Ağrı Dağı Efsanesi - Yöresel Halk Hikayesi

Ağrı Dağı Efsanesi

AĞRI DAĞI EFSANESİ

Ağrı Dağı Efsanesi Yaşar Kemal’in 1970 yılında yazılan romanına ad olmuştur Adı Efsane olmasına rağmen, kitapta anlatılanlar aslında efsane değil,tarihi izler taşıyan bir aşk hikayesidir

Yaşar Kemal Ağrı Dağı Efsanesinde Halk Edebiyatından geniş ölçüde yararlanmıştır Hikayede at, kutsal meşe ağacı, demirci gibi destansı; sofi, kervan şeyhi, paşanın kızını vermek için Ahmet ‘in dağın doruğuna çıkıp ateş yakması gibi hikaye ve masal motifleri yer almaktadırHikayenin konusu kısaca şöyledir

18 inci yüzyılda Beyazıt bir sancak Merkezidir Beyazıt Paşası Mahmut Han’dır Mahmut Han’ın atı, şimdi İran sınırları içinde kalan ,Gürbulak Açık Pazar Yeri ve Meteor çukurunun karşısındaki Sorik köyünden Ahmet’in kapısına gelir Töreye göre at onun olmalıdır Mahmut Han,Ahmet’in atı vermemesine kızar ve onu hapsettiirir Ahmet’te Paşanın kızı Gülbahara sevdalanır Gülbahar’ı aynı zamanda zindancıbaşı Memo da sevmektedtirGülbahar Ahmet ile görüşmek için saçından bir tutam Memo’ya veerirMemo Ahmet’le Gülbahar’ı görüştürdükten sonra canına kıyar olaylar gelişir,araya çeeşitli engeller girer sonunda Paşa, Ahmet’i bir şartla serbest bırakir: Ahmet Ağrı Dağına çıkıp başında ateş yakacaktırBu istek yerine getirilir Ahmet,Gülbahar’ı alarak Ağrı’ya gider Gülbahar’ın zindancıbaşı Memo’yu canı pahasına zindanı nasıl açtırdığından şüphelenirGülbahardan bunun nasıl olduğunu öğrenmek ister Ahmet Ağrı dağının zirvesine yakın bir yerde oluşmuş Küp gölünün derinliklerinde boğularak kaybolur

TAŞKIN BABA 1VMurad, İran Seferi dönüşünde ordusu ile birlikte Patnos yakınlarında konaklamıştır Karşıda tüm heybetiyle duran Süphan dağı dikatini çekmektedir;ikide-bir gözleri bu dağa takılır Merakını gidermek için,dağ hakkında çeşitli bilgiler alır Çevresindekiler, Süphanın yabani hayvanlarla dolu olduğunu söylerlerPadişah, canının geyik yoğurdu istediğini bildirir Kim suphan dağındaki geyiklerin sütünden yapılmış yoğurt getirirse her isteğinin karşılanacağı sözü verilir Hemen araştırma yapılır Bu işi çevrede tanınan Taşkın Baba’nın başarabileceği kanaatine varılır Taşkın Baba emri alır almaz, Süphan Dağı’na çıkar; Geyiklerden süt sağıp yoğurt yapar İstenen yoğurdu Sultan Murad’a vermek için yola koyulur

Sultan Murad yoğurt getirme işinin mümkün olmayacağını düşünerek,orduyu hareket ettirmiş, murat nehrinin batı yakasına geçmiştir Seyyar köprüler sökülmüş yakınlarda başka köprü ve geçit kalmamıştır Murat azgın ve coşkun Fil dahi geçmeye çalışsa vurup devirecek Ama Taşkın Baba verdiği sözü yerine getirmek ve Sultan’a ulaşmak arzusunda Taşkın Baba sanki düz bir yolda yürüyormuş gibi murat nehrinin üzerine basarak karşıya geçmek ister Bunu gören lVMurat, heyecanlanıp;

-Gelme, gelme ! Su coşkun, seni bir köpük gibi alır götürür, boğulur gidersin, diye bağırır

- Taşkın Baba suyu yara yara hem yürür,hem karşılık verir:

- Hünkarım,meraklanma Su coşkunsa, gelen de Taşkın’dır

- Ve Taşkın Baba karşıya geçip yoğurdu Sultan Murad’a sunar O kocaman azgın nehri, küçük bir dereyi geçer gibi çıkagelen bu adam karşısında, askerler ve Sultan dona kalmıştır Sultan Murad çok memnun olur Ona :

-Dile benden, dileğin nedir? Der

Taşkın Baba, şimdimi taşkın köyünün bulunduğu yerin kendisine verilmesini ister İsteği yerine getirilir Oraya yerleşir Ölünceye kadar burada yaşar Bu köye de “Taşkın” adı verilir

