İstiklal|Tiyatro Tarihi Ve Skeçler

İSTİKLAL

(Perde)

KİŞİLER
ADALI HÜSEYİN (30 yaşında) - İHTİYAR KöYLÜ (70 yaşında) - KAZA KAYMAKAMI (40 yaşında) - HAPİSHANE MÜDÜRÜ (60 yaşında) - SAVCI (35 yaşında) - ADLİYE MÜFETTİŞİ (45 yaşında) - BİR ECNEBİ SUBAY (30 yaşında) TERCÜMAN (50 yaşında) - İKİ JANDARMA

SAHNE
(Akdeniz kıyılarında bir kaza merkezinin hapishanesinde müdür odası Sağda ve solda iki kapı Bir köşede bir yazıhane, telefon, birkaç sandalye Vakit gece Hapishane müdürü yazıhanenin başında uyukluyor Bir köşede bir hasır sandalye üstünde ak sakallı bir ihtiyar köylü, başını elleri arasına almış, dalgın dalgın düşünüyor Dışarıda köpeklerin uluduğu işitilir Sonra bir araba sesi)

BİR JANDARMA (Kapıdan girerek müdüre) — Müdür bey, Kaymakam, beyle Savcı bey geldi Yanlarında bir de yabancı var
MÜDÜR (Yerinden fırlayıp üstünü başını düzelterek) yursunlar buyursunlar
(Kapıya doğru koşar) (Savcı, Kaymakam ve Adliye Müfettişi sahneye girerler) KAYMAKAM (Müdürü Müfettiş'e takdim eder) — Hapishane Müdürü Arif efendi (Müfettişi göstererek) adliye Müfettişi beyefendi Gece yarısından sonra kasabaya teşrif ettiler
MÜDÜR — Sefa geldiniz beyefendi Gece yansından sonra teşrif ettiğinize nazaran hiç uyumamış olacaksınız
MÜFETTİŞ — Evet efendim öyle oldu Kasabanın bir heyecanlı gecesine rastgeldik
KAYMAKAM (Müdürü süzerek) — Siz de pek uyumuşa benzemiyorsunuz
MÜDÜR (Gülümseyerek) — İyi keşfettiniz Kaymakam bey Bendeniz de uyumadım On beş seneden beri kasaba hapishane müdürüyüm İlk defa idam cezasına tesadüf ediyorum (İçini çekerek) Düğünler gibi bu işler için de az çok hazırlık lâzım geliyor Geçerken belki görmüşsünüzdür Cami meydanında darağacım kuruyorlar Ara sıra çıkıp nezaret ediyorum
SAVCI (Gülerek Müfettiş'e) — Mesleğine pek uymaz amma hapishane müdürümüz şairdir Eski tarzda gazeller yazar Böyle bir vakanın kendisini ne kadar müteessir edeceğini tahmin buyurursunuz
MÜDÜR — Müteessir olmamak elde değil Maamafih bendeniz o kadar yufka yürekli bir insan değilim Bilhassa vazife başında Yani bendenizi öyle zayıf, iradesiz, aciz, korkak bir insan olarak tanımamanızı rica ederim Müfettiş bey
MÜFETTİŞ (Gülümseyerek) — Ne münasebet efendim İdam, cezaların en ağırıdır Bu çirkin ölüm en taş yüreklileri bile müteessir eder Fakat ne yaparsınız ki zarurî Umumun selâmet ve emniyeti için ara sıra bu çareye başvurmak lâzım geliyor
KAYMAKAM — Maalesef öyle Müfettiş bey Meselâ biraz sonra asılacak adam memleketin en uslanmaz bir çapkınıydı Bütün kasaba halkı ondan yaka silkerdi Birçok kimseler onun asılmasını bir bayram addediyorlar
MÜDÜR — Hakikaten öyle Müfettiş bey Adalı Hüseyin denen bu adam iki günde bir vukuat çıkarır, buraya gelirdi Birkaç gün yahut birkaç ay yattıktan sonra hapishaneden çıkarken dilim döndüğü kadar, nasihat ederim Sözlerim bir kulağından girer, bir kulağından çıkardı "Pekâlâ Müdür bey, pekâlâ Uslu otururuz amma insanlık halidir Sen yine ihtiyaten benim odayı hazır tut" derdi Hasılı Adalı burasını otele çevirmişti
KAYMAKAM — Ona nasihat eden sade Müdür bey değildi Ben de senelerce bu çapkınla uğraştım Hattâ, bu başına gelecek şeyi evvelden kendisine haber verdim; "Adalı! Sen bu gidişle galiba darağacında can vereceksin" dedim
SAVCI — Ne yapalım, kendi düşen ağlamaz
MÜFETTİŞ (Kaymakama) — Benim, meseleden haberim yok Bir kadın meselesi demiştiniz değil mi efendim?
