Kahramanmaraş Olayları

Kahramanmaraş Olayları

Kahramanmaraş olayları, 19 Aralık-26 Aralık 1978'de Kahramanmaraş'ta meydana gelen, Cumhuriyet tarihinin en önemli katliamlarından biridir 12 Eylül Darbesine gerekçe olarak kullanılan ya da hazırlanan olaylardan biri olarak kabul edilir Olayların gerçekleştiği dönemde, Kahramanmaraş Vali Vekili görevinde Abdülkadir Aksu bulunmakta idi [1] Bülent Ecevit'in arşiv belgelerine göre MİT ve Alparslan Türkeş'in birlikte düzenledikleri bir hadisedir [2]

Katliamda sol görüşlü kişiler ve Aleviler hedef alınmıştır [3] Günlerce süren saldırıları önlemekte yerel güvenlik güçleri yetersiz kalınca Kayseri ve Gaziantep'ten askeri birlikler gönderildi Bu arada İçişleri Bakanı İrfan Özaydınlı istifa etti ve yerine Hasan Fehmi Güneş getirildi

Olaylar nedeni ile Diyarbakır, İzmir, Suriye-İran-Irak gibi sınır boylarını çevreleyen iller de dahil olmak üzere birçok ilde sıkıyönetim ilanı gündeme gelmiş ve 26 Aralık 1978 saat 0700 den itibaren İstanbul, Ankara, Kahramanmaraş, Adana, Elazığ, Bingöl, Erzurum, Erzincan, Antep, Kars, Malatya, Sivas ve Urfa olmak üzere, toplam 13 ilde Sıkıyönetim ilan edilmiştir Daha sonra bu İllerin sayısı arttırılmıştır[4]

Sıkı yönetim mahkemelerinde açılan davalar 1991 yılına kadar sürmüş, çoğunlukla sağ ve aşırı sağ görüşlü olarak nitelenen toplam 804 kişi hakkında dava açılmış; sanıklardan 29 kişi idam, 7 kişi müebbet hapis, 321 kişi de 1-24 yıl arasında hapis cezaları ile cezalandırılmıştır İdam ve müebbet hapis cezaları dışındakilere 1/6 oranında cezai indirim uygulanmış ve cezaları azaltılmıştır Sıkı yönetim mahkemesinin kararı Yargıtay tarafindan bozulmuş, yeniden yapılan yargılama sonucunda idam cezaları uygulanmamıştır[kaynak belirtilmeli]

Ceza alanların cezaları da; 1991 yılında çıkarılan Terörle Mücadele Kanunu nedeniyle, ertelenerek serbest birakıldılar [5] Bu kişilerden bazıları daha sonra milletvekili olarak TBMM çatısı altında yer aldılar [6] [7]

Olaylardan sonra Maraş`ta yaşanan yoğun göç nedeni ile sol görüşlü ve Alevi yurttaşların büyük çoğunluğu Maraş'ı terk etmiştir

Konu başlıkları

* 1 Olayların gelişimi

* 2 Aydınlık'ın iddiası

* 3 Devlete ait gizli rapor

* 4 Dipnotlar

* 5 Ayrıca bkz

* 6 Dış bağlantılar

Olayların gelişimi

Siyasal nedenlerle körüklenen Alevi-Sünni ayrılığının Kahramanmaraş'ta gerginliği tırmandırdığı bir dönemde, 19 Aralık'ta kentteki Çiçek Sineması'na, Güneş Ne Zaman Doğacak isimli filmin gösteriminde, patlayıcı madde atıldı[8] (Daha sonra bombayı Ökkeş Şendiler'ilerin attığı anlaşıldı) Bombalama eyleminin karşı görüşlü kişiler tarafında yapıldığını ileri süren kalabalık sağcı bir grup CHP il merkezine, PTT ve TÖB-DER (Tüm Öğretmenler Birleşme ve Dayanışma Derneği) binalarına saldırdı21 Aralık öğle saatleri Hacı Çolak ve Mustafa Yüzbaşıoğlu adlı iki sol görüşlü öğretmen silahlı saldırı sonucu yaşamlarını yitirdi[kaynak belirtilmeli]

22 Aralık'ta öğretmenlerin cenazeleri kaldırılırken büyük olaylar oldu Cenazelerin getirildiği camide bulunan bir grup, ölenlerin cenaze namazının kılınmasına karşı çıkarak engellerken bir yandan da cenaze törenine katılanların camileri ateşe verdiği söylentisi kentin Sünni mahallelerine hızla yayıldı Bunun üzerine harekete geçen silahlı ve sopalı kalabalık gruplar Kahramanmaraş'ın Alevi mahallelerine saldırdılar Bunun ertesinde ve toplamda üç gün süren saldırılar sonucunda; Resmi verilere göre 105 kişi öldü, 176 kişi yaralandı, 210 ev, 70 işyeri tahrip edildi Resmi olmayan beyanlara göre ise ölü sayısı 500'e yakındır [9] Bütün bu saldırılarda saldırganlar kolluk kuvvetlerinin (polis ve asker) herhangi bir müdahalesi ile karşılaşmadılar

Olayın bir numaralı sanığı Ökkeş Kenger, soyadını Şendiller olarak değiştirmiş, daha sonra XIXDönem Kahramanmaraş milletvekili seçilmiştir↑

