Hava Harekatı - Harekatın Evreleri

Hava Harekatı - Harekatın Evreleri

Boğazın Birleşik filo ile denizden zorlanması konusundaki karar, oldukça tartışmalı alınmıştı Birleşik filonun tek başına boğazı zorlayıp geçemeyeceği ve harekatın, deniz-kara işbirliği biçiminde gerçekleştirilmesi hususunda ilgililerce birçok uyarılarda bulunulmuşsa da, karar da direnilmişti

Bu kararı benimsemiş olarak, başından beri Birleşik Filo’nun komutasını elinde bulunduran Amiral Carden’in Şubat 1915 sonundan Mart ortalarına dek Boğaz içinde gece ve gündüz sürdürdüğü operasyonlar başarıya ulaşamamıştı İşte gerek bu başarısızlıkların yarattığı hayal kırıklığı, gerekse gelecekte de karşılaşılabilecek güçlükler, onu umutsuzluğa düşürmüş ve bu durumda sağlığını etkilemişti Bunun sonucu olarak Carden, 16 Martta görevden alındı, yerine yardımcısı Amiral de Robeck (17 Mart 1915) atandı

Koramiral de Robeck’in Akdeniz İngiliz Donanma Komutanlığı görevini üstlenmesinin hemen ertesi günü, 18 büyük savaş gemisi (ikisi İngiliz, biri Fransız) üç deniz tümeni halinde teşkilatlanmış ve üç hat halinde tertiplenmiş olarak Boğaz’a doğru ilerliyordu

Bu donanma içinde, savaşın yeni ve denenmiş silahı olarak 48 uçak da bulunuyordu Amacı yanlış anlaşılmış, eksik ve yanlış tanımlanmış ve koordine edilmemiş olarak uçaklar, içinde yer aldıkları harekat gibi, savaş süresince yaratıcı stratejik düşünme tarzını hiç hesaba katmayarak trajik bir hayal kırıklığı yaratmıştır

18 Mart 1915’te Türk tarafının kara birliklerinin durumu ise şöyleydi: Karargahıyla Anadolu yakasında bulunan 9 ncu Piyade Tümeninin Gelibolu Yarımadasındaki birlikleri sağ ve sol yan müfrezeleri adı altında buradaki 19 ncu Tümen Komutanlığı emrindeydi Anadolu yakasında ve karargahıyla Kalvert Çifliğinde bulunmakta olan bu tümen (9 ncu Tümen) bizzat kendi kuruluş ve emrindeki birlikleri; genellikle Karantina-Kumkale arasında Boğaz’ın iç kesimiyle Kumkale-Kumburnu arasındaki Ege Denizi kıyılarını gözetlemek ve özellikle Kumkale dolayını düşman çıkarma girişimlerine karşı savunmak üzere düzenlenmiş bulunuyordu

Balıkesir’den gelerek, karargahıyla Ezine’de yerleşen 11 nci Piyade Tümeni, Kumburnu (hariç)Edremit Körfezi’nde Akçay İskelesi (hariç) arasındaki Ege Denizi kıyı kesimini gözetleme ve koruma altında bulundururken büyük kısmıyla da Boğaz Bölgesi dışından gelebilecek tecavüzlere karşı kullanılmak üzere, Ezine dolaylarında toplu durumda bulunuyordu

13 Kasım 1914’te karargahı Çanakkale’den Gelibolu’ya alınmış olan 3 ncü Kolordu, kuruluşundaki 7 nci,18 nci tümenler ve bir kısım birlikleriyle Başkomutanlık emri gereği Koyun Limanı-Değirmenler çizgisinin Kuzeydoğusundan Saroz Körfezindeki Karaçalı’ya kadar olan kıyı kesimini gözetleme ve koruma görevini sürdürüyordu

Düşmanları gibi Türkler de o zamanlarda askeri havacılığın potansiyelinin değerini ne tam olarak kavrayıp takdir etmişler, ne de bu potansiyeli anlamışlardı Bununla birlikte, savaş gittikçe şiddetlenirken zayıf Türk Hava Ordusu’nun, Çanakkale’deki Müttefik bozgununa katkıda bulunan birçok görevin yerine getirilmesiyle kendisine güvenilen,dayanılan başarılı bir hava kuvvetine dönüştüğü görülecektir

Türk-Alman havacılık servislerinin birinci görevi keşifti Çıkarmanın başında her iki taraf bombalama görevlerini gerçekleştirdi ancak bomba kapasitesinin sınırlı olması ve ilkel nişan alma metodları nedeniyle çok az görev başarıyla tamamlanmıştır İki tarafın uçakları arasındaki hava muhaberesi, çıkarmanın sonlarına kadar nispeten nadiren gerçekleşmiş ve uçaklardaki hasarların çoğu mekanik arıza ve pilot hatasından kaynaklanmıştır