KAYMAKAM — Evet bir kadın meselesi Yolsuz bir kadın için memleketin en kahraman, en temiz bir delikanlısına kıydı
SAVCI — Kanaatimce kimsenin ölümü bu serserininki derecesinde haklı olamaz
MÜFETTİŞ (Köşedeki düşünen ihtiyarı görerek) — Bu adam kim?
HAPİSHANE MÜDÜRÜ — öldürülen biçarenin babası
MÜFETTİŞ — Burada ne arıyor?
KAYMAKAM — Dün ayaklarıma kapandı "izin verin oğlumu öldürenin nasıl öldüğünü gözümle göreyim" diye yalvardı
MÜFETTİŞ (İhtiyara doğru yürüyerek merhametle) — Baba keşke sen gidip yatsan Bak ihtiyarsın Oturduğun yerde uyukluyorsun Hasta olacaksın
KöYLÜ (Yavaş yavaş yerinden kalkar) — Ben mi uyukluyorum bey? Aylardan beri bir gece gözüme uyku girdi mi sanıyorsun? Çocuğum gözümün önünden gidiyor mu ki gözlerim kapansın
MÜFETTİŞ — Hakkın var baba Allah sana sabır versin Demek istediğim şu ki, senin beklemene lüzum yok İntikamın alınacağından emin değil misin? Oğlunun katili biraz sonra cezasını çekecek
KöYLÜ — "Onun ipini bana çektirin" diye yalvardım, razı olmadılar Bari gözümle göreyim ölüm kolay mı imiş (Göğsüne yumrukla vurup içini çekerek ve ağlayarak) Ah, bey benim oğlumu göreydin sen de yanardın ya Ne filiz gibi delikanlıydı! İki elim koynumda kaldı Yazık değil mi bu yaşta bana?
KAYMAKAM (Müfettişe) — Bu adamın hali hakikaten yürekler acısıdır Dediği gibi oğlundan başka kimsesi de yoktu Şimdi böyle sürünecek vaziyete düştü
MÜFETTİŞ — Vah biçare vah
KAYMAKAM (Saate bakarak) — Vakit geliyor galiba Müdür bey
MÜDÜR (Asabiyetinden sakallarını çekerek) — Ah şu gece bir geçse Şu iş bir hayırlısıyla olup bitse (Dışarıda köpek ulumalarıyla karışık birkaç otomobil kornası Bir otomobilin sokakta durduğu işitilir)
KAYMAKAM — Garip şey Kasabamızda otomobil yok Bu saatte kim gelmiş olabilir?
MÜFETTİŞ — Şunu bir anlayım bakalım Müdür bey
MÜDÜR — Hay hay efendim
(Müdür soldaki kapıya giderken kapı açılır, jandarma girer)
JANDARMA (Kaymakama) — Efendim bir ecnebi subayı ile tercümanı geldi Sizi istiyorlar Evinize uğramışlar Burada olduğunuzu söylemişler
KAYMAKAM — Bir ecnebi subayı mı? Şaşılacak şey
(Kapıda formalı bir ecnebi subayı görünür Göğsünde büyük bir kordon var Arkasında orta yaşlı bir tercüman) j:
JANDARMA (Tercümana Kaymakamı göstererek) — Kaymakam bey bu beyefendidir
KAYMAKAM — Buyurun efendim Beni mi istedinizKimsiniz?
