Sünnilik

Sünnilik


İslam dininde Kuran' a ve Hz Muhammed'in sünnetine (sözlerine, uygulamalarına) sıkı sıkıya bağlılığı savunan mezheplerin genel adıdır Sünniler inanç ve hukuk alanında sahabe'nin (Hz Muhammed'i görmüş, konuşmuş, din kurallarım iyi bilen kişiler ve tabiun'un (sahabeyi tanımış olanlar) görüş, yorum ve uygulamalarına da büyük önem verirler

Müslümanlar arasında ilk görüş ayrılıkları Hz Muhammed'in ölümünden (632) hemen sonra ortaya çıkmıştı Halifelik konusunda odaklasan bu ayrılık zamanla Müslümanlar'ı birbirleriyle çatışan topluluklar halinde bölmüş, Şam Valisi Muaviye'nin 661'de halifeliği ele geçirmesiyle bölünme daha da derinleşmişti (bak Halifelik) İslam dini Emeviler (661-750) ve Abbasiler (750-1258) döneminde Asya'da ve Kuzey Afrika'da hızla yayıldıkça ve pek çok kavim bu dine katıldıkça inanç ve uygulamalar alanında da farklı yorumlar ortaya çıktı

Bir bölümü Eski Yunan düşüncesinden, bir bölümü de İslam öncesi inançlardan kaynaklarıan bu yorumlar gittikçe yaygınlaşmaya başladı Dinin temel kaynaklarını bile tartışmaya açan bu gruplar karşısında Ku-ran'a ve sünnete bağlılığı savunanlar da bu yoldaki düşüncelerini sistemleştirerek yandaş toplamaya çalıştılar İmam-ı âzam (büyük imam) olarak anilanEbu Hanife Numan bin Sabit'in (699-767) başlattığı bu çığır, İmam Malik (712-795), İmam Şafii (767-820) ve İmam Ahmed ibn Hanbel'le (780-855) büyük yaygınlık kazandı Aralarında görüş ayrılıkları bulunmakla birlikte ortak bir temele sahip olan bu dört mezhep Sünnilik'in aha kollarını oluşturur Bunlar dışında İmam Evzai (707-774) ve İmam Sevri'nin (715-777) kurduğu mezhepler ise fazla yaygınlık kazanamamış, zamanla yandaşları öbür Sünni mezheplere katılmıştır





Dört Sünni mezhebin dinin temel kaynaklarına bağlılık konusundaki görüşleri aynıdır Farklılık daha çok bu kaynaklarda herhangi bir yanıt bulunmayan durumlarda icma-i ümmet'c (din bilginlerinin bir konuda vardıkları ortak yargı), kıyas'a (bir olayla ilgili yargıyı benzer bir başka olaya uygulama) ve rey'e (kişisel görüş) ne ölçüde başvurulması gerektiği konusundadır Hanefi mezhebi icma-i ümmete, kıyasa ve reye en çok yer veren Sünni mezheptir Bu açıdan onu Şafii, Maliki ve Hanbeli mezhepleri izler

Sünnilik, kurucu imamların adıyla anilanHanefi, Maliki, Şafii ve Hanbeli mezheplerinden başka, inanç alanında Eş'ari ve Maturidi mezhepleriyle temsil edilir İlk dört mezhep Sünnilik'in inanç temellerini atmış olmakla birlikte daha çok hukuk sorunlarıyla uğraşmıştı (bak İslam Hukuku) Eş'ari (873-936) ile Maturidi (doğumu yaklaşık 852-944) ise çalışmalarını inanç konusunda yoğunlaştırmışlar, Sünnilik'in inanç alanındaki öğretisini bütünlüğe kavuşturmuşlardır Şafiiler ve Ma-likiler ile Hanbeliler'in bir bölümü Eş'ari'ye, Hanefiler de Maturidi'ye bağlıdır

Bu mezhepler dışında, Sünnilik'te icma-i ümmete, kıyasa ve reye başvurulmasını kabul etmeyen, her sorunun çözümünü Kuran'da, sünnette, sahabe ve tabiunun görüş ve uygulamalarında arayan bir grup daha vardır; bunlar selefiyyun (geçmişe bağlılar) olarak anılır Bu düşünceye bağlı olanlar ortaya çıkan yeni sorunlara çözüm bulmakta yetersiz kaldıkları için fazla yandaş kazanamamışlardır Hanbeli mezhebi selefiyyun anlayışına en yakın Sünni mezhep olarak tanınır

Müslümanlar'ın büyük çoğunluğu Sünni mezheplere bağlıdır Hanefi mezhebi Türkiye, Irak, Suriye, Pakistan ve Hindistan'da yayılmıştır SSCB'de yaşayan Müslümanlar'ın
çoğu da bu mezheptendir Şafii mezhebi Mısır, Doğu Afrika, Güneydoğu Asya ve Endonezya'da yaygındır Maliki mezhebi Tunus, Cezayir, Fas ve Orta Afrika'da, Hanbeli mezhebi ise Suudi Arabistan'da yaygınlık kazanmıştır Ama Hanbeli mezhebi bu ülkede 18 yüzyılda dinsel siyasal bir hareket olarak ortaya çıkan Vehhabilik tarafından yorumlarımış biçimiyle varlığını sürdürmektedir (Ayrıca bak BatinİlİK; Hanbeli Mezhebi-, Hanefî Mezhebi; Şülik)