Destansı Çanakkale Savaşı süresince havacılığın her iki tarafta oynadığı rolün katkısını veya böyle bir katkının yokluğunu tam olarak kavramak için; bu savaşın dört belirgin evresi incelenmek zorundadır Çünkü savaşın her evresiyle beraber uçakların oynadığı rol değişmiştir Birinci evrede, 18 Mart’ta uçak destekli istila filotillası tarafından Çanakkale Boğazı geçitlerini zorlayıp aşmak üzere ana saldırı başlatılmadan önce; mayın arama-tarama faaliyetleri yapılırken Müttefik Kuvvetler, Türk savunma hatlarını bombaladı

İkinci evrede havadan gözetleme ile desteklenen Türkler, Müttefikleri 25 Nisan’da geri püskürterek, uygun çıkarma uçağının bulunmaması ve amfibi harekata yönelik bir eğitim ya da yakın hava desteğinin olmayışı nedeniyle savaş dehşet verici kayıplara karşılık çok küçük kazanımların sağlanmasıyla sonuçlandı Üçüncü evrede, inatçı Türk direnişi ve iyileştirilmiş hava-yer desteği, Müttefikleri Ağustos’da Suvla (Anafarta) Körfezine sonraki çıkarmayı yapmaya zorlamıştır Bu girişim, 4000’den fazla askerin ölümü ve cesur Türk savunması tarafından vurulup düşen birçok uçak pahasına, 1600 metrelik cephede sadece 350 metrenin ele geçirilmesi gibi bir felaketle sonuçlandı Dördüncü evrede, Müttefikler Çanakkale harekatından vazgeçmeye karar verdiler Bu karar, savaşın son evresine, Aralık’ta Suvla (Anafarta) körfezinden askerlerin ve müttefik uçakların çekilmesine yol açtı On beş gün sonra güçlü bir hava kuvvetinin desteklediği Türk Ordusu bu bölgedeki egemen güç olarak kabul edilerek, İlyas Burnu boşaltılmıştır

Eldeki tayyareler seferberlik planına göre dağıtılmaya başlandığında Pilot Üsteğmen Fazıl 17 Ağustos 1914 günü 2 nci uçuş denemesinde Nieuport’la Nara’daki alana inmeyi başarmıştır Fakat daha sonra bu uçaktan istenildiği kadar yararlanılamamıştır Bütün bunlara karşın usta bir pilot olan Üsteğmen Fazıl Bey, bütün olanakları zorlayarak 1914 Eylül ve Ekim ayı başında Bozcaada ve Limni bölgesinde yapmış olduğu hava keşiflerinde düşman donanması üzerine 150 m’ye kadar alçalarak çok önemli bilgiler toplamayı başarmıştır Türkiye’nin tarafsızlığı sırasında Müttefiklerle yaşanan gerilim arttığında Türkiye’nin güvenilir bir hava keşif kabiliyetine ihtiyacı olduğu görülmüştür Tek uçakla devamlı keşif yapma olanağı olmadığı için 19 Ekim 1914’te Yüzbaşı Savmi bu kez iki kişilik Mahmut Şevket Paşa adındaki deniz uçağı ile boğazdaki tek uçaktan oluşan hava gücünü takviye için Çanakkale’ye gönderildi Yüzbaşı Savmi bu tarihten üç ay önce pilotaj eğitimine başlamış yeni bir pilot idi Çanakkale’ye yaklaştığı sırada motorda çıkan arıza nedeniyle Şarköy civarında denize zorunlu iniş yapmış, bir süre sonra gelen yardım neticesinde uçak kıyıya çekilmiştir Uçak daha sonra Yeşilköy’deki Hava Okuluna gönderildi 12 Ocak 1915’te Ramazan adlı vapur ile 2 uçak İstanbul’dan Çanakkale’ye gelmiştir

Bu son gelen uçaklardan “Ertuğrul” adını taşıyan (Bleriot XI-2) uçak, pilotu Teğmen Cemal ile Çanakkale Boğazı’nın ağzına kadar kısa uçuşlar yapabildi Fakat 18 Mart’daki büyük taarruz için Müttefik deniz güçlerinin toplandığı İmroz(Gökçeada), Limni ve Tenedos (Bozcaada) adalarına uçmak için Bleriot’un zayıf durumda olduğunu düşündü Sonuç olarak, Müttefik kuvvetlerin oluşum ve hareketleri hakkında hayatı bilgi Çanakkale Komutanlığı’na ulaşamadı Ertuğrul 22 Mart’ta Çanakkale’den çekildi, İstanbul’a gönderildi ve hurdaya ayrıldı

Çanakkale Boğazı’nı tehdit için Limni adası Bölgesi’nde toplanmakta olan İngiliz ve Fransız donanmasından oluşan büyük armadayı havadan ilk keşif (5,10 Ekim-27 Ekim) başarısını gösteren Pilot Üsteğmen Fazıl olmuştur Daha sonra Almanlarla birlikte yapılan hava keşifleri sayesinde dünyanın en büyük deniz gücüne sahip olan düşmanın denizden Çanakkale Boğazı’nı zorlayacağı anlaşılmıştır