Efsane Aşklar

FERHAT İLE ŞİRİN

Efsaneye göre Ferhat, Persler döneminde yaşamış ünlü bir nakkaştır Sultan Mehmene Banu'nun yeğeni Şirin için yaptırdığı köşkün süslemelerini yaparken Şirin'i görür ve birbirlerine sevdalanırlar Ferhat, Sultan'a haber salarak Şirin'i istetir Sultan,yeğenini vermek istemez Ferhat'ı oyalamak için dağı delip şehre su getirmesini şart koşar Ferhat, zekası, teknik bilgisi, bilek gücü, aşktan aldığı kuvvetle dağı deler

Mehmene Banu, dağı delip suyun akacağı kanalı tamamlamak üzere olan Ferhat'ın yanına yaşlı dadısını göndererek, Şirin'in öldüğü haberini ulaştırır Ferhat, bu acı haber üzerine, elinde tuttuğu külüngü havaya atar, düşen külünk Ferhat'ın başına isabet eder ve Ferhat orada ölür Ferhat'ın acı haberini alan Şirin korku ve heyecanla olayın geçtiği kayalığa gelirFerhat'ın öldüğünü görünce bu acıya dayanamaz ve kayalıklardan aşağı yuvarlanarak, orada can verir Her iki sevgiliyi, can verdikleri kayalıklarda yan yana gömerler

Bu aşk öyküsünün Karagöz oyunlarındaki işlenişi ise şöyle :

Hacıvat tarafına Şirin’in köşkü, Karagöz tarafına ise dağ kurulur Hacıvat’ın tegannîsinden sonra perdeye gelen Karagöz Hacıvat’a “Kendi tarafına köşk benim tarafa ise moloz yığını koymuşsun” diye sitem eder Bunun üzerine Hacıvat Ferhat ile Şirin öyküsünü anlatmaya başlar Bu sırada Karagöz ile Hacıvat çekilirler ve olay canlanır

Ferhat ile Şirin birbirlerini çok severler Fakat Şirin’in annesi Şirin’i Ferhat’a vermek istemez Hacıvat’ın araya girmesi sonucu Şirin’in annesi bir şart koşar Amasya şehrinde su yoktur, eğer Ferhat Elmadağı'nı kazması ile yarıp şehre su getirirse Şirin’i vermeye razı olacaktır

Ferhat Hacıvat’tan bir külünk bulmasını ister Hacıvat Karagöz’e giderek bir külünk ısmarlar Külüngü zamanında yetiştiremeyen Karagöz evden kendi kazmasını getirir Ferhat dağı kazma ile yararak şehre su getirmesine rağmen Şirin’in annesi Şirin’i vermeye razı olmaz, büyücü bir kadın bularak onları ayırmak ister Büyücü kadın Ferhat’a gelerek Şirin’in öldüğünü söyler Ferhat büyücü kadını öldürür, tam kendi canına da kıymak üzeredir ki Karagöz gelerek Şirin’in ölmediğini söyler ve iki sevgiliyi birbirine kavuşturur

LEYLA İLE MECNUN

Leyla ile Mecnun'un aşkları bir Arap efsanesine dayanmaktadır Bu efsanede Mecnun mahlasıyla şiirler söyleyen Kays ibni Mülevvah adlı bir Arap şairiyle Leyli ( Leyla ) adlı bir Arap kızın arasında geçen ve ayrılıkla sona eren bir aşk serüveni anlatılmaktadır

Söylentiye göre Kays ile Leyla kardeş çocuklarıdır Küçük yaşta birbirlerini severler Kays'ın Leyla için söylediği şiirler dillerde dolaşır Leyla'nın babası ,adını dillere düşürdüğü için kızının Kays'la evlenmesini önler Leyla başka biriyle evlendirilir Kays çöllere düşer Mecnun (deli ) diye anılmaya başlar Ayrılık acısına dayanamayan Leyla kederinden ölür Mecnun bunu duyunca onun mezarının başına koşar ve o da orada can verir

Bu efsane Arap edebiyatında X yüzyılda çok yaygın bir hale gelmiş ,Mecnun'a ait olduğu söylenen şiirlerin arasına nesirler de eklenerek hikaye haline getirilmiştir Bu konu daha sonra Fars ve Türk edebiyatlarında da işlenmiştir Bunların arasında en ünlüsü Fuzuli'nin yapıtıdır ( 1535)

