Mani İle İlgili Bilgi

Mani

Mâni, başta aşk olmak üzere hemen her konuda yazılabilen bir halk edebiyatı nazım türüdür Çoğunlukla 7 heceli dört dizelik bir bendden meydana gelir Ama dizeleri 4-5-8-10-14 heceli kalıplarla söylenmiş maniler de vardır Birinci, ikinci dördüncü dizeler birbirleriyle kafiyeli, üçüncü dize serbesttir Yani kafiye dizilişi aaxadır Aaaxa düzeninde maniler de var İlk iki dize hazırlık dizeleridir Son iki dize ile anlam bağlantısı yoktur Asıl anlatılmak istenen son iki dizede verilir Maniler çok çeşitlidir En çok kullanılanlar düz ya da tam mani, kesik mani, cinaslı mani, yedekli mani, artık mani’dir

Özellikleri:

1 Sözlü edebiyat ürünlerindendir

2 Genellikle bir dörtlükten oluşur Ama mısra sayıları 5,6,7,8 hatta 14 olan maniler de vardır

3 Kafiye düzeni aaxa şeklindedir

4 Anonim halk edebiyatının en yaygın şeklidir Özellikle yüzük oyunları ve mangal sohbetlerinde söylenirler

5 Maninin birinci ve ikinci mısraları konuya giriş için hazırlık mısralarıdır Asıl söylenilmek istenen 3 ve 4 mısralarda söylenir 1 ve 2 mısralar tamamen de konu dışı değildir

6 Üçüncü mısraın serbest oluşu söyleme kolaylığı sağlar

7 Anlam bakımından bir bütünlük gösteren maninin başlıca karakteri kendi kendine yetmesidir

8 Manilerde konu sınırı yoktur Genelde aşk, toplum olayları, ölüm, iyilikler, hasret, evlat sevgisi vb konuları işlenir

*** Divan Edebiyatındaki tuyuğun karşılığıdır

Maniler şekillerine göre 4’e ayrılırlar:

1 Düz (tam) mani:

- 7’li hece ölçüsüylesöylenir

- Dört mısradan oluşur

-aaxa şeklinde kafiyelenir

-Maninin en yaygın şeklidir

-Bu tarz manilere tam mani de denir

Şu dağlar olmasaydı Kaşların ok dedikçe

Çiçeği solmasaydı Kirpiğin çok dedikçe

Ölüm Allah’ın emri Pek mi gönlün büyüdü

Ayrılık olmasaydı Sen gibi yok dedikçe

2 Kesik (cinaslı) mani:

-İlk dizesi cinaslı bir sözden oluşur

-Bu ilk mısra hece sayısı bakımından diğerlerinden ek------

-Kesik manilere, cinaslı mani, hoyrat da denir

Güle naz Boğaza

Bülbül eyler güle naz Derdim çıktı boğaza

Girdim bir dost bağına Moskof gözün oyarım

Ağlayan çok gülen az Yan bakarsan boğaza

Bağ bana

Bahçe bana bağ bana

Değme zincir kâr etmez

Zülfün teli bağ bana

3 Yedekli (artık) mani:

-Düz maninin sonuna anlamı tamamlamak ya da pekiştirmek için iki dize daha eklemek suretiyle elde edilen manidir

-Bu tarz manilere artık mani de denir

Ağlarım çağlar gibi Derdim var beller gibi

Derdim var dağlar gibi Söylemem eller gibi

Ciğerden yaralıyım Kalbimin hüznü var

Gülerim sağlar gibi Yıkılmış eller gibi

Her gelen bir gül ister Gözlerimden yaş akar

Sahipsiz bağlar gibi Bulanmış seller gibi

4 Ayaklı Mani:

-Kesik manilerin birinci dizesinin doldurularak söylenen şeklidir Bunlara doldurmalı kesik mani de denir

Ah o beni o beni

Kakül örtmüş o beni

Ben yarimi unutmam

Unutsa da o beni