Cumhuriyetin İlânı Ve Saltanatın Sonu

Cumhuriyetin İlânı Ve Saltanatın Sonu

Mustafa Kemal Paşa,1921 Anayasası'nın ilk maddelerinde yer alan "Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir" ve "Millî iradeyi millet namına temsil eden tek yetkili organ Türkiye Büyük Millet Meclisi'dir " ifadelerini daima "Cumhuriyet" şekliyle yorumlamıştır

Gerçekten de 1921 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu ile kurulmuş olan siyasî rejim geniş anlamı ile Cumhuriyet'ten başka bir şey değildi Ancak Cumhuriyet resmen ilân edilmemiş ve devlet başsız bir şekilde kurulmuştur

26 Ekim 1923'de ortaya çıkan bir hükûmet buhranı sonucu Başvekil Fethi Bey istifasını vermişti 28 Ekim akşamı Çankaya'da yeni hükûmet teşekkülü ile ilgili çalışmalar sırasında Cumhuriyetin ilanı kararlaştırıldı Toplantı sonrasında Mustafa Kemal Paşa, İsmet Paşa ile birlikte 1921 anayasasının bazı maddelerini değiştiren değişikleri tespit ettiler

29 Ekim 1923 günü konu önce Halk fırkası grubunun öğleden sonraki oturumunda gündeme geldi Mustafa Kemal Paşa'nın bir gün önce tespit ettiği değişiklikler uzun görüşmelerden sonra kabul edildi Kanun teklifi, Kanun-i Esasi encümeni tarafından usulen incelenerek meclise sunuldu

TBMM 29 Ekim 1923 tarihinde 364 sayılı kararla Cumhuriyeti ilân etti Cumhuriyetin ilânı ile 1921 Anayasası'nın 1,2,4,10,11 ve 12 maddeleri şu şekilde değiştirilmîştir

Birinci maddeye "Türkiye Devleti'nin şekl-i hükûmeti Cumhuriyettir" cümlesi eklenmiştir

İkinci madde; "Türkiye Devletinin dini İslâm, resmî lisanı Türkçedir" şekliyle tespit edilmiştir Bu madde 1921 Anayasası'nda mevcut olmayıp ana yasamıza ilk defa girmiştir

Dördüncü madde; Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur Meclis, hükûmetin ayrıldığı idare konularında Bakanlar Kurulu vasıtasıyla yönetir

Onuncu madde; Türkiye Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu tarafından ve kendi üyeleri arasından bir seçim dönemi için seçilir Cumhurbaşkanlığı görevi yeni Cumhurbaşkanının seçilmesine kadar devam eder Görev süresi biten Cumhurbaşkanı yeniden seçilebilir

On birinci madde; Türkiye Cumhurbaşkanı devletin başkanıdır Bu sıfatla gerekli gördükçe Meclis'e ve Bakanlar Kurulu'na başkanlık eder

On ikinci madde; Başbakan, Cumhurbaşkanı tarafından ve meclis üyeleri arasından seçilir Diğer bakanlar, Başbakan tarafından ve yine Meclis üyeleri arasından seçildikten sonra Cumhurbaşkanı tarafından hepsi birden Meclis'in onayına sunulur Meclis toplantı hâlinde değil ise, onaylama Meclis'in toplantısına bırakılır

Yapılan bu önemli değişiklerden sonra aynı gün Cumhurbaşkanlığı seçimi yapılarak, Mustafa Kemal Paşa yeni Türk Devletinin ilk Cumhurbaşkanı olmuştur 30 Ekim 1923'te ise Malatya Mebusu İsmet Paşa, M Kemal Paşa tarafından Başbakan olarak atanmış ve yeni kabine teşekkül ettirilmîştir