(Subay ve Tercüman selâm verirler)
KAYMAKAM (Sandalye göstererek) — Buyurun efendim
(Subay işaretle reddeder)
TERCÜMAN — Kaymakam bey zatıâlinizsiniz değil mi?
KAYMAKAM — Evet
TERCÜMAN (Bozuk bir telâffuzla) — Devlethanenizde aradıksa burada olduğunuzu söylediler (Subayı göstererek) Binbaşı efendi kumandan "Galo" Hazretlerinin baş yaverleridir Kendisini kumandan Galo Hazretleri sureti mahsusada göndermişlerdir
KAYMAKAM — Kumandanın arzulan nedir?
TERCÜMAN — Efendim burada Adalı Hüseyin isminde bir delikanlı idama mahkûm edilmiş Sanırım ki birkaç saat sonra hüküm infaz edilecekmiş Malûmu âliniz bu çocuk "Terma" Adası ahalisindendir "Terma" Adası beş sene evvel Türkiye Devletinden ayrıldı ise bu delikanlı da Türkiye'ye gelip yerleşmiştir Ancak kendisinin "Terma" Adasından kaydı silinmemiştir Yani şunu demek isterim ki bu delikanlı bugün Türkiye tabiiyetinde değildir Hattâ büyük kardeşi "Resul Efendi" Terma'da belediye reisidir Devlete çok büyük hizmeti vardır Resul efendi yeni hükümeti metbuasına müracaat etmiş, Türkiye Devletinin kapitülâsyonlar mucibince bu Adalı Hüseyin'i muhakeme ve idam etmeye hakkı olmadığını söylemiştir Sözü uzatmayalım Neticede talebi haklı görülmüş Adalı Hüseyin'in yaver efendi vasıtasıyla salimen kumandana teslim edilmesi istenilmesine karar verilmiştir Bereket tam zamanında yetiştik
(Kaymakam, Sava, Müfettiş, Hapishane Müdürü hayretle birbirlerine bakarlar aralarında konuşurlar)
KAYMAKAM — Tercüman efendi İzahatınız bize biraz karışık geldi Kanunlarımızın idama mahkûm ettiği bir adamı size teslim etmemizi mi istiyorsunuz?
TERCÜMAN — Evet Kaymakam Bey
KAYMAKAM — Devlet mahkemesinin idama mahkûm ettiği bir mücrimi kimsenin kimseye teslim etmeye hakkı yoktur Bunu kumandan Galo Hazretleri de pek iyi bilirler TERCÜMAN (Yaverle konuştuktan sonra küstah bir tavırla) — Yaver efendi buyuruyorlar ki General Galo Hazretleri lâzım gelen hakkı ve kuvveti kendilerinde bulmasa idiler böyle bir işe teşebbüs etmezlerdi (Soğuk bir sükût)
TERCÜMAN (Sinsi ve küstah) — Kaymakam bey bendeniz Türkiye'de büyümüşüm Türkleri severim İstemem ki onlara bir zarar gelsin Onun için müsaade ederseniz hakikati daha açık söyleyeyim General Galo Hazretleri bu akşam Vali Paşaya bir nota vermişler, Adalı Hüseyin sağ salim teslim edilmezse maalesef kuvvete müracaat edileceğini beyan etmişlerdir Gece olmasa idi de şu yokuşun başına çıksa idik bir zırhlı ile iki torpitonun kasabaya toplarını çevirip durduğunu görürdünüz Bu fevkalâde nazik bir meselei siyasiyedir anlıyorsunuz? (Adliye müfettişi kendi kendine söylenerek dolaşır)Ne rezalet Ne tahammül edilmez rezalet yarabbi!
KAYMAKAM — Peki Vali Paşa ne cevap verdi?
TERCÜMAN — Vali Paşa mabeyinden yetişme bir ferasetli paşadır Amiral, Galo Hazretlerinin notalarıyla beraber size şu tezkereyi gönderdi
(Yavere işaret eder Yaver büyük bir zarf çıkartıp Kaymakama verir)
TERCÜMAN — Buyurunuz beyefendi
(Kaymakam büyük bir heyecan içinde zarfı yırtar Kâğıtları çıkarır Müfettiş, Savcı ve Hapishane Müdürü de ona yaklaşırlar, sessizce okurlar Sonra heyecan ve nefretle birbirlerine bakarlar)
KAYMAKAM — Ne dediniz?
