Türkiye Cumhuriyeti Atatürk İlkeleri

Türkiye Cumhuriyeti Atatürk İlkeleri

Cumhuriyetçilik; Cumhuriyet kelimesi dilimize Arapça "Cumhur" kelimesinden girmiştir Bu kelime halk, ahali, büyük kalabalık anlamına gelir Cumhuriyet veya cumhurî devlet iktidarın millete, umuma ait olduğunu öngören devlet şekli demektir

Cumhuriyet dar ve geniş anlamda kullanılır Geniş anlamda cumhuriyetle egemenlik topluluğunun bütününe, millete aittir Dar anlamda cumhuriyet ise sadece devlet başkanının doğrudan doğruya veya dolaylı olarak halk tarafından belirli bir süre için seçilmesi anlamına gelir

Türkiye'de Cumhuriyet, Millî Egemenlik ilkesinin benimsenmesinin bir neticesi olarak 1921 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu'nda yapılan 29 Ekim 1923 tarihli değişiklik sadece yönetim biçimi olarak kabul edilmiştir1924,1961 ve 1982 anayasalarımızda da bir yönetim biçimi olarak ta kabul edilmiştir

Atatürk'ün, Cumhuriyeti devletin siyasî bir rejimi olarak seçmesinin en önemli nedeni; Türkiye'yi modernleţtirme çabalarına cevap veren tek rejim biçimi olmasıdır Cumhuriyeti fazilet olarak niteleyen Atatürk, Ekim 1924 tarihli bir konuşmasında Cumhuriyeti şu şekilde tanımlamaktadır: "Türk milletinin tabiat ve şiarına en mutabık olan idare Cumhuriyet idaresidir"

1937'de, 1924 Anayasası'nda yapılan değişiklikle devletin özellikleri arasında "Cumhuriyetçiliğe" de yer verilmiştir

Cumhuriyetçilik,devletin siyasî rejimi olarak Cumhuriyeti benimseme ve onu fazilet rejimi olarak tanımlama ve değerlendirme demektir

Cumhuriyetçilik ilkesi, Atatürk'ün devlet anlayışının temellerinden birini oluşturan Millî Egemenlik ilkesiyle çok sıkı ilişki içindedir Millî Egemenliğin korunması ve gözetilmesi Cumhuriyet rejimi ile mümkündür

Atatürkçü düşünce sistemi içerisinde değerlendirdiğimiz cumhuriyet ilkesi, fertlerin değil, milletin bütününün benimsediği bir ilkedir ve Türk milletine aittir

Cumhuriyetçilik ilkesinin öngördüğü Cumhuriyet rejiminin demokrasi ile ilgisi vardır Hatta Cumhuriyet, demokrasinin en gelişmiş şeklidir Atatürk de bunu "Cumhuriyet rejimi demek, demokrasi sistemi ile devlet ţekli demektir" diyerek ifade etmiţtir

Türkiye'de Cumhuriyet cumhuriyetçilik ilkesinde de öngörülen modern anlamda devlet ţekline ulaţma idealine uygun bir geliţme seyri takip etmiţtir

Türkiye'de Cumhuriyet, ırk, din, dil ve cinsiyet farkı gözetmeksizin, bütün vatandaşların paylaştıkları ve yararlandıkları siyasî rejimin adı olmuştur Eşitlik ilkesi, Türkiye Cumhuriyeti'nin özünü teşkil etmiştir

Devlet ţekli Cumhuriyet olan yeni Türk devleti, Misak-ı Millî ile çizilen, Millî sınırların üzerinde millî devlet anlayışını, millet ve devlet birliğini, bütünlüğünü ifade eder

Bu bütünlüğü Atatürk İzmir'de 14 Ekim 1925'te yaptığı konuşmada şu şekilde değerlendirmiştir: "Bugünkü hükûmetimiz, teşkilât-ı devletimiz doğrudan doğruya milletin kendi kendiliğinden yaptığı bir teşkilat-ı devlet ve hükûmettir ki, onun ismi Cumhuriyettir Artık hükûmet ile millet arasında mazideki ayrılık kalmamıştır Hükûmet millettir, millet hükûmettir"

Netice itibarıyla Cumhuriyet,en gelişmiş devlet şekli olarak Türk inkılâbının sonucudur, başarısıdır

Milliyetçilik; Milliyetçilik, millet gerçeğinden hareket eden bir fikir akımı ve çağımızın en geçerli bir sosyal politika prensibidir Milliyetçilik, Türk İnkılâbının bir temel prensibi olduğu kadar, Türk milletinin kaderini tayin eden bir temel ilke, bir yüce ülkü, milleti huzur ve refaha yönelten bir bağdır