Aşağıda okuyacağınız küçük hikaye Fuzuli`nin Leyla vü Mecnun adlı mesnevisinden alınmıştır

Kays, bilinen adıyla Mecnun, Leyla`nın aşkından kendisinden geçip yarı meczup bir halde çölde giderken, namaz kılmakta olan bir dervişin önünden geçer Derviş hemen namazını selamlayıp, Mecnun'a "Namaz kılan birinin önünden geçilmez, bunu bilmiyor musun?" diye çıkışır Mecnun cevap verir "Ben Leyla'nın aşkından öyle bir hale geldim ki, senin burada namaz kıldığını görmedim bile, sen nasıl bir aşkla namaz kılıyorsun da benim senin önünden geçtiğimi görüyorsun?"

Leyla ve Mecnun'un hikayesi Türk Halk edebiyatının da etkilemiş ve Leyla ile Mecnun adıyla bir Karagöz oyunu haline getirilmiştir

Karagöz oyunlarında işlenen Leyla ile Mecnun hikayesi ise şöyle :

Oyunun başında Leyla ile Mecnun birbirlerine olan sevgilerini şiirlerle dile getirirler Aralarında bir gül ağacı vardır Zebani gelerek gül ağacını alır ve yerine karaçalı koyar Karagöz bu karaçalıyı almak isterken zebani Karagöz’ü kaldırıp baş aşağı kara çalının üzerine atar Hacıvat gelerek Karagöz’e Leyla ile Mecnun’un hikayesini anlatarak, Zebani’nin kara çalıyı onları ayırmak için koyduğunu söyler

Perdeye içinde Leyla’nın babası ve annesinin olduğu bir kervan gelir Hacıvat onlara bir ev bulur Daha sonra Mecnun’un babası olan Halepli Haşim gelir Hacıvat Leyla’nın anne ve babasının olduğu yere ergeç Mecnun’un da geleceğini söyler Mecnun gelip Leyla’ya olan aşkını Hacıvat’a anlatır ve ondan yardım ister Bu esnada bir aslan gelip Karagöz’ün köpeğini yutar Leyla’nın babası kızını Mecnun’a istemeye gelen Hacıvat’ı kovar Hacıvat, Karagöz’ün ninesi olan Cazu’dan yardım ister Cazu nine Leyla’nın babasına giderek eğer kızlarını Mecnun’a vermezlerse Leyla’nın öleceğini söyler

Bunun üzerine Leyla’nın babası kızını Mecnun’a vermek için üç şart koşar Birincisi Mecnun çok sevdiği dişi ahuyu öldürecektir İkincisi aslan ile boğuşup onu da öldürmesi Üçüncüsü ise yedi başlı ejderhayı öldürmesi Karagöz Mecnun’a bir bıçak verir Mecnun kendi isteğiyle ahuyu öldürür Daha sonra aslan ile ejderhayı da öldürür ve koşulları yerine getirmiş olur Zebani iki sevgilinin kavuşmasını engellemek amacıyla araya yine kara çalı koyarsa da Mecnun bıçağı ile karaçalıyı kesip atar
Sevgililer birbirlerine kavuşurlar ve kervanla memleketlerine dönerler

KEREM İLE ASLI

Bu aşk hikayesinin Aşık Kerem ya da Kerem Dede diye anılan Azerbaycan yöresi halk şairinin aşk serüvenini konu eden şiirleri halk arasında yayıldıktan sonra adı bilinmeyen halk hikayecileri tarafından bu şiirler çerçevesinde oluşturulduğu ileri sürülür ( XVII yy )

İsfahan Padişahı'nın oğlu Kerem keşiş kızı Aslı'ya gönül verir Ancak din ayrılığı yüzünden onunla evlenmesi mümkün olmaz İlden ile göçen keşişle kızı Aslı'nın ardından uzun yolculuklar yapan delikanlı Halep Paşası'nın emri üzerine Aslı'yla evlendirilir Ancak düğün gecesi keşişin kızına giydirdiği gömleğin düğmeleri bir türlü çözülmeyince Kerem ah edip yanarak ölür Onun külleri arasında kalmış kıvılcımla Aslı'da saçlarından tutuşup can verir

Hikaye boyunca Kerem arkadaşı Sofu'yla birlikte uzun yollar aşar Anadolu'nun birçok yerini gezer ,Hanlarda kahvelerde şiirler söyler ,yollara , dağlara , akarsulara, hayvanlara Aslı'ya benzettiği güzellere şiirler söyleyerek derdini anlatır Aslı'yı yakından görebilmek için kızın annesine bütün dişlerini çektirir