SAVCI — Kepazelik
MÜFETTİŞ — Namussuzluk Devlette iki paralık haysiyet bırakmadılar
SAVCI — Ne bedbaht insanlarmışız yarabbi!
KAYMAKAM — Şimdi ne yapacağız beyefendiler İsabet ki yalnız değilim
SAVCI — Evet, seri bir karar vermek lâzım
MÜFETTİŞ (Büyük bir ümitsizlik içinde acı acı gülümseyerek) — Karar verilmiş gitmiş Elinizi yüzünüze kapayıp Adalı'yı bunlara teslim etmekten başka yapılacak ne iş var? KAYMAKAM (Ellerini oğuşturarak) — Ben namussuzluğu nasıl yapacağım?
MÜFETTİŞ (Deli gibi) — Sana ne oluyor azizim? Ecnebi kapitülâsyonu kabul eden bir devlet her türlü --------liği ezelden kabul etmiş, sineye çekmiş bir devlet demektir Vali Paşa, mabeyin usulü, lâkırdıyı ağzında gevelemekle beraber Adalı'nın teslimini hemen açıktan açığa emrediyor (İhtiyar köylü bu muhavereye kulak kabartmıştır Fakat pek anlayamamıştır)
İHTİYAR (Yavaş yavaş kaymakama yaklaşır) — Ne oluyor beyefendi? Allah rızası için bana da anlatın
KAYMAKAM (Hiddetle) — Ne olacak baba Oğlunun katili ecnebî tebaasıymış Düşman gemileri üstümüze toplarını çevirmişler Adalı'yı istiyorlar Sağ salim onu teslim edecekmişiz
İHTİYAR (Evvelâ vurulmuş gibi sendeler, sonra derin ve saf bir bakışla Kaymakam ve arkadaşlarına) — Etmeyin efendiler Benim gibi dertli bir ihtiyarla eğlenmek günahtır Sizin gibi efendilere yakışmaz
KAYMAKAM — Ne eğlenmesi baba Bizde eğlenecek hal var mı?
İHTİYAR (Kaşlarım çatarak ağır ağır) — Eğleniyorsunuz Koca devlet, koca Türk Devleti; mahkemesinin kararını bozdurur mu? Mahkûmunu eliyle düşmana teslim eder mi? Bunu benim ihtiyar kafama sokamazsınız
MÜFETTİŞ (Derin bir teessür içinde) — Sus baba sus Bu sözlerinle bizleri, memleketin münevver denen adamlarını yerin dibine sokuyorsun
KAYMAKAM (ihtiyarın omuzunu, yanaklarım okşayarak) — Bunun sebeplerini sana anlatmak, senin saf, mübarek başına sokmak kabil değil babacığım Fakat bu iş böyle Bizim de senin kadar yüreğimiz yanıyor Utancımızdan yere geçiyoruz Fakat böyle itaat edeceğiz, Adalı'yı teslime mecburuz
İHTİYAR (Teessürü gittikçe korkunç bir hiddete dönerek bağırmaya başlar) — Kabul etmem Ben adalet isterim Kanıma kan isterim Bu milletin namusu var Siz onu teslim etseniz bile ben parçalarım Bakmayın ihtiyarlığıma, ben de genç oldum, bu milletin namusu için ben de kanımı döktüm (Ecnebi zabitine hücum edecek gibi) Sen kim oluyorsun? (Jandarma İhtiyarı kolundan yakalar)
KAYMAKAM — Baba aklının ermediği işe karışma Canımızın sıkıntısı zaten kendimize yetiyor
İHTİYAR — Bey sen buranın kaymakamısın Büyüğiimüzsün Yarın ahrette iki elim yakanda olsun eğer
KAYMAKAM (Hiddetle bağırarak) — Sus dedik baba Şimdi seni dışarıya attırırım (Tercümana) Yaver efendiye söyleyin Mazur görsünler Bu adam çocuğunun acısıyla ne yaptığını bilmeyen bir zavallı babadır
TERCÜMAN — Malûm efendim, malûm Yaver efendi deanlamıştır Ziyam yok
KAYMAKAM (Müfettiş ve Savcıya) — Adalı'yı veriyoruz değil mi?