Milliyetçilik ilkesi, millet ve milliyet kavramlarına dayandığından bu kavramları anlamak gerekir

Millet, objektif bir ifade ile "herhangi bir esas etrafında toplanmış insan topluluğu " olarak tarif edilebilir Etrafında toplanılan bu "esas" insan topluluklarının özelliklerine göre değişiklik arz edebilir Bu "esas" Fransa'da "kültür", Almanya'da "ırk", Araplarda "dil", ABD'de "tabiiyet" mefhumlarından ibaret olabilir İnsan topluluklarının millet olabilmesi için bu bağlardan en az birinin etrafında toplanması gerekir

Buna karşılık bu bağlardan birden fazlası veya hepsiyle birden bağlı topluluklara milliyet ismi verilir Türkiye Türkleri için bu bağların birden fazla olduğu konusunda ilim adamlarımız arasında görüş birliği vardır Ancak tespitler farklıdır Yusuf Akçura bu esasları "dil"ve"soy" olarak ifade eder Ziya Gökalp ve İH Danişment bu esaslara kültür ve din mefhumlarını da ilâve ederler

Atatürk'ün milleti tarifi ise şöyledir: "Millet, dil, kültür ve mefkure birliği ile birbirine bağlı vatandaşların teşkil ettiği bir siyasî ve içtimai heyettir"

Atatürk, Türk milletini tarif ederken bu tarifi biraz daha açarak, milleti meydana getiren unsurları, siyasî varlıkta birlik, Dil birliği, yurt birliği, ırk ve menşe birliği, tarihî yakınlık ve ahlâkî yakınlık olarak tespit etmektedir Bu tarif Türk milletinin zengin bir kültür ve medeniyete sahip olduğunu ifade eder

Milliyetçilik, kişiyi, topluluğu bağlayan bağ olarak "Milliyet, vatandaşlık, milliyet duygusu" şeklinde de ifade edilmektedir Ancak, milletle, milliyetçilik arasında fark vardır Milliyet, bir millete mensup olma, bir millete bağlı olma hâlidir Milliyetçilik ise, bir millete mensup kişilerin, mensup oldukları millete karşı besledikleri bağlılık duygusu ve şuurudur

Kişinin mensup olduğu kitleye karşı duyduğu bağlılık, hissi, millet duygusunu esasını, kökünü teşkil etmektedir

Atatürk'ün milliyetçilik anlayışı, özellikle Türk milletinin birliği ile beraberliğine yer ve değer vermektir Atatürk'ün milliyetçilik anlayışı birleştirici ve toplayıcı nitelikte ve millet yararınadır Bu anlayış Türk milleti gerçeğinden hareket eder ve ona dayanır Gerçeğe dönüktür Türk milletinin yükselme ve çağdaş milletlere ulaşma ülküsünü ifade eder Türk milletini meydana getiren değerleri korumayı esas alır

Milliyetçiliği, millet sevgisi, millete güvenme aşkı olarak kabul eden Atatürk, genç nesillerin mutlaka bu duygu ve düşünceyle yetişmesini istemiştir O, İstiklâl Harbi'ni ve inkılâplarını, bu büyük millî hisle başarmıştır

Türkiye Cumhuriyeti Atatürk İlkeleri

Atatürk milliyetçiliği, hürriyete ve insan şahsiyetine değer verir Zaten gerçek milliyetçilik, medeniliğin özü olan hürriyetten doğar Hür olmayan, esarete razı olan bir toplumda millî ruh gelişmez Bu inanışın temeli şudur: "Türk için Türklük, hür olduğu nisbette kuvvetlidir ve kuvvetli kalacaktır

Atatürk'ün milliyetçilik anlayışı eşitlikçidir, eşitlik fikrine dayanır, bu anlayışın kaynağı ise "Millî hâkimiyet" tir Demokrasiyi hedef alır ve buna ulaşmanın ilk aşamasını "Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir" ilkesinin kabulü ve uygulanmasıyla mümkün görür

"Bize milliyetçi derler, fakat biz öyle milliyetçileriz ki bizimle iş birliği eden bütün milletlere hürmet ve riayet ederiz Onların bütün milliyetlerinin gerçeklerini tanırız Bizim milliyetçiliğimiz herhalde bencil ve mağrurane bir milliyetçilik değildir" Atatürk bu sözleriyle milliyetçiliğimizin milletlerarası ilişkilerde barıţçı ve diğer milletlere saygılı bir anlam taşıdığını ifade etmektedir

