Şarkı Nedir?

Şarkı Nedir?



İnsan sesiyle oluşturulan bir müzik parçasıdır Şarkının en önemli özelliği ezgisinin sözcüklerden oluşmasıdır Bu sözcüklere "güfte" ya da "şarkı sözü" denir Bir şarkıda, güfte denen ve sözcüklerden oluşan bir ilk yapı ile bu güftenin müziğe uyarlarımasıyla ortaya çıkan ve "beste" denen ikinci bir yapı vardır Şarkı dendiği zaman güfte ve besteden oluşan bu ikili yapı akla gelir Hiç anlamı olmayan sözcük ya da ses birimlerinden de oluşan şarkılar olmakla birlikte, şarkı belirli bir anlam taşıyan sözcük dizilerinden oluşur

Çok eski dönemlerden beri insanların şarkı söylediği bilinmektedir Dinsel törenlerde, toplu çalışmalarda, askerlerin yürüyüşleri sırasında söylenen şarkılar yapılan iş ya da eylemin bir parçası gibiydi Özellikle dinsel törenlerde şarkının önemli bir yeri vardı İnsanlar sevgi, acı, sevinç, keder gibi değişik duygularını anlatmak için şarkıya başvurdular Böylece şarkı zamanla gelişti ve müzik alanında kendine özgü bir yer edindi Temel yapısında büyük bir değişme olmamakla birlikte bazı kurallara bağlarıdı Bizim türkü dediğimiz halk şarkılarından ayrı bir yapı kazandı Bu nedenle "insan sesi için bestelenmiş parça" ya da "insan sesi tarafından seslendirilen parça" diye tanımlanmaya başlandı

Avrupa'da bilinen en eski şarkılar 11 yüzyıldan kalmadır Fransa'da ortaya çıkan bu ürünler gezgin halk şairlerinin ya da ozanların ve destan şairlerinin ürünleridir Bu dönemde Fransa'nın güneyinde ve kuzeyindeki ozanlara farklı adlar veriliyordu Bu ozanlar, sanatlarını sergilemek ve izleyenleri eğlendirmek için bir kaleden bir başkasına gider ve bu nedenle de gezgin bir yaşam sürerlerdi Kısaca ozan dediğimiz bu şair müzikçiler konusunda FRANSIZ EDEBİYATTnda daha geniş bilgi bulabilirsiniz Bu dönemde Almanya'da da aynı işlevi yerine getiren ozanlar (minstrel) vardı (bak ALMAN EDEBİYATI)

İngiltere'de Kraliçe I Elizabeth döneminde, İtalya'dan gelen yeni bir şarkı türü ortaya çıktı "Madrigal" adı verilen bu şarkı türü, herhangi bir çalgıyla eşlik edilmeyen iki, üç ya da dört ses için yazılmıştı (bak MADRİGAL) Aynı dönemde İngiltere'de tek ses için bestelenmiş ilginç şarkılar da vardı Kederli ya da neşeli ve hoş tonlarla dolu bu şarkılara ayre deniyor ve bu şarkılar bir çeşit telli saz olan lavta eşliğinde söyleniyordu
Sonraki 200 yıl (17 ve 18 yüzyıllar) boyunca, besteciler çoğunlukla operalar yazdılar ya da çalgılar için besteler yaptılar ve solo denen tek ses için bestelenen şarkılar üzerinde pek durmadılar

Haydn, Mozart ve Beethoven gibi bestecilerin yazdığı çok az şarkı vardır Bu şarkılar operalardaki (bak Opera) aryalara benziyorlardı Bununla birlikte, 19 yüzyılın ilk yıllarında şarkıyı layık olduğu yere getiren Beethoven olmuştur Bundan sonra tanınmış besteciler çok çeşitli türlerde şarkılar bestelemişlerdir

Tüm bu bestecilerin en büyüğü, yeni ve şiirsel bir şarkı türü yaratmış olan Schubert' tir Bu yeni şarkı türüne Almanca'da lied adı verildi Schubert 600'den fazla lied yazdı; bunlarda, sıcak ve dokunaklı duyguları dile getirdi Ayrıca Goethe ve Schiller'in şiirlerini de besteledi Schubert'ten birkaç yaş küçük olan Schumann da çok sayıda şarkı yazdı Schumann, Heinrich Heine ve Joseph von Eichendorff gibi bazı şairlerin şiirlerini besteledi Daha sonraki şarkı bestecileri arasında Avusturyalı Hugo Wolf vardı Özellikle Goethe ve Eduard Mörike'nin şiirleriyle yaptığı bestelerde, güfte ile beste arasındaki uyum konusunda büyük titizlik gösterdi Brahms, Richard Strauss ve Gustav Mahler, şarkılarıbugün de sık sık duyulan bestecilerdir