MÜFETTİŞ (Omuz silker) — Başka çare var mı? ^
SAVCI — Ne zillet yarabbi ne zillet
MÜDÜR — Bu gidişle bakalım daha neler göreceğiz
KAYMAKAM (Müdüre) — Adalı uyanık mı?
MÜDÜR — Uyandırmıştık
KAYMAKAM — Bu sabah asılacağını biliyor muydu?
MÜDÜR — Maalesef biliyordu Adalı'ya fena halde diş bileyen üç kişi münasebetsizlik ettiler Gece pencerenin önünde: "Adalı Allah bugünleri bize gösterdi Yarın sabah asıldığını seyre geleceğiz" diye bağırdılar
KAYMAKAM — Hakikaten can sıkacak bir münasebetsizlik! Ne yaptı? Korktu mu?
MÜDÜR — Elbette korkmuştur ölüm bu Fakat yine de şirretliği elden bırakmadı Pencereden dehşetli küfürler etti Duvardan tırnaklarıyla parçalan sökerek kafalarına yağdırdı Demin jandarmalar kelepçesini vuruncaya kadar akla karayı seçtiler Zavallılardan birinin bir dişi kırılmış, birinin diz kapağı berelenmiş, birinin kulağını dişleriyle koparıyormuş
KAYMAKAM — Hakikaten misli görülmemiş bir şerir Yazık ki elimizden kurtuluyor (Bu muhavere esnasında ihtiyarın heybesinden bir bıçak çıkardığı gizlice cebine soktuğu görülür)
KAYMAKAM — Haydi Müdür bey Emir ver de getirsinler
MÜDÜR — Başüstüne Kaymakam bey (Müdür çıkar)
KAYMAKAM (Sessizce ve sakin duran ihtiyara) — Baba ne yapalım kader böyle imiş Haydi artık git
İHTİYAR (Sinsi bir mazlumlukla) — Bir ziyanım dokunuyor mu ki bey
KAYMAKAM — Hayır ama belki heyecanlanırsın Bağırıp çağırmaya kalkarsın
İHTİYAR — Yok bey Bağırıp çağırmayacağım
KAYMAKAM — Söz veriyor musun?
İHTİYAR — Veriyorum bey,
(Adalı'nın dışardan bağırdığı işitilir) Ulan ellerim zincirli diye mi beni itiyorsun? Benim ölüm senin gibi sekiz hergelenin hakkından gelir
KAYMAKAM —- Hâlâ edepsizliğinde devam ediyor (Adalı iki jandarmanın arasında girer Elleri kelepçelidir)
ADALI (Saç baş karmakarışık, küstah bir tavırla Kaymakama) — Hayrola Böyle erken erken ne zahmet? Sizi leş kargaları sizi Ulan hayırlı bir iş var deseler bu vakit yatağınızdan kalkar mısınız ya Herifçi oğulları gidi Bunlar da seyre mi geldi?
KAYMAKAM — Terbiyesizlik etme Adalı
ADALI (Dişlerini gıcırdatarak kinle) — Şu ellerimdeki demir olmasa bana bu cevabı vermezdin ya Dua et ulan Hepiniz gözünüz aydın artık
KAYMAKAM — Adalı bu lâkırdıların sırası değil Sus da beni dinle Biraz sonra asılacaktın Fakat şeytan sana yardım etti Kurtuluyorsun Şimdi seni serbest bırakacağız
ADALI — Ulan utanmadan bir de benimle alay mı ediyorsunuz be?