Milliyetçilik akılcı, yapıcı, yaratıcı ve idealisttir Bu özelliklere sahip olan Türk milliyetçiliği modern anlayışı ifade eder Modern manadaki bu anlayışın başlangıcı bağımsızlık, sonucu ise demokrasidir

Türk milliyetçiliği bir inanç, bir duygudur O inanç ve duygunun içinde vatanın bütünlüğü esası vardır Sosyal ve kültürel faaliyetlerle oluşan ruhsal bir bağdır Sınıfsız ve imtiyazsız bir toplumu ifade eden bu bağ geçmişte ve gelecekte heyecanını daima hissettiren bir mefkûredir

Atatürk, bu mefkûreyi millet gerçeğine dayandırarak 22 Mayıs 1919 tarihli raporunda şu şekilde ifade etmiştir: "Millet, millî hâkimiyet esasını ve Türk milliyetçiliğini kabul etmiştir Bunu gerçekleştirmeye çalışacaktır"

Atatürk'e göre milliyetçilik bir ırkçılık değil,bir vicdan ve duygu işidir İnsan haklarına ve hürriyete dayanan,kültürel değerlere kıymet veren bir sistemdir

Halkçılık; Dilimizde kullanılan halk deyiminin anlamı,insan topluluğudur Eski dilde "ahali" kelimesiyle aynı manayı ifade eder Osmanlı Devleti'nde halk deyimi aydın zümrenin dışında kalan insan topluluğunu ifade ediyordu İlk defa Ziya Gökalp tarafından "halk"ın Türk milletini ifade ettiği savunulmuştur Atatürk ile de millî şuurumuza yerleţmiţtir

Türk devlet geleneğine göre devlet halk için vardır Halka hizmet, halkın korunması ve halkın doyurulması için mevcut bir idari yapıdır Halkın taşıdığı bu mana Osmanlı Devleti'nin son döneminde unutulmaya yüz tutmuş iken hak ettiği ifade ve önemi Türk İnkılâbı ile tekrar kazanmıştır

Türk inkılâbının anlayışına göre halk ile millet arasında bir birlik,bir eş değerlik vardır Ancak halk milletin henüz dayanışma duygusu ile bilinçlenmemiş hâlidir Halk dediğimiz insan topluluğunun belirli hedeflere yönelerek bilinçlenmesiyle millet ortaya çıkar

Türk halkı, Türk devletinin beşerî unsurunu oluşturur Türk milleti, Türk halkının Türklük bilinci içinde gelişmesiyle siyasî ve sosyal alanda değer kazanmasıdır Türk milleti halklardan teşekkül etmiş değildir Bunun sonucu olarak Türk devletinin beşeri unsurunu halklar meydana getirmez Türk halkı şehirlisi, köylüsü ile din ve ırk farkı dahi gözetilmeksizin vatandaşların bütününü ifade eder

Halkçılık, milliyetçilik fikrinin bir sonucudur Gerçek anlamda milliyetçilik, halkçılığa dayanır, halkçı bir özellik taşır

"Türkiye halkı asırlardan beri hür ve bağımsız yaşamış ve bağımsızlığı yaşama gereği saymış bir kavmin kahraman evlatlarıdır Bu millet bağımsızlıktan uzak yaşamamıştır, yaşayamaz ve yaşamayacaktır" sözleriyle Atatürk halkçılık anlayışının sömürü düzenine karşı olduğunu ifade etmiştir

Atatürk'ün, halkçılık anlayışında, insan topluluğunun demokratik esaslara göre birleşmiş, hür bir toplum düzeni öngörülmüştür Bu düzende halk kendisini demokratik esaslara göre yönetir Siyasî rejim, halk yararına kullanılır

Modern Cumhuriyet Türkiye'sinde Atatürk'e göre halkçılık:

a-)Demokratlık

b-)Fertler arasında imtiyaz tanımamak

c-)Sınıf mücadelelerini kabul etmemektir

Devletçilik; Atatürk inkılâpları çerçevesinde incelendiğinde devletçiliğin dar ve geniş anlamda iki manayı ifade ettiğini görmekteyiz Geniş anlamda ele alındığında Türkiye'de uygulanan ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmanın özelliklerin ortaya koyan bir politik uygulamadır Dar anlamda ise özel teşebbüse yer veren ekonomik prensiplere sahip iktisadî alandaki uygulamalardır Ancak, Türkiye'de devletçiliğin asıl uygulamaları ekonomide görüldüğünden,devletçilik ekonomik manayı ifade etmiştir