İKİ BACI

Ağrı Dağı’nın bulunduğu yer bir zamanlar ova imiş Burada yaşayan bir köylünün iki kızı varmış Bir gün bu iki kardeş odun toplamaya gitmişler Yeterince odun topladıktan sonra , abla odun dengini küçük kardeşin sırtına yüklemiş ve yola koyulmuşlar Biraz gidince yorulan ve beli ağrıyan küçük kız ablasına ;

Belim çok ağrıdı abla, ne olur biraz da sen taşı diye seslenmiş

Ablası kulak asmamışBiraz daha gitmişler , küçük kız yine ablasına seslenmiş, ablası hiç oralı olmamışKüçük kız sonunda dayanamamış:

- Abla abla , demiş Senin gibi ablam olacağına olmaz olsun Dağ olasın,taş olasın,uzun uzun kış olasın belimdeki ağrı adın, seller yağmurlar muradın olsun diye beddua etmiş

Ablası durur mu ? O da vermiş veriştirmiş:

- Senin gibi kardeşim olacağına taş olsun saçların çayır, eteklerin bayır olsunBaşın dilin gibi sivri, yamacın boynun gibi eğri, adın da benim gibi ağrı olsun

Derken bir gürültü kopmuş, bir toz bulutu kaplamış ortalığıBiraz sonra ovada iki yüce dağ sivrilmiş Biri Küçük Ağrı, diğeri Büyük Ağrı Böylece iki geçimsiz kardeşin ikisi di birer dağ olmuş

KARA DİKEN(Siyabent)

Derler ki, Süphan dağı’nın eteğine kurlmuş Patnos kentinde bir zamanlar bir koca ağa, bu ağanın Haco (Hacer) adında güzel mi güzel, bir kızı varmış Hacer’in güzelliği dillerde Her delikanlının gönlü onda; O nun gönlü ise çobanları sirbent te

Sirbent ile Hacer’in sevgisi yıllarca gizli kalır Sevgi bu, günün birinde anlaşılır Aşk söylentileri dilden kulağa çabuk ulaşır nedense Derken koca ağa’nın da kulağına varır Ağa kovar sirbent’i Sirbent’e dağda mağaralar ev olur Hacer’e çoban arkadaşları ile yollar haberleri Patnos yöresinde bir de kara Ağa varmış Ağaların üç evlenme yaşı vardır derler 20,40 ve 60 Yaşlar Kara ağa ikinci evlenme yaşında (40 imiş)

Hacer’in güzelliğini duyan Kara Ağa dururmu? Varmış Koca Ağa’nın konağına Diz çökmüş keçesine İstemiş kızı

Babası vermiş Hacer’i Kara Ağa’ya Haber kıza, ondan da Sirbent’e ulaşmış Sirbent deliye dönmüşAlmış tüfeğini eline, çıkagelmiş eski ağasının kapısına Köpekler tanırmış bu eski çobanı Sessiz-sedasız girmiş Hacer’in odasına El ele verir, Sirbent ile Hacer Gecenin karanlığında ulaşırlar Suphan dağına

İki aşık Süphan’ın sarp kayalıklarında mutlu günlerini yaşarken, bir gün, üç geyik sekerek gelip yakınlarında dururGeyiklerden ikisi erkek, birisi dişidir Erkek geyiklerden biri yaşlı, öteki genç görünümünde Yaşlı geyik daha iri ve güçlü olduğu için, genç geyiği yaklaştırmazmış dişi geyiğe sirbent yaşlı geyiği öldürmeye aht eder

-Vuracağım onu O da “Kara Ağa) olmuş sanki

Sirbent çeker tetiği, vurur yaşlı geyiği Kesmeye uğraşırken,geyik çırpınır,bir boynuz darbesiyle sirbent’i kayalıklardan aşağı, uçuruma yuvarlar Sirbent sırt üstü düşer Bir ağaç dalı sırtını deelip göysünden çıkar Sevgilisinin kanlar içinde cansız yatışına dayanamaz Hacer,kendini atıverir Bir ağaç dalı da bunun göysünden batıp sırtından çıkarÖlümde birleşirler

Kara ağa iz süre süre bulur mağarayıVaaarır uçurum kenarına Bir haftalık sözlüsü ile onu kaçıran aşığının yanyana yatışlarını uzun uzun seyrederNişan alır Sirbent’i ateş edeceği sırada gözleri kararır,yuvarlaanır,uçurumun kayalarına çarpa çarpa Hacer ile Sirbent’in arasına düşer

Kara ağa’nın adamları, süphan dağının vadisinde üç mezar kazarlarSirbent ile Hacer’ein arasına Kara Ağa’yı gömerler

O günden beri, her yılın baharında Hacer’in mezarında kırmızı gül,Sirbent’in mezarında ise beyaz gül açarGüller eğilip biribirlerine kavuşacakları sırada Kara Ağa’nın mezarında bir kara diken yükselir ayırır gülleri

Mayıs ayı gelince görülmeyen bir kuş öter “Sirbent uçurumu”nda İnsan sesine yakın bir ötüş şöyle der gibi

“Siz siz olun, değmeyin

İki taş arasına girin,

İki gönül arasına girmeyin”