KAYMAKAM (Jandarmaya) — Çözün ellerini (Jandarma yürür Adalı'nın bileklerindeki kelepçeyi çıkarmaya başlarlar Adalı hayretten taş kesilir)
ADALI (Şaşkın şaşkın etrafına bakarak) — Bu ne iş bu Bu ne iş bu? (Kelepçe çözülmüştür Fakat Adalı o kadar şaşırmıştır ki, hâlâ yerinden kımıldamıyor Ellerini kaldırır; hareket ettirir, yüzüne yaklaştırır) Ulan rüya mı görüyoruz Sahi be? Demek ben asılmayacağım Kaymakam beni aldatmıyorsun ya
KAYMAKAM — Serbestsin
ADALI (Derin bir nefes alarak) — Hay Allah razı olsun be Terbiyesizlik ettik ama kusura bakma (Bir çocuk sevinci içinde) Yaşamak tatlı şey be yahu Bari ben de bir daha uslu oturayım (Kaymakama) Eksik olmayın (Biraz durduktan sonra) Allah devlete millete zeval vermesin
KAYMAKAM — Bizim devlete dua etme Senin kendi devletine dua et
ADALI — Kimmiş benim devletim?
KAYMAKAM — Senin memleketin neresi?
ADALI — "Terma" adası
KAYMAKAM — "Terma" adasını Türklerden alan devlete dua et Bize kalsa işin fenadır Onlar seni kurtardı (Subayla Tercümanı gösterir)
ADALI — Anlayamıyorum, anlayamıyorum
TERCÜMAN (Bir adım ilerler, nutuk söyler gibi tane tane) — Adalı Kaymakam beyin söyledikleri doğrudur Kardeşin Resul efendi General Galo Hazretlerine müracaat etti Türklerin seni asmaya hakkı olmadığını söyledi General Galo Hazretleri de lâzım gelen teşebbüsleri yaptı, hattâ bir zırhlı ile iki torpido buraya senin için gelmiştir Şimdi seni otomobilimize alıp götüreceğiz Dört beş saat sonra Terma'da ailenin içinde olacaksın Yaver efendiye teşekkür et derdim Fakat sanırım onun lisanım daha bilmezsin Bundan sonra öğreneceksin Şimdi ona yalnız "Yaşasın General Galo" de,
elini sık
ADALI (Büyük bir gurur ve istihfaf ile Tercümanı süzerek)— Sen kimsin?
TERCÜMAN — Ben General Galo Hazretlerinin tercümanıyım
ADALI — Anlaşıldı Anlaşıldı Sen ister bu efendiye, ister General Galo dediğin adama benim tarafımdan şu sözleri söyle Ben aşağılık bir serseriyim Herkesin bildiğini ne
saklayayım Binbir türlü marifetim, pisliğim vardır Bu yetmiyormuş gibi bir kardeşimin kanma da el bulaştırdım İstemezdim ama oldu Ne yapayım Kader Talih Fakat benim bütün ahlâksızlıklarıma, pisliklerime karşı bir tek iyi tarafım vardır Benim memleketimin, devletimin işine yabancıların, dost olsun, düşman olsun, ecnebinin burnunu, parmağını sokmasına tahammül edemem Benim devletim, benim kanunum beni ölmeye mahkûm ediyor Haksız yere bile olsa benim devletimdir, benim milletimin kanunudur (Heyecanı artmış, sesi tıkanarak) Unutma amma Allah aşkına unutma Söylediğimi General Galo'ya bir bir tekrar et De ki bu külhanbeyinin tahsili, terbiyesi yok Adamakıllı lâkırdı etmesini bilmiyor, (biraz sükût) bir tek lügat biliyor: "İstiklâl" Ben yalnız bu lügatin mânasını biliyorum İstiklâl (Derin bir nefretle) General Galo memleketime, milletime zırhlıların toplarım çevirecek Bizim hükümetimizle kanunumuzla çocuk oyuncağı gibi oynayacak (Elini göğsüne vurarak) Ben bunu kabul edeceğim, Terma'daki namussuz kardeşimin yanına gidip canımı kurtaracağım General Galo'ya, onun devletine "Yaşasın" diye bağıracağım Beni bu ekmekten yiyecek