Bu arada Fransız besteciler, akıcı ve müzikal tınılarla dolu, sanson adlı bir şarkı türü yarattılar Fransızca'nın sesi, Almanca'nınkinden tümüyle farklıydı ve Fransız besteciler doğal olarak, kendi dillerinin özelliklerine uygun müziği yazmayı denediler 19 yüzyıl Fransa'sında, belki en büyük şarkı yazan Henri Duparc'tı 1870'lerde sağlığı bozulmadan önce yalnızca 12 şarkı yazmış olmasına karşın, bu şarkılar sanatçının olağanüstü ürünleriydi Onu, Gabriel Faure ve 20 yüzyılda Debussy, Ravel ve Francis Poulenc izledi

19 yüzyılın en güzel Rus şarkılarıarasında, Modest Mussorgski'nin küçük bir çocuğun yaşamından kesitler veren Çocuk Odası adlı şarkı dizisi vardır, Mussorgski, Goethe'nin Faust'unun Rusça'ya çevrilmiş bir özetinden yaptığı Mefistofeles'in Pire Şarkısı adlı bestesiyle de tanınır Çaykovski ve Aleksandr Borodin'in de güzel şarkı besteleri vardır
İngiltere'de 19 yüzyıl boyunca en sevilen şarkılar "balad" adı verilenlerdi Kimse bunlara neden balad dendiğini bilmiyordu, çünkü eski baladlara benzemiyorlardı ve müzik açısından da pek güzel değillerdi (bak Balad) Yüzyılın sonunda birkaç besteci şarkı bestesine yenilik getirdi Arthur Somervell, güfte olarak Tennyson'ın Maud adlı şiirinden kaynaklarıan bir şarkı dizisi yazdı (bak Tennyson, Alfred) Vaughan Williams ve John Irelarıd, A E Housman'm şiirlerinden birkaçını, özüne bağlı kalarak başanyla besteledi Asıl adı Philip Heseltine olan Peter Warlock ise W B Yeats'in şiirlerini besteledi Michael Tippett iki şarkı bestesi yazdı: Çocukluk Döneminin Sonu (1943) ve Kalplerin İnancı (1951) Ben-jamin Britten, Serenad (1943), Ninnilerin Büyüsü (1947) ve Nocturne (1958) adlı şarkı besteleriyle ünlüdür Birkaç tane folk şarkısı düzenlemesi de yapmıştır

Şarkı,Batı Müziğinde ,tek bir insan sesi tarafından çalgı eşliğinde ya da eşliksiz seslenidirilen parçaİki ,üç yada daha fazla insan sesi için yazılan yapıtlara sırasıyla düo,trio,kuartet vbdenirDaha büyük topluluklar için yazılanlar ise koro müziği olarak adlandırılırŞarkıda söz ve müziğin birleşmesi,yani sözün konuşma sesi,temposu ve vurgusundan farklı bir ses,tempo ve vurgu anlayışıyla söylenmesi gerekirŞarkılar ve şarkı söyleyiş tarzları toplumsal yapı,okuryazarlık düzeyi,dil ve törelere bağlı olarak kültürden kültüre büyük farklılıklar gösterirÖrneğin,teknolojik bakımdan ileri,merkezileşmiş kültürlerde daha çok solo şarkılar,bu denli gelişmemiş kültürlerde ise toplu olarak söylenen şarkılar yaygındır

Batı müziğinde şarkılar,genellikle halk şarkısı ve "sanat şarkısı"olarak ayrılırHalk şarkıları genellikle eşliksiz ya da basit bir eşlikle (örneğin,gitar ya da santur) eşliğinde söylenirGenellikle ağızdan ağıza aktarılırçoğu zaman notaya geçirilmezBu yüzden de notaları ve sözleri kuşaktan kuşağa aktarılırken değişikliğe uğrarÇoğu halk şarkısının kimin tarafından bestelendiği bilinmez

