Tiflis

Tiflis


Tiflis kentinden bir görünüm

Tiflis (Gürcüce: თბილისი / Tbilisi) Gürcüstan’ın başkenti Kura (Mtkvari) Irmağı kentin ortasından geçer Tiflis adı, Türkçe dışında birkaç dilde daha kullanılır Kent pek çok dilde Tbilisi adıyla bilinir ve kentin kuruluş efsanesi de Tbilisi adına dayanır Nüfusu yaklaşık 1345000
Tiflis, önemli sanayi, eğitim ve kültür merkezidir Bakü-Tiflis-Ceyhan Boruhattı gibi enerji ve ticaret yolu üzerinde yer alır Tiflis, İpek Yolu üzerinde bulunması nedeniyle tarihi boyunca da bu açıdan önemli olmuştur Kent, Türkiye, Kuzey Kafkasya (Rusya), Güney Kafkasya’daki Ermenistan ve Azerbaycan arasında stratejik bir konuma sahiptir



Kuruluş efsanesi

Bir efsaneye göre Tbilisi, İÖ 5 yüzyılda ormanlarla kaplı bir yerdir Bir gün Kral Vahtang Gorgasal ava çıkar Aralıksız uçan sülünün peşine eğitilmiş atmacasını salar Aradan uzun zaman geçer, ne atmaca ne de sülün görünürde yoktur Kral, adamlarına atmacayı arama emri verir ve kısa süre sonra iki kuş da sıcak suya düşmüş olarak bulunur Kral orayı çok beğenir ve bir kent kurmalarını buyurur Kente, orada bulunan tpiliveya tbili (sıcak) sudan dolayı Tpilisi ya da Tbilisi adını verirler


Tarih

Arkeolojik araştırmalar Tiflis’in İÖ 4 binyılda yerleşme alanı olduğunu gösterir Ama yazılı kaynaklara göre Tiflis’e ilk yerleşme İS 4 yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşti ve Kral Varaz-Bakur döneminde bir kale inşa edildi Aynı yüzyılın sonunda İranlılar kaleyi ele geçirdiler 5 yüzyılın ortalarında Kartli kralı kaleyi geri aldı Tiflis’i gerçekten imar eden kral Vahtang Gorgasali’dir Ne var ki kral, başkenti Mtsheta’dan Tiflis'e taşıyamadan öldü

Vahteng Gorgasali’nin halefi Kral Ucarmeli I Daçi (6 yüzyılın başları), başkenti Mtsheta’dan Tiflis’e taşıdı Ancak o tarihlerde Tiflis, birleşik Gürcü devletinin değil yalnızca Doğu Gürcüstan’ın, Kartli veya İberia denen krallığın başkentiydi Batı Gürcüstan’ı kapsayan Kolheti, ayrı bir devletti I Daçi döneminde kentin kale inşaası tamalandı ve kentin yeni sınırları ortaya çıktı 6 yüzyılda, Avrupa’ya bağlanan ticaret ve taşımacılık yolu üzerinde, giderek gelişti ve stratejik bir önem kazanmaya başladı



Narikala, Tiflis

Tiflis, yalnızca Kartli’nin stratejik öneme sahip başkenti değil, aynı zamanda bütün Kafkasya’nın da önemli kentiydi Kafkasya’da, Avrupa ve Asya arasında merkezi bir konuma sahipti Bu yüzden kent, Bizans, İran, Arap ve Selçuklular arasındaki güç mücadelesinin de aracı haline geldi Tiflis’in kültürel gelişimi de bu duruma bağlı olarak şekilleniyordu Kent, 6 yüzyılın ikinci yarısı ile 10 yüzyılın sonlarına değin değişik güçler arasında el değiştirdi



Tiflis'te yeni inşa edilen Sameba Katedrali

570-580 yıllarında Tiflis İranlıların elindeydi ve kenti yaklaşık on yıl İranlılar yönetti 627 yılında Bizans-Hazar ordusu kenti ele geçirdi 736-738’de II Mervan komutasındaki Araplar kente girdiler Araplar burada bir emirlik kurdular 764’te Hazarlar kente girdiyse de Araplar kontrolü yeniden ele geçirdi 853 yılında Arap komutan Buğa Türk, bir halifelik kurmak için kenti istila etti Arap egemenliği 1050 yılına değin sürdü 1068’de, bu kez Büyük Selçuklu sutlanı Alp Arslan kenti yağmaladı


Kral Kurucu Davit, 1122 yılında Tiflis kentine girerek kesin egemenliği sağladı Birleşik Gürcü devletinin yönetim merkezini Kutaisi’den Tiflis’e taşıdı ve Tiflis Gürcüstan’ın başkenti oldu Gürcüstan’ın altın çağını yaşadığı 12-13 yüzyılda Tiflis büyük gelişme gösterdi ve kentin nüfusu 80000’e ulaştı Kent, kültür ve edebiyat merkezi haline geldi Kraliçe Tamar döneminde ünlü şair Şota Rustaveli Tiflis’te çalışmalarını sürdürdü ve büyük bir olasılıkla ünlü destanı Vephistkaosani’yi burada yazdı Bu dönem, Gürcüstan’ın Rönesansı veya Altın Çağı olarak anılır