kadar mı aşağılık sanıyor, General Galo, Terma'daki kardeşlerim? (Müdür Müfettiş ve Savcıyı göstererek) Benim asıl kardeşlerim bunlar! Et tırnaktan ayrılır mı? Onlarla aram açık olabilir Hangi ailede kavga yoktur Onlar bana yolsuzluklarım için kızgındır haklan var (Muhabbet ve sitemle Türklere bakarak ve göstererek) Ben de onlara kızgınım Nasıl oldu da beni size, düşmana teslime razı oldular? Nasıl oldu da yabancının işimize karışmasına bu okumuş, yazmış adamlar rıza gösterdiler (Türkler başlarını eğerler) Amma bizim dargınlığımız kardeş dargınlığıdır Islak tülbent kuruyuncaya kadar geçer (Kaymakamın elindeki kâğıdı alarak) Kaymakam bey Bu benim af kâğıdım mı? Ver onu bana O herkesten evvel benim hakkım Ellerim iki dakika serbest kaldı Bakın onların göreceği işe (Kâğıtları parça parça yırtar, bir kibritle yakar, oturur) Küllerinin bile bu toprakta kalmasını istemem General Galo Hazretlerine benden selâm söyle, bizim işimize karışmasın Ondan beklediğimiz insanlığın, iyiliğin en büyüğü budur Şimdi artık ellerimin işi bitti (Jandarmaya) Arkadaş demiri yine yerine tek (Jandarma tereddüt eder)
ADALI (Gülerek masum bir tavırla) — Kaymakam bey Emret şuna Beni kızdıracak yine kavga çıkaracağım küfredeceğim Gözünle görüyorsun ya! Her zaman kabahat bende değil beni kışkırtıyorlar Damarıma basıyorlar (Jandarmaya) Yahu bu zincirlerin benim bileklerime takılmasını bu devletin kanunu emretmedi mi? Ayıp sana be (Jandarma kelepçeyi takar Adalı dindar bir hürmetle gözlerini kapayarak kelepçeyi öper, gözlerini süzer) Benim memleketimin, milletimin zincirleri Galo'nun gönderdiği hürriyetten çok tatlıdır Benim biricik Türkiyem yaşasın (Ecnebilere) Haydi efendiler Siz yolunuza (Kaymakama) Biz de yolumuza Vasiyetim masiyetim yok, haydi gidelim şu işi bitirelim
İHTİYAR (Kaymakama) — Bey, sana ses çıkarmayacağım diye söz verdim Lâkin yüreğim yanarak yalvaracağım Bırak beni Adalı'ya iki çift lâkırdı söyleyeyim (Adalı ya yanaşır, cebindeki bıçağı çıkarıp gösterir) Adalı seni düşmana bıraksaydılar ben ne olursa olsun kendi elimle bıçaklayacaktım (Biraz durur) Adalı, beni bir evlâttan mahrum ettin Lâkin yaptığın iş bütün kinimi söndürdü Gel kabul et ölen oğlumun yerine seni bağrıma basayım Seni kendime evlât edeyim Ben de eski askerim Zaten bizde eski asker olmayan hangi ihtiyar var ki Ben de senin gibi "îstiklâl"in mânasını bilirim Benim gibi bir ihtiyar için "İstiklâl"in mânasını bu kadar iyi anlamış bir delikanlıdan iyi evlât olur mu? Ah benim çocuğum öz evlâdım (Adalı'yi alnından, gözlerinden öper) Aramızda devletin büyük adamları var Ben cahil bir adamım Pek aklım ermez ama onlar seni yine bu günlük daracağına gönderecek yere odana götürürler, gördüklerini hükümete yazarlarsa belki affedilirsin Ben kanımı helâl ettim O zaman oğlum olursun, benim gözlerimi sen kapatırsın Yok olmazsa ne diyelim, memleketine kanununa karşı boynumuz kıldan ince O zaman da ben senin gözlerini elimle yumarım İki çocuğum vardı, Allah ikisini de aldı diye ağlarım
(İhtiyar Adalı mn boynunda hıçkıra hıçkıra ağlarken perde iner)
Reşat Nuri GÜNTEKİN