Türkiye'de devletçilik,karma ekonomi şeklinde gelişme göstermiştir Karma ekonomi devlet işletmeciliği ile özel teşebbüsün bir arada bulunması demektir Ancak bu anlayış ekonomide katı bir devletçiliğin uygulanmasını ifade etmez

Atatürk, Devletçiliği: "Türkiye'nin ihtiyaçlarından doğmuş ve Türkiye'ye has bir sistemdirKişinin çalışmasını esas almakla beraber, mümkün olduğu kadar az zaman içinde, milleti refaha kavuşturmak ve memleketi geliştirmek için, milletin genel ve yüksek menfaatlerinin icap ettirdiği işlerde özellikle ekonomik alanda devleti fiilen alakadar etmek mühim esaslarımızdandır" şeklinde tarif etmektedir

Atatürk devletçilikle devleti, ekonomik hayatı destekleyen bir güç olarak düşünmüştür Devlet yatırımcıya, üreticiye, dağıtımcıya, tüketiciye yön vermek ve bu tür konuları denetlemekle yükümlüdür

Atatürk, devletçiliği tamamıyla demokrasi ve hürriyet rejimi içinde değerlendirmiş, devletin iktisadî sahada rehberliğini ön plânda tutmuştur Ancak bu rehberlik her şeyi devlet yapar anlamında değildir

Atatürk, 1936 yılında devletçilik konusunda şunları söylüyor: "Devletçiliğin bizce manası şudur : Fertlerin hususi teşebbüslerini ve şahsî faaliyetlerini esas tutmak;fakat büyük bir milletin ve geniş bir memleketin bütün ihtiyaçlarını ve çok şeylerin yapılmadığını göz önünde tutarak memleket iktisadîyatını devletin içine almak"

"Devletçilik bilhassa sosyal, ahlaksal ve ulusaldır Devlet ve fert (özel teşebbüs) birbirine karşıt değil, birbirinin tamamlayıcısıdır"

Görüldüğü gibi Atatürk ekonomik kalkınmanın temelinde "ferdî teşebbüs ve menfaatin" bulunmasın doğal bir olgu olarak kabul etmektedir Ferdin teşebbüsünün ekonomik faaliyetine sınır çizilmesini,hükûmetin görevi saymakla birlikte,bu sınırın zaman içinde değişebileceğini düşünmektedir

Lâiklik; Lâik kelimesi latince-laicus- aslından alınmış Fransızca bir kelimedir Fransızca'da -laic, laique- şeklinde kullanılmıştır Manası ise ruhanî olmayan kimse, dinî olmayan şey, fikir, müessese, prensip demektir Katolik dünyasında din adamlarından meydana gelen ruhaniler sınıfına -Clerge- adı verilmiş, bu sınıfa dahil olmayan Hristiyanlara ise -laic- denilmiştir

Lâik olma, "dünya işlerinin,din işlerinden, dini otoriteden ayrı olarak ele alma" şekliyle tarif edilmektedir Bugün hukukî manada lâiklik; devlet ile din işlerinin ayrılığı, devletin vicdan hürriyetinin gerçekleşmesinde tarafsız kalmasıdır Değişik bir ifadeyle; devletin Allah ile kul arasından çekilmesi ve dinin de devlet işlerine karışmaması yani akıl ile imanın yetki alanlarının birbirinden ayrılmasıdır

Lâiklik kelimesi bize ilk defa Meşrutiyet dönemine "lâdini", "lâruhbani" şekliyle girmiş ve kullanılmıştır Ancak lâik kelimesi ifade edilmeksizin bu anlayışın bugünkü modern manada olmasa da Türklerde mevcut olduğu söylenebilir Günümüzdeki lâik kelimesinin ifade ettiği modern manaya kavuşması,Tanzimat'la birlikte başlar Gülhane Hattı Hümayunu'nda din ve mezhep hürriyeti öngörülmüş, 1876 "Kanun-i Esasi"nin on birinci maddesiyle lâikliğe doğru yöneliş, anayasa teminatı altına alınmıştır 1909 tarihli Kanun-u Esasi ile bu durum aynı şekilde muhafaza edilmiştir Yeni Türk Devleti1921 tarihli "Teşkilât-ı Esasiye Kanunu"nda millî hâkimiyet ilkesi ön plânda tutulmak suretiyle lâiklik anlayışının gerçekleşmesinde bir adım daha atılmıştır Nihayet gerek Osmanlı Devleti anayasalarında,gerekse yeni Türk Devleti'nin 1921,1924 anayasalarında mevcudiyetini muhafaza eden "devletin dini İslâm'dır" ibaresi 10 Nisan 1928 tarihli 1222 sayılı kanunla yapılan bir anayasa değişikliği ile kaldırılmış, 5 Şubat 1937 tarih ve 3115 sayılı kanunla "lâiklik" bir anayasa ilkesi olarak yerini almıştır