Hikayeye olağanüstü ögeler de karışmıştır İki sevgilinin doğumları bir dervişin verdiği sihirli elmayla olmuştur Zorda kalan Kerem'i Hızır kurtarır Dağlar ırmaklar o şiir söyleyince geçit verir

Sevgilisine kavuşma yolunda çileler çeken ve onun uğrunda yanan Kerem , modern edebiyatta bir ülküye bağlanıp can verebilen kahramanın simgesi sayılmıştır

USUF İLE ZÜLEYHA

Divan edebiyatında birçok şairin mesnevilerine de konu olan bu aşk öyküsü Kur'an-ı Kerim'de "öykülerin en güzeli "diye isim bulmuştur Yusuf sûresinde 98 âyet (4-101), Yusuf Peygamber'in ibretli hayat hikâyesinden söz eder

Buna göre Yusuf Peygamber'in on bir erkek kardeşi vardır Olağanüstü bir güzelliğe sahip olan HzYusuf babası tarafından çok sevilmektedir Onu kıskanan kardeşleri gezinti için kıra gotürürler ve kuyuya atarlar Babalarına ise kanlı elbiselerini gösterip, onu kurdun yediğini söylerler Yoldan geçen bir kervan, su çekerken Yusuf'u bulur ve Mısır'da Hazine Bakanı olan Azîz'e köle olarak satarlar

Sarayda ihtimamla yetişen HzYusuf 'a Azîz'in karısı Züleyha aşık olur ve onu yasak ilişkiye çağırırHzYusuf ona şöyle cevap verir: "Allah'a sığınırım Efendim bana iyi baktı Doğrusu zulüm yapanlar kurtuluşa eremez" Yüce Allah, o arada HzYusuf'un da Züleyha'yı arzuladığını, ancak ihlâslı bir kul olması yüzünden Yusuf'un bu kötülük ve fuhuştan korunduğunu belirtir

Eşinin haksız olduğunu tespit eden Azîz, olayın hiç bir şey olmamış gibi kapanmasını istemişse de, dedikodunun önü alınamamıştır Bunun üzerine Züleyha dedikodu yapan hanımları yemeğe davet etmiş ve Yûsuf'u onların yanına çağırarak, şaşkınlık içinde meyve bıçakları ile ellerini kestiklerini görmüştür Bununla, âşık olmakta haklı olduğunu göstermeye çalışan Züleyha, Yusuf'un kendisine ilgi göstermemesi üzerine onun hapse atılmasını istemiştir

Güzel bir kadının cinsel isteklerine uymak yerine yıllarca hapiste kalmayı tercih eden HzYusuf bu konuda şöyle dua etti: "Rabbim, bana göre zindan, bunların beni çağırdığı şeyden iyidir Eğer onların düzenini benden savmazsan onlara kayarım ve câhillerden olurum" Rabbi onun duasını kabul etti ve onların düzenlerini ondan savdı

Mısır hükümdarı bir gece rüyasında yedi zayıf ineğin yedi semiz ineği yediğini ve yedi yeşil başakla yedi kuru başak gördü Yorumcular bu rüyaya anlam veremediler Bu arada zindanda bulunan HzYusuf isabetli rüya yorumları ile ün yapmıştı Kral onu yorum için saraya çağırdı Ancak Yusuf, Züleyha konusunda iftiraya uğradığını, bu eski davanın görülerek sonuca bağlanmasını istedi Böylece temize çıktıktan sonra rüyanın yorumunu yapabileceğini söyledi Gerçekten sorguya çekilen Züleyha ve dedikoducu kadınlar doğruyu söylediler HzYusuf belge ve delillerle temize çıkınca rüyayı şöyle yorumladı:

Yedi yıl çok bolluk, ondan sonra da yedi yıl kıtlık yılları gelecek Kral, tedbir olarak ne yapmak gerektiğini sorunca HzYûsuf, ekonomik ve mali işlerin başına kendisi getirildiği takdirde bu kıtlık ve darlık yıllarına çare bulabileceğini söylediBu göreve getirilen HzYusuf , ilk bolluk yıllarında halkı tasarrufa teşvik etti, tüm fazla hububatı depolara yerleştirdi Bu arada, halk ellerindeki altın, gümüş gibi değerli eşyasını da HzYusuf 'un emanet depolarına teslim etmişti Bunların eline emanet bıraktıkları şeylerin miktar ve niteliklerini belirten makbuzlar veriliyordu İşte bu makbuzlar J Dobretberger gibi iktisatçıların belirttiği gibi M Ö 1600 yıllarında Ortadoğu' da elden ele kâğıt para gibi dolaşmaya başlar