Aydınlık'ın iddiası

Aydınlık Gazetesinin 12 Ocak 1979 tarihli sayısından aktarılmaktadır:

Kahramanmaraş katliamı, EDEM (Yağ Fabrikası) toplantısında kararlaştırıldı Katliamdan 15 gün öncesine rastlayan toplantıya, EDEM ortağı Faruk ARIKAN, Fabrikatör ve Hacı Çiftliğinin sahibi Muammer PAKDİL, kardeşi Cahit PAKDİL, Faruk ARIKAN'ın ağabeyi Hacı Osman ARIKAN, Pişkinler İplik Fabrikası sahibi Abdurrahman PİŞKİN, Çırçır ve Prese Fabrikatörü Sıddık AKDİŞLİ, Tanrıverdi Çırçır Fabrikası sahiplerinden Zekeriya TANRIVERDİ, Yağlıca kardeşler Kooperatif şirketi sahipleri Kasım ve Ali YAĞLICA, Fabrikatör Tarık SARIKATİPOĞLU, Çırçır Fabrikatörü Mehmet VAKKASOĞLU, AP İl Başkanı ve Kadıoğlu Çiftlikleri sahibi Faruk Kadıoğlu, Belediye Başkanı Ahmet Uncu, MİSK Bölge Temsilcisi (Başkanı) Cemil Tozkoparan katıldılar

Toplantının açış konuşmasını yapan Hasan Balcı, Bugüne kadar bizleri koruyabilmeleri için ülküdaşlarımıza her ay 250 bin lira para veriyorum Sizler ise bugüne kadar bir kuruş yardım yapmadınız Hükümete haddini bildirmek ve Alevi komünistleri yok etmek istiyorsak mutlaka birleşip bütün gücümüzü ortaya koymalıyız Elbirliği yapalım, Maraş'ı komünistlerden, POL-DER'cilerden, TÖB-DER'cilerden temizleyelim demiştir Gazetenin bu haberi yalanlanmamıştır↑

Devlete ait gizli rapor

Dönemin İçişleri Bakanı İrfan Özaydınlı, KMaraş Katliamı’nın gün ışığına çıkartılması için özel bir ekip görevlendirdi Özel ekip ayrıntılı raporunu İçişleri Bakanı’na sundu Ancak raporun içeriği gizli tutuldu[kaynak belirtilmeli] Gündem Dergisi, bu raporun bir kısmını elde ederek bazı bölümlerini daha sonra yayımladı

Raporun yayımlanan bölümü şöyledir:

1 18 Aralık 1978 günü, ÜGD Maraş şubesi ikinci başkanı Mustafa Kanlıdere, Ökkeş Kenger ve üçüncü başkan Mustafa Tecirli’ye “Halkı kışkırtmak, tahrik etmek ve isyanını sağlamak için solcuların attığı süsü verilmek kaydıyla, tahrip gücü az bir dinamit atılmasını” emretmiştir

215 gün öncesinden itibaren, gelecek program olarak “Zeynel ile Veysel” filmi gösterilecekken Adana Maraş ÜGD Şubesi’ne gelen iki şahsın getirdiği ‘Güneş Ne Zaman Doğacak” filmi 16 Aralık’ta aniden gösterime sokulmuştur

3Olaylardan önce, Ankara İli Bahçelievler, Karşıyaka ve Keçiören semtlerinde oturdukları bilinen Hüseyin Yıldız, Ünal Ağaoğlu, Haluk Kırcı, Mustafa Özmen, Mustafa Dülger, Remzi Çayır, Mustafa Demir, Bünyamin Adanalı, Ahmet Ercüment Gedikli, Mustafa Korkmaz ve İsmail Ufuk ile Mehmet Gürses isimli şahısların Kahramanmaraş iline gittikleri öğrenilmiştir

422 Aralık 1978 günü Maraş’ta olaylar patlak verdiğinde iki ayrı telefon görüşmesi yapılırYapılan araştırmalarda ,Adana ilinden bir şahıs, Malatya Özel Doğu Kliniği Doktoru Muhittin Turgut’u telefonla arayarak ; ‘Kahramanmaraş’tan oraya yaralılar gelecek, dikkatli olun’ der Muhittin Turgut ise; ‘Orasını bana bırakın Malatya olaylarında bir açık verdim mi ki bunda vereyim Malatya olaylarında ne şekilde çalıştığımı siz de bilirsiniz’ karşılığını verir

Dipnotlar

1 ↑ Aydınlık Gazetesi 12 Ocak 1979 Sayısı

2 ↑ Maraş katliamında derin tartışma

1 ^ TMBB Milletvekili biyografisi

2 ^ [1]

3 ^ TRT Haber Merkezi 27 Aralık Tarihli Ajans

4 ^ Belgenet:26 Aralık 1978'de Kahramanmaraş olayları

5 ^ 29 Kasım 1994 Mesut Yılmaz TBMM grup konuşması

6 ^ TBMM Genel Kurul Tutanağı19 Dönem 4 Yasama Yılı 3 Birleşim

7 ^ BBP kurucularından Ökkeş Şendiller istifa etti

8 ^ Filmin yönetmeni Mehmet Kılıç röportajı

9 ^ Konuyla ilgili olarak bir itrfaiye eri sadece kendisinin 250 ceset gömdüğünü beyan etmiştir