Atatürk'ün gerçekleştirdiği inkılâpların temelini teşkil eden lâiklik, Türk milletinin maddî, manevî ve fikrî yapısını modernleştirme istikametine yöneltmiştir

Lâiklik prensibi,kongreler döneminden itibaren ortaya çıkan Millî hâkimiyet prensibinin normal bir gereği olarak yeni Türk Devletinin temel prensipleri arasında yerini almıştır

Atatürk'e göre din bir vicdan meselesidir Dine saygı, inanan kişinin haklarına saygının bir sonucudur Buna en güzel delil Atatürk'ün şu sözleridir; "Din bir vicdan meselesidir Herkes vicdanının emrine uymakta serbesttir Biz dine saygı gösteririz Düşünüşe ve düşünceye muhalif değiliz Biz sadece din işlerini devlet işleriyle karıştırmamaya çalışıyoruz"

Türkiye'de devletin lâikleştirilmesi, toplum hayatında lâik değerlere yer verilmesi dinin, devlet hayatında siyasî bir fonksiyon ifa etmesine kesin olarak son verme şeklinde görülmüştür Siyasî, sosyal, hukukî ve ekonomik zorunluluğun sonucu olan lâiklik, bu nedenle devlet idaresi ile birlikte hukuk, eğitim, dil alanlarını da kapsar

"Bizim dinimiz en makul ve en tabiî bir dindir Ve ancak bundan dolayıdır ki son din olmuştur Bir dinin tabiî olması için akla,fenne,ilme ve mantığa tetabuk etmesi lazımdır Bizim dinimiz bunlara tamamen mutabıktır"

Atatürk'ün din ve lâiklik anlayışında, millet sevgisi ile birlikte dinine saygılı olma hasletini de görmekteyiz Onun gerçekleştirdiği Türk inkılâbında lâiklik din aleyhtarlığı şeklinde değil, toplum hayatında din hürriyetinin, serbest düşüncenin güvenilir bir teminatı olarak düşünülmelidir

İnkılâpçılık; İnkılâpçılık ileriye, gelişmeye yönelik bir manayı ifade eder İnkılâpçı bir toplum devamlı bir gelişme içerisindedir Tarihî ve sosyal gelişmeler neticesinde toplumun ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde kurallar koymak inkılâpçı topluma has bir özelliktir

Atatürk bu amaçla; "Efendiler, yaptığımız ve yapmakta olduğumuz inkılâpların gayesi Türkiye Cumhuriyeti halkını tamamen asrî ve bütün mana ve eşkâli ile medenî bir heyeti ictimaiye hâline isal etmektir" diyerek Türk devletinin ve Türk toplumunun medenî ve insanî yaşayışının gereği, meydana gelen yeni düzenin korunmasını lüzumlu görmüştür

Türk inkılâbını "Türk milletini son asırlarda geri bırakmış müesseseleri yıkarak yerlerine, milletin en yüksek medeni icaplara göre ilerlemesini temin edecek yeni müessese koymuş olmak" şekliyle tarif eden Atatürk'ün inkılâpcılık anlayışı söz konusu müesseseleri korumak ve savunmaktır

Toplumsal geliţmelerin sonucu, toplumsal ihtiyaçları karşılayan kurallar konulurken, bilimsel arayış, bilimin ışığı altında gelişmeleri değerlendirme, Türk inkılâbının,inkılâpçılık anlayışının bir gereğidir

Atatürk'ün inkılâpçılık anlayışının ardında dünya kültür ve medeniyetinden,Türk halkını yararlandırma çabası yatıyordu Ancak Türk inkılâbı daima Türk'ün karşısına çıkan ihtiyaçlardan doğması nedeni ile bu anlayışın kendisine mahsus bir özelliği vardır

Atatürk'ün gerçekleştirdiği altı ilke hâlinde toplanan inkılâplar Türk milletinin sosyal ve kültürel oluşumuna o kadar uygun düşüyordu ki,her inkılâp hamlesi milleti ancak bu kadar mutlu kılabilirdi