Rivayete göre Mısır Melik'i Hz Yusuf'a taç giydirmiş, kılıç kuşatmış ve inci ile yakut işlemeli bir taht yaptırmıştır Ancak HzYusuf son ikisini kabul etmekle birlikte, taç giymeyi kendisinin ve atalarının giydiklerinden olmadığını söyleyerek reddetmiştir Ülke kısa sürede HzYusuf 'un adaletli yönetimi ile onun nüfuz ve iktidar alanına girmiştir Bu arada Hazine Bakanı Aziz vefat etmiş, eşi Rail, diğer adı ile Züleyha, Melik tarafından Yusuf'la evlendirilmiştir Bir mucize olarak gençleşen Züleyha, kocası iktidarsız olduğu için kız olarak Yusuf'la gerdeğe girmiştir Bunun üzerine Yusuf Züleyha'ya "Bu şekilde meşru olarak evlenmemiz senin haram olarak istediğinden daha iyi değil mi?" diyerek helal ile haram arasındaki farka dikkat çekmiştir Züleyha'nın Yusuf'tan Efrâim ve Menşa adlarında iki oğlunun dünyaya geldiği nakledilir

BOŞKA İLE ADMİRA

Boşka ve Admira Yugoslavya parçalanmadan önce Saraybosna'
da yaşayan iki genç Admira Müslüman, Boşka ise Sırp bir aileden Ama ikisi de Saraybosnalı Çocuklukları aynı mahallede geçer Lise yıllarında bu iki genç birbirlerine aşık olup nişanlanırlar 1992 yılının ilkbaharında Boşka ve Admira evlilik planları yaparken Bosna'da savaş başlar

Bu tarihten itibaren bu iki insanın hayatlarına anlam kazandıran birçok şey savaşın acımasız ellerinde bir bir yok olup gider Önce Sırp ordusunun Bosna'yı talan edip masum ve savunmasız insanları toplama kamplarında katletmelerini seyrederler Sonra birlikte büyüdükleri insanların birbirlerine düşman oluşuna, oynadıkları sokakların, yaşadıkları evlerin yıkılışına şahit olurlar Bütün bu karmaşanın içinde Boşka ve Admira'nın sarılıp tutundukları iki şey vardır: birbirlerine olan sevgileri, ve Saraybosna'ya tutkunlukları

Birçok Saraybosnalı gibi Boşka ve Admira da hazırlıksız ve savunmasız yakalanırlar Sırp kuşatmasına Yine de şehri terketmezler Bu arada Boşka'nın birçok arkadaşı Saraybosna'yı çevreleyen Sırp çetelerine katılırlar ve Boşka'nın da katılması için baskıda bulunurlar Boşka her seferinde reddeder

Admira ile birlikte Saraybosna'da kalıp şehirdeki yaşlı ve düşkünlere yardım ederler Onlar için yiyecek kuyruklarında beklerler Kışın evlerine odun taşırlar Kuşatma çemberi gün geçtikçe daha da daralır Yaşam daha da zorlaşır Bunun üzerine yaşadıkları yeri terkedip, şehrin merkezine yerleşirler Bu arada Boşka'nin ailesi Sırbistan'a göçer

Boşka ve Admira'nın Saraybosna'da verdikleri yaşam mücadelesi iki yıl sürer Bu arada evlenirler de 1994 ilkbaharında Sırbistan'a, Boşka'nin ailesinin yanına gitmeye karar verirler Saraybosna'nın giriş-çıkışlarını tutan Sırp askerlerinden ve şehri savunan direniş gruplarından izin alırlar

Geçiş günü gelir Boşka ve Admira, önce Admira'nın ailesini ziyaret edip onlarla vedalaşırlar Sonra askerlerin onlara söylediği geçis noktasına doğru yürürler İkisi elele kilit noktasındaki köprüyü geçerler Köprüden sonra bir iki adım attıkları sırada birkaç el silah sesi duyulur Boşka ve Admira yere düşerler

