlara çok uzun zaman verirsem aheste davranırlar ve yapılarını iyileştirmezler diye düşündüm

Ama yine de binalar güçlendirilmedi

Evet Şu an o aralık içindeyiz Ve aynı zamanda bu aralıkta bir açıklama daha yaptım ve dedim ki, “Bütün dünyada 2013’te çok deprem olacak Bunun da ana nedeni şu; yerçekirdeğinde olağanüstü büyük değişimler var Dolayısıyla 2015’e kadar devam edecek bu felaket yılları Dünya üzerindeki felaketler artacak Sadece depremler değil, yanardağ patlamaları, heyelanlar, tsunamiler, hortumlar artacak” Şimdi o arada depremler önceden bilinemez diyen Işıkara, “İstanbul’da 2012’de deprem bekliyorum” dedi Yine depremler bilinemez diyen Naci Görür, “Ben Fransız gemisiyle Marmara’da faya indim, baktım köpürüyor, çok yakında deprem olacak” dedi Halk galeyana geldi Bunun üzerine ben de çıkıp “2015’e kadar deprem olmayacak” demek zorunda kaldım Ama yine “2015’te deprem olacak” demedim Şu anda bu süre içindeyiz Ama artık açıklamak istiyorum, İstanbul’da 2045’e kadar deprem olmayacak Deprem en erken 2033’te olur, en geç de 2071’de! Eğer 2033’te olursa, şaşırtıcı olur benim için

Neden?

Hata sınırı içinde olduğu için 2071’de de olursa şaşırtıcı olur Çünkü 4 bin yıllık uzun erimli kestirim çalışmaları yaptım Bir de dünya üzerinde daha hiç yapılmamış doğrusal, en küçük kareler kestirim yöntemi uyguladım Deprem oluşum yıllarıyla deprem sırasına baktım Roma döneminden Osmanlı’ya, oradan günümüze kadar hiç şaşmadan gidiyor Ve bunu bilimsel bir tebliğ olarak da 4 hafta önce Macaristan’da Budapeşte’de Balkan Jeofizik Kongresi’nde sundum

Kaç yılda bir büyük deprem oluyor İstanbul’da?

Yıl değil Depremlerde bir dönemsellik yok İstanbul’daki depremlerin denklemini çıkarttım Dünyada ilktir bu

Nedir o denklem?

O denklemi vermeyeyim, şimdi herkes onun üzerinden oynayıp harikalar yaratmaya kalkar! Çünkü çok net Belli bir sabiti, deprem sırası ve bir katsayıyla çarpınca deprem yılını veriyor İstanbul için çıkan sonuç; 2045 yılı Hiç şaşmadı bugüne kadar Bütün geçmişteki depremlerle denetledim

VAN'DA BİR DEPREM DAHA BEKLİYORUM

Hocam, siz 72’lik büyük depremden sonra, “10 Kasım’a kadar yıkıcı depremler olabilir” demiştiniz Nitekim 9 Kasım’da oldu Peki Van’da tehlike bitti mi?

Hayır Gerginlik boşalmadı daha Van’da yeni bir deprem daha bekliyorum 52 ve 54’ten daha büyük olabilir İrkitik bir deprem olabilir 6 büyüklüğünde bile olabilir 62’den büyük olması biraz zor Çünkü geçmişteki deprem kimliklerini araştırınca şunu görüyorsunuz; en büyük artçı deprem ana depremin yaklaşık bir puan düşüğü kadar oluyor Ama ille de bu böyle olacak anlamına gelmez Biz jeofizik mühendisleri bir büyük deprem olduğu zaman arkasından daha büyüğü gelecek mi diye kuşkulanırız Bu kuşku bende çok fazla yoktu Çünkü 2003 yılında bu bölgeyi çalıştığım zaman, Van-Erciş’te 73 büyüklüğünde bir deprem olacağını söylemiş ve bunu kitabımda da yazmıştım

Peki hocam nasıl saptamıştınız bunu?