Tiflis’in “Altın Çağı” bir yüz yıl bile sürmedi 1236 yılında, Moğol istilasından sonra Gürcüstan Moğol egemenliğine girdi Tiflis, hem politik hem de kültürel açıdan sonraki yüzyıl güçlü bir Moğol etkisi altında kaldı 1320’lerde Moğollar ülkeden çıkarıldı ve Tiflis Gürcü devletinin yeniden başkenti oldu Ne var ki kent, 1366’da yeni bir yıkımla karşı karşıya geldi 14 yüzyıldan 18 yüzyılın sonlarına değin Tiflis, değişik güçlerin istilasına uğradı Timurlenk, Cihan Şah, Uzun Hasan, Ağa Muhammed Han kenti yağmaladılar Sonunda Kral II Erekle, İran’a karşı Rusya’dan yardım istemek zorunda kaldı
1801’de Rusya Kantl-Kaheti Krallığı’nın ilhak etti Tiflis, Tbilisi eyaletinin (gubernia) yönetim merkezi oldu 19 yüzyılın başlarında Avrupa tarzı yapılar inşa edilmeye başladı ve yeni yollar ve raylı ulaşım yolları yapıldı Tiflis, Rusya’nın yönetimi altındaki diğer Transkafkasya kentleri Batum, Poti, Baku ve Erivan ile birlikte bölgenin en önemli kenti sayılıyordu 1850’lerde Tiflis, yeniden ticaret ve kültür merkezi haline geldi İlia Çavçavadze, Akaki Tsereteli, İakob Gogebaşvili, Aleksander Gribedov, Aleksander Puşkin, Leon Tolstoy, Mihail Lermontov gibi aydınların yaşadığı bir kent oldu 1917 Rus Devrimi’nden sonra Tiflis yeniden Gürcüstan’ın başkenti haline geldi


1917 Devrimi’nden sonra Tiflis, önce Transkafkasya Federasyonu’nun, ardından da bağımsız Gürcüstan Demokratik Cumhuriyeti’nin başkentiydi 1918’de çok kısa bir süre, Gürcüstan, Ermenistan ve Azerbaycan’nın oluşturduğu Transkagkasya Federasyonu'nun başkenti olan kent, 1918-1921 arasında bağımsız Gürcüstan’ın başkenti olarak kaldı 25 Şubat 1921’de Kızıl Ordu kenti iişgal etti ve ardından kent, Transkafkasya Sovyet Federe Sovyet Cumhuriyeti’nin başkenti ilan edildi 1936’da Gürcüstan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin başkenti oldu ve bu dönem 1991 yılına kadar sürdü 1956, 1978 ve 1989 yıllarında Moskova yönetimine karşı Tiflis’te geniş çaplı gösteriler düzenlendi 1956 ve 1989 gösterileri Moskova yönetimince kanlı biçimde bastırıldı



Özgürlük Meydanı’ndaki Aziz Giorgi heykeli


Gürcüstan, Zviad Gamsahurdia’nın devlet başkanı seçilmesinden sonra 9 Nisan 1991’de bağımsızılğını ilan etti Ancak ertesi yıl Gamsahurdia devrildi ve kent kanlı çatışmalara sahne oldu Gamsahurdia’nın devrilmesinden sonra devlet başkanı olan Eduard Şevardnadze döneminde Tiflis, suç örgütlerinin ve yasa dışı ticaretin merkezi haline geldi Kent, 2003 yılı sonlarında, hileli parlamento seçimlerinin ardından, Gül Devrimi olarak adlandırılan ve Şevardnadze’nin görevini bırakmasıyla sonuçlanan gösterilere sahne oldu 100 bini aşkın insanın günlerce sokaklarda gösteri yaptığı Tiflis, Miheil Saakaşvili’nin devlet başkanı seçildiği 2004 yılından bu yana ekonomi ve turizm açısından büyük ölçüde gelişme gösterdi
İklim

Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıl Ortalama en yüksek sıcaklık [°C] 60 74 121 182 234 275 308 308 260 198 129 75 187 Ortalama en düşük sıcaklık [°C] -22 -09 24 74 122 15,7 190 186 147 92 41 -02 84

[değiştir]
Kültür

Kentin kuruluş yılında düzenlenen geniş çaplı kutlamalara Tbilisoba denir Her yıl, Ekim ayının sonlarında kutlanır ve bu kutlamalar pek çok turisti kente çeker Tbilisoba festivali, ilk kez 1979 yılında kutlanmıştır
Tiflis’in görülmeye değer pek çok yeri ve tarihi yapısı vardır Ülkenin parlamento ve hükümet binaları Tiflis’tedir Kent ayrıca kültürel merkezlerin bulunduğu yerdir Tiflis Devlet Konservatuvarı, Tiflis Devlet Opera Tiyatrosu (Paliaşvili Opera Binası), Şota Rustaveli Devlet Akadami Tiyatrosu, Marcanişvili Devlet Akadami Tiyatrosu, Vorontsov Sarayı (bugün Çocuk Sarayı), çok sayıda müze, Gürcüstan Parlamentosu Ulusal Halk Kütüphanesi bunların başında gelir Ayrıca kentin tarihi kalesi Narikala (4 yüzyıl), Tiflis'in sembolü olan Kartlis Deda heykeli, Ançishati Kilisesi (6 yüzyıl), Sioni Katedrali (8 yüzyıl), Sameba Katedrali (2006), Metehi Kilisesi (13 yüzyıl), Özgürlük Meydanı'ndaki Aziz Giorgi heykeli (2006), Tiflis Botanik Bahçesi gibi pek çok tarihsel yapı da kentin görülmeye değer yerleri ve anıtları arasındadır