O anda mı ölürler, yoksa daha sonra mı bilinmez Fakat, ölümde bile rahat bırakmaz savaş Boşka ile Admira'yı Kimse yanaşamaz yanlarına on gün boyunca Ailelerin girişimleri sonuçsuz kalır Ne şehri savunan direniş grupları ne de Sırp askerleri kimseyi yaklaştırmazlar yanlarına Boşka ve Admira kurtlara, köpeklere yem olurlar Olay büyür, televizyona, gazetelere yansır On gün sonra Boşka ve Admira'dan geriye kalanlar, aileler tarafından alınıp gömülür Kurşunlari hangi tarafın ateşlediği bulunamaz İki taraf da birbirlerini suçlarlar

İlknur SAYIBAS

TAHİR İLE ZÜHRE

Padişah kızı Zühre ile Vezir oğlu Tahir'in ölümle biten aşk serüvenini anlatan bir Türk halk hikayesidir Sevgililerin birleşmesini Zühre'nin annesi var gücüyle engelller Sürgüne gönderilen Tahir sevgilisi başkasıyla evlendirileceği sırada gizlice döner Ama delikanlı öldürülür Tahirin öldürüldüğünü duyan Zühre'de kendini öldürür

Tahir ile Zühre'nin Karagöz oyununda anlatılışı da şöyle :

Zühre’nin babası Hacıvat’a bir kahya aradığını söyler, Hacıvat da Karagöz’ün bu işi yapabileceğini söyler Karagöz eve kahya olarak girer Tahir ile Zühre birbirlerini çok sevmektedirler Zühre’nin babasının yanında kahya olan Tahir’in babası ölürken Tahir ile Zühre’nin evlenmelerini vasiyet etmiştir Zühre’nin babası da evlenmelerini istemektedir Tahir ile Zühre’yi yanına çağırarak bu fikrini onlara da söyler Karısının da onayını almak için durumu ona da anlatır Bu fikri kabul etmeyen Zühre’nin üvey annesi sonradan kabullenmiş gibi görünür Odasına gittikten sonra Karagöz’ü odasına çağırarak Tahir’i kendisinin sevdiğini söyler

Zühre ile evlenmesine engel olması için kocasına büyü yaptırır, Karagöz’e para vererek büyüyü kocasının sarığının içine koymasını ister Karagöz, Zühre’nin babası uyurken büyüyü sarığının içine koyar Zühre’nin babası uyandığında evlenme işinden vazgeçtiğini söyler Tahir bu sevdadan vazgeçmeyeceğini söyleyince Zühre’nin babası seymenleri çağırarak Tahir’i Mardin’e sürgüne gönderir Bir süre sonra Tahir kaçıp geri gelir ve Karagöz’e bu işi düzeltmesi için yalvarır Karagöz bir punduna getirip Zühre’nin babasının sarığından büyüyü çıkarır Birden kendine gelen Zühre’nin babası kızını Tahir’e vereceğini söyler Olan biteni Zühre’nin babasına anlatan Karagöz iki sevgilinin kavuşmasını sağlar

ARZU İLE KANBER

Birbirlerini kardeş sanarak büyüyen iki gencin asklarini anlatan ve 17 yüzyilda ortaya çiktigi sanilan Türk halk öyküsü Konusu söyledir: Bir kervan, yolda eskiya baskinina ugrar Baskindan yalniz küçük bir erkek çocugu sag olarak kurtulur Bir aile tarafindan evlatlik olarak alinan çocuga Kanber adi verilir Bir süre sonra bu ailenin bir kiz çocugu olur, adini Arzu koyarlar Iki çocuk birbirlerini kardeş sanarak büyürler Bir süre sonra aralarında ilgi veyakınlık başlar Kardeş olmadiklarını ögrenince de evlenmek isterler Arzu"nun annesi bu evlilige karsi çıkar ve kızını zengin bir tüccarla evlendirir Ama adam kisa bir süre sonra ölürArzu ile kanber evlenmek için yeniden uığrasırlarsa da, anne engel olur Asıklar bir rastlantı sonucu birbirlerini bulurlar Kavusmanin heyecaniyla ikisi de bayilir Sürekli olarak kızını izleyen kötü yürekli anne onlari gene ayırmak ister, ama gençlerin çevresi su ile kaplandigindan yanlarina ulasamaz Az sonra iki sevgilinin gögüslerinden birer güvercin çikarak uçar ve böylece ikisi de orada can verirler

ßeni unutmuşsunuz