Biz buna ‘Uzun erimli deprem kestirme çalışması’ diyoruz Oradaki geçmiş depremlerin kimliklerini tek tek incelemek gerekiyor Depremler genelde sağlam karakterlidir, kişiliklidir, insanlar gibi sonradan kişilikleri bozulmaz Yani güvenebilirsin depremlere Geçmişte nasıl davranmışsa, gelecekte de aynen öyle davranır O zaman geçmiş çözümlemesini iyi yapmak gerekir O bölgedeki kırık boylarına, yerkabuğunun yapısına ve 4 bin yıllık deprem geçmişine baktığımızda üretebileceği en büyük deprem 73 çıkmıştı Belki Çevre ve Şehircilik Bakanı Erdoğan Bayraktar da onun için, “Van’da daha büyük bir deprem beklentisi yok” dedi

Ama Van’da çok da sorumlu davranılmadığı ortada Hasarlı binalar hep çöktü

Onu irdelemek biraz zor Bakan aslında çok çalışkan, iyi niyetli bir insan İnsanları hemen kolay yıpratmamak gerekiyor Ben TOKİ’yi başarılı bulan öğretim üyelerinden biriyim Kaldı ki Van’da siz de gördünüz, TOKİ evlerinde herhangi bir yıkım yoktu Ben olsam orada TOKİ evlerinde kalırdım Çünkü sağlam yerde, sağlam yapılar Van’daki TOKİ konutları Bakanın tabii kafası karıştı Yeni bir bakan, bu konuyu iyi bilmiyor Kendisi inşaat mühendisi, sürekli inşaatlarla ilgilenmiş Tabii bu arada gereksiz yere, “Bu artçı deprem midir yoksa irkitik deprem midir?” konusu tartışıldı basında Öğretim üyeleri de bunu yaptı Gereği yok ki! Bu bir deprem! 7,2’lik ana depremin etkisiyle olmuş bir deprem, ister adı artçı olsun, ister irkitik olsun İkisi de aynı kapıya çıkar Biz genellikle ana kırığın üzerinde olmuş depremlere artçı deprem deriz Ama Van depreminde ana kırığın hangisi olduğunu bilmiyorduk ki! Hâlâ da kuşkumuz var ana kırığın hangisi olduğu konusunda Derinliği konusunda da Türkiye yaklaşık 5 km veriyor, ABD 7 km veriyor Deprem büyüklüğüne de Türkiye önce 66 dedi, daha sonra 72’ye çıktı, ABD 73’te ısrar etti Bunun pazarlığı da olmaz Bunu nasıl netleştirirsiniz? Alan çalışmaları yapılır, kırığı görürsün, kırık boyunca atımları görürsün, kırığın boyuna, yüzey alanına bakarsın, oradan bu deprem 72 mi, 73 mü onu bulursun Ama yüzeyde kırığın boyu görülmüyor Benim hesaplarıma göre kırığın boyu yaklaşık 57 kilometre Depremin süresi de 29 saniye Yeri yamultma oranı, yani yerin yer değiştirme oranı da yaklaşık 2 metre 40 santim Şimdi güneyde Gevaş-Edremit kırığı var Tam kuzeyde de buna koşut Erciş kırığı var Bunlar neredeyse birbirlerine dik Deprem bu kırıkları hareket ettirdi şu an Şimdi kuzeydeki kırığı irkitebilir

İrkitirse ne olur?

Erciş’teki yıkılmayan yapıları yıkar Bütün o gördüğümüz çatlamış yapıların çoğu, Van’daki gibi göçer gider

ERCİŞ TEHDİT ALTINDA

Erciş tehdit altında yani?

Bana göre tehdit altında Dolayısıyla sağlam olmayan evlere girilmemesi gerekir Bu tehdit bitmemiştir Tabii bu açıklamalarımla bütün Van’ı boşaltmak gibi bir niyetim yok Ama bir bilimcinin de halkı uyarması gerekiyor Bizim görevimiz bu Ama ben Erciş ya da Van’da olsam ya çadırda yaşarım ya da Anadolu’nun daha güvenli yerlerine göçerim En azından deprem konutları yapılıncaya kadar Ya da TOKİ konutlarında otururum İstanbul’da da TOKİ konutlarında otururum Çünkü 2007 deprem yönetmeliğine göre ve sağlam yerde yapılıyorlar Sonra çok iyi denetleniyor yapılar İyi malzeme kullanılıyor Ne onların danışmanıyım ne de başka bir ilişkim var TOKİ ile Sadece deprembilimci sorumluluğu altında gittim, konutları inceledim Çok estetik yapılar değiller ama hepsi dayanıklı Ve dünya üzerinde kim 100 lira aylıkla konut elde ediyor? Ev kirası bile değil 100 lira Var mı böyle bir mucize?