Halk şarkılarından ayırt etmek için " sanat şarkısı" olarak adlandırılan parçalar ise profesyonel ya da eğitimden geçmiş şarkıcıların,genellikle piyano ya da bir çalgı topluluğu eşliğinde seslendirmeleri için bestelenirBunlar notaya geçirilmiştirbu nedenle de melodileri ve sözleri fazla değişikliğe uğramazGenellikle "popüler şarkı" olarak adlandırılan parçalar ise teknik zorluk,karmaşıklık,işlenmişlik,ve değişime kapalılık gibi nitelikler bakımından halk şarkıları ile sanat şarkıları arasında yer alır
Halk şarkıları genellikle müzik dışı etkinliklere,örneğin dinsel törenlere ,dansa ya da bir çalışma sürecine eşlik ederBazılarında aşıklar sevgililerine olan duygularını dile getirirbazılarında ise bir öykü anlatılırÖykülü şarkıların çoğu da,genellikle her heceye yalnızca bir ya da birkaç notanın düştüğü,görece basit melodilerden kurulmuş baldalr ya da lirik şarkılardır

Sanat şarkıları ise klasik müzik gibi ,temelde kentsel bir müzik biçimidirve ortaçağ kentlerinden saraylardan kiliselerden ve ilahiyat okullarından kaynaklanmıştır12yüzyılın müzikçi-şairleri truver ve trubadurların melodi ve şiirleri sonraki yıllarda bütün Avrupa"da yaygın olarak taklit edildiBu şarkılar ustalıkla düzenlenmiş ,incelikli melodileri ve sözleriyle aristokratik bir toplumun ürünleriydiEl yazmalarından anlaşıldığına göre,bu tür şarkılar eşliksiz söylenir ya da eşlik doğaçlama olarak yapılırdı

Kaynak;AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir

13ve 14yüzyıllarda çoksesli müziğin gelişmesiyle birlikte,besteciler ana melodiyi solo şarkıcıya,yardımcı melodileri de çalgılara vermeye başladılarBir melodinin bir önceki melodiyi taklit etme tekniği 15yüzyıla gelindiğinde müzik dokusunun ayrıntılı olarak işlenmesine,kontrpuana dayalı çoksesliliğin gelişmesine,buna karşılık ana melodinin eski önemini yitirmesine yol açtıAma sonraki yıllarda buna karşı gelişen tepki sonucunda olabildiğince yalın,yalnızca birkaç akorlu eşlikleri olan şarkılar yaygınlaştı16yüzyılda ise,sözlerin incelikli ve anlaşılabilir bir biçimde söylenişi yeniden önem kazandı

17yüzyılda sahne müziği şarkıların daha da incelikli bir anlatım kazanmasına yol açtıResitatif ile arya arasındaki ayrım da bu dönemde oluştuResitatif,basit akorlu bir eşliği ve serbest bir söyleşi olan,tümüyle söz ağırlıklı şarkalara,arya ise daha işlenmiş bir melodisi ve anlatımlı bir eşliği olan,virtüözlük gerektiren şarkalara verilen addıMüzikleri açısından daha ilginç olduklarından aryalar opera,kantat ve oratoryoya egemen olduBu türlerin dışında,önceki dönemlere oranla 18yüzyılda solo şarkıya daha az önem verildiÖrneğin Mozart ve Haydn"ın şarkıları bu bestecilerin en iyi yapıtları değildiYalnızca popüler müzikte,klavye eşlikli strofik (kıtalı) şarkılar gelişme gösterdi

19yüzyıl başlarında Avusturyalı besteci Franz Schubert"in şarkıları dramatik aktarım ve müzik tekniği bakımından kusursuzduRobert Schumann,Jhonnes Brahms ve romantik dönemin önde gelen öbür şarkı bestecileri Scuhubert"in yalnızca strofik melodiyi çeşitleme sanatını değil,eşliğin taşıdığı olanakları da öğrendilerGabriel Faure ve Claude Debussy gibi Fransız bestecilerin şarkıları ise,Fransızcanın akıcı söyleniş ve vurguların da etkisiyle son derece değişken armonilere sahipti20yüzyıl bestecileri sesin eşlikle ilişkisini araştırmaya,şarkıcının anlatım ve teknik sınırlarını genişletmeye ve insan sesini bir çalgı gibi kullanmaya devam ettiler



Kaynak;AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir