Organik Maddeler Nelerdir

Organik Maddeler Nelerdir

Organik Maddeler

Karbonhidratlar

Karbonhidratların en küçük birimi şekerlerdir Beslenmedeki temel şekerler glikoz, fruktoz ve galaktozdur Her birinin kendine özgü bir tadı vardır Evde kullanılan şeker en tatlı ve en çok kullanılan şekerdir Daha u-zun şeker zincirlerine önek olarak nişasta verilebilir Nişastanın emilmesi ve sindirilmesi şekerden daha yavaş olur Kan şekerine ve insülin düzeyine et-kisi de daha azdır Bazı karmaşık karbonhidrat türleri sindirilemezler Bu maddeler su tutar Olumlu değerleri yoktur ama sağlıklı bir sindirim düzeni için yaşamsal işlevleri vardır C, H ve O 'den meydana gelmiştir Üç önemli görevi vardır 1) Canlıların birinci sırada kullandığı enerji kaynağıdır 2)Yapısal maddedir Bitkilerde çeperin yapısına, bütün canlı hücrelerde de zarın yapısına katılarak görev yapar (Glikoz + lipid = Glikolipid, Glikoz + protein = Glikoprotein şeklinde hücre zarı ve hücre çeperine katılır) 3) ATP, DNA, RNA, NAD, NADP, FAD yapılarında bulunur Karbonhidratlar üç çe-şittir

1) Monosakkaritler = Tek Şekerliler:

Sindirime uğramazlar(3 - 8) C ' ludur İçerdikleri C sayısına göre ;

a) 3C'lu şekerler : Gliser aldehit (Triozlar)

b) 5C'lu şekerler : Riboz, Deoksiriboz (Pentozlar)

c) 6C'lu şekerler : Glikoz, Galaktoz, Fruktoz (Hegsozlar)

Monosakkaritlerden Riboz , ATP ve RNA'da bulunur Deoksiriboz ise DNA'da bulunur Glikoz (Kan şekeri) bal, üzüm ve incirde bol bulunur Aç-lık ve koma anında kullanılır Fruktoz (meyve şekeri), bal ve olgun meyve-lerde bol bulunur Galaktoz (süt şekeri), süt ve süt ürünlerinde bol bulunur, doğada az bulunur Hayvansal bir besin kaynağıdır Glikozun ayıracı Fehling veya Benedict çözeltisidir Kırmızı renk oluşturur

2) Disakkaritler = Çift Şekerliler:

İki monosakkaritin dehidrasyon senteziyle birleşmesinden meydana gelir

Glikoz + Glikoz = Maltoz (meyve şekeri) + H20

Glikoz + Fruktoz = Sakkaroz = Sükroz (Çay şekeri)+ H20

Glikoz + Galaktoz = Laktoz (süt şekeri)+ H20

Maltoz ve sükroz bitkilerden, laktoz da hayvanlardan ve insanlardan sağlanır

3) Polisakkaritler = Çok Şekerliler:

Çok sayıda Glikozun dehidrasyon sentezi ile birleşmesinden meydana gelir

Glikoz + Glikoz + Glikoz ++ Glikoz = Nişasta

Glikoz + Glikoz + Glikoz ++ Glikoz = Selüloz +(n-l)H20

Glikoz + Glikoz + Glikoz ++ Glikoz = Glikojen

Son ürünlerin farklı olmasının nedeni glikozların bağlanma biçimleri ve oluşan zincir yapısındaki farklılıktır

a) Nişasta

Bitkilerde glikozun depo şeklidir Düz zincirlidir ve alfa glikozit bağı ile bağlanmış, amiloz ve amilopektinden oluşur Suda az çözünür İyot ile maviye boyanır Nişasta, lökoplastta depolanır Yumru ve tohumlarda daha çok depolanır Örnek: Patates

b) Glikojen

Hayvanlarda glikozun depo şeklidir Suda çözünür İyot ile kahveren-giye boyanır En fazla karaciğer ve kaslarda bulunur ve depo edilir

c) Selüloz

Bitkilerde yapı maddesidir Hücre çeperinin yapısına katılır Suda çözünmez İnsanda sindirimi yoktur Geviş getirenlerde ve termitlerde mutualist yaşayan bakterilerce sindirilir

Yağlar

Az miktarda alınması ile yüksek enerji verirler Vitaminlerin bağırsak-lardan emilip kana karışmasını sağlarlar Yağlar, hayvansal ya da bitkisel o-labilir Yağlar karbon Hidrojen, ve oksijenden bazen de ilave olarak azot ve potasyumdan meydana gelmiştirYapısındaki oksijen miktarı şekerlerdekin-den azdır Yağlarda çeşitliliği yağ asitleri sağlar Suda çözünmezler Organik çözücüde çözünürler (alkol, eter gibi) Isı ve darbeye karşı koruyucudur (Ör-nek: Balina ve Kutup ayılarında olduğu gibi) Yağların enerji verimlerinin çok olmasının sebebi karbon sayılarının çok olmasındandır Yağların 2 de-receden enerji verici olarak kullanılmasının sebebi sindiriminin çok zor ol-masındandır Karbonhidrat ve proteinlerin fazlası yağa dönüştürülür Bunun nedeni ise yağların enerji verimlerinin yüksek olması ve uzun süreli kullanılabilmesidir Solunumla yıkılmaları sonucunda fazla su açığa çıkarırlar O-nun için özellikle kış uykusuna yatan, uzun süreli göç eden ve suyun az ol-duğu ortamlarda yaşayan hayvanlarda iyi bir depo ve enerji maddesidir Ay-nı zamanda hafif olduğu için uçmada hayvana avantaj sağlar Yağ asitleri en basit lipitler olup, uzun karbon zincirlerinden oluşurlar Karbonlar arasındaki bağlar tek ise doymuş, çift ise doymamış yağ asitleridir Doymamış yağlar bitkiseldir ve sıvıdır Doymuş yağlar ise hayvansaldır ve katıdır Doymamış yağların yüksek sıcaklık ve basınçta hidrojenle doyurulmasıyla margarin ya-pılır Oleik asit, zeytinyağında; Linoleik asit tohumlarda; Butirik asit tere-yağında bulunur Steroid zarların yapısına katılır Aynı zamanda vitamin ve hormon olarak iş görür

Proteinler

Karbon, hidrojen, oksijen, azot ve bazılarında kükürt ve potasyum bu-lunur Yapı taşları 20 çeşit aminoasittir Enzim, hormon ve hücre zarı yapısına katılırlar Solunumla ancak zor durumlarda yakılırlar Solunum ürünleri su, karbondioksit, hidrojen sülfür, amonyak, üre ve ürik asittir Proteinler, vi-rüslerden insanlara kadar bütün canlılarda yaşamsal rolleri olduğundan hüc-relerde en çok bulunan organik moleküllerdir Proteinler enerjiyi hemen kaybettiklerinden 3 dereceden enerji kaynağıdırlar Proteinler vücutta enerji kaynağı olarak kullanılırsa vücutta zayıflama ve dengesizlik görülür Prote-inler her canlı türüne özgü olup antijen özellik gösterirler Yani farklı özelli-ğe sahip bir canlıya aktarıldığında antikor oluşumuna sebep olurlar Protein-lerin farklı olmasının nedeni, aminoasitlerin sayısı, çeşidi ve dizilişi yani sı-rasının farklı olmasından kaynaklanmaktadır Proteinlerin ayıracı Biüret çö-zeltisi veya susuz nitrik asittir

Vitaminler

Vücut direncini arttırırlar Enzimlerin yapısına katılırlar Düzenleyici-dirler, enerji vermezler, sindirilmezler Bir kısmı, besinde bulunduğu şekliy-le vitamin özelliğinde değildir Bunlar vücuda alındıktan sonra vitamin özel-liği kazanırlar Bunlara provitamin denir Vitaminler, suda eriyen ve yağda eriyen vitaminler olmak üzere ikiye ayrılırlar

Suda Eriyen Vitaminler: Bl Vitamini, B2 Vitamini, B3 Vitamini, B5 Vitamini, B6 Vitamini, B12 Vitamini' dir Yağda Eriyen Vitaminler: A Vitamini, D Vitamini, E Vitamini, K Vitamini' dir

İnsan vücudunda A, B, D, K vitaminleri sentezlenir A vitamini kara-ciğerde, B ve K vitaminleri bağırsakta bakteriler tarafından, D vitamini de-ride üretilir A, D, K vitaminleri karaciğerde depolanır Diğerlerinin fazlası atılır

A Vitamini

Yağda eriyen vitaminlerden biridir A vitamini hayvansal ürünlerde, örneğin balık karaciğer yağı, karaciğer, süt yağı ve yumurta sarısında bulu-nur Renksiz denecek kadar açık sarı renkte bir vitamindir Hayvansal yağlar, vitamin A yanında değişik derecelerde karotenler de içerirler

Karotenler bitkilerde bulunur ve fotosentezde katalizör rol oynarlar Bu nedenle koyu yeşil yapraklı bitkilerde daha çok bulunur Havuç dışında kalan diğer kök ve yumru sebzeler çok az karoten içerirler A vitaminin faydaları: 1) Epitel dokuyu kurumaya sertleşmeye ve dejenerasyona karşı koruyan müköz salgı-nın sentezine yardım eder Epitel doku, vücudumuzu kaplayan derinin üst tabakasında, burun, ağız, solunum ve sindirim sistemi iç yüzeylerinde bulu-nur Epitel doku sağlıklı olduğunda vücuda bakteri girişini engelleyici bir rol oynar 2) Gözün karanlıkta görmesini sağlar Rodopsin, parlak ışıkta parça-lanır, yeniden yapımı vitamin A aracılığı ile olur 3) Ameloblast oluşumunu sağlar Ameloblastların sağlıklı diş mineleri yaratabilmeleri ancak yeterli vi-tamin A varlığında mümkündür 4) Kemik büyümesi, üreme fonksiyonu ve genel büyüme sürecinin gerçekleşmesinde etkindir Vitamin A yetersizliği protein sentezini olumsuz yönde etkiler Karaciğer vücuda bir kaç ay yete-cek kadar vitamin A depolayabilir Fazla A vitamini almak toksik etki göste-rir Balık yağı, yumurta sarısı, süt, peynir, karaciğer ve yeşil sebzelerde bol bulunur

B Vitamini

B Kompleks vitaminleri: Fonksiyonları birbirleriyle bağımlı ancak yapıları farklı, suda çözünen bir grup vitamine verilen isimdir Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin vücut içinde kullanılmasında katalizör olarak görev ya-par Beriberi, Pellegra hastalığını ve kansızlığı önler Tiamin, Riboflavin, B6 vitamini, B12 vitamini, Niasin, Folik asit ve Pantotenik asit ve biyotin bu grupta yer alır

C Vitamini

Suda eriyen vitaminlerden biridir Askorbik asit olarak da bilinir Vi-taminlerden içinde yıkımı en kolay olan vitamindir Stres, ilaçlar ve kimya-sallar askorbik asit gereksinimini arttırır Karaciğerde kolesterolün parça-lanmasında ve safra asitlerine dönüştürülerek atımında rol oynar Vitamin C demir emilimini arttırıcı etkisini demirle alkali ortamda çözünebilir komp-leksler oluşturarak gerçekleştirir En çok bulunduğu dokular böbrek, retina ve hipofız bezi ve beyindir Alınan C vitamininin fazlası böbrekler yoluyla dışarı atılır Vitamin C kaynakları turunçgiller, çilek, domates, kivi, yeşil yapraklı sebzeler, lahana ve karnabahardır Sigara içiminin C vitamininin kandaki düzeyini düşürücü etkisi olduğundan, sigara içenlerin normallere göre 2 kat daha çok C vitamini almaları gerekmektedir Vitamin C yetersiz-liğinde skorbüt hastalığı ortaya çıkar

D Vitamini

Besinlerde doğal olarak çok az bulunur Esas kaynak güneş ışığı ile derinin temas etmesidir Vitamin D hücre membranlarından geçerek hücre içinde spesifik bir reseptöre bağlanır Daha sonra nükleusa geçip DNA' ya bağlanır ve özel bir protein veya peptidlerin sentezi için mesajcı RNA yapı-mını uyarır Vitamin D' nin hücre nükleusunu etkileyerek aktivitesini gös-termesi ona aynı zamanda hormon niteliği kazandırmıştır Büyüme döne-minde vitamin D kemikte kondrosit hücrelerinin farklılaşmasında rol oynar Böylelikle kemikte mineralizasyonu destekler Vitamin D gereksiniminin en iyi karşılanma yolu güneş ışığından yeterince yararlanmaktır Anne sütüyle beslenen bebekler 6 aya kadar yeterince güneş ışığı alamayabilirler Bu ne-denle D vitamini eklemesi gerekebilir

E Vitamini

Yağda eriyen vitaminlerden biridir Sekiz doğal formu mevcuttur Sıvı yağlar, yağlı tohumlar, buğday ve embriyosu ve koyu yeşil yapraklı sebzeler en zengin kaynaklarıdır Vitamin E'nin emilimi yağ emiliminin sağlıklı olması ile mümkündür Yetersizliğinde, hayvanlarda hücre zarının bozulması sonucu hücre içi maddeler hücre dışı sıvılara sızar İnsanlarda yetersizlik be-lirtilerine prematüre bebeklerde ve yağ emilimi bozulmuş yetişkinlerde rast-lanır Sigara içenlerde gereksinim fazladır

K Vitamini

K Vitamini yağda eriyen vitaminlerdendir Kan pıhtılaşmasında önem-li rol oynar Lahana, karnabahar, ıspanak ve diğer yeşil sebzelerde, soya fa-sulyesi ve tahıllarda bulunur Genellikle vücutta bağırsak bakterileri tarafın-dan sentez edilir

Vücuttaki Fonksiyonları: Kanın pıhtılaşmasını sağlar Bazı çalışma-lar özellikle yaşlılarda kemikleri güçlendirdiğini göstermektedir Pıhtılaşma-da ve kemik yapımında kalsiyuma yardımcıdır

Nükleik Asitler

Nükleik asitler, organik moleküllerin oldukça büyük ve kompleks ya-pıda olanıdır Bütün canlılarda bulunurlar Nükleik asitler canlıların kalıtım maddesidir Canlılardaki enerji üretimi, protein sentezi, büyüme, üreme gibi bütün yaşamsal olaylar nükleik asitlerdeki bilgilerle kontrol edilir Nükleik asitlere bu özelliklerinden dolayı yönetici moleküller denir İlk kez hücrenin çekirdeğinde görüldüğü için çekirdek asiti anlamına gelen nükleik asit adı verilmiştir Yapısında, Karbon (C), Hidrojen (H), Oksijen (O), Azot (N) ve Fosfor (F) elementleri bulunur Bu elementlerin birbirine bağlanması ile nükleotit denilen yapı birimleri oluşur Bir nükleik asit molekülü çok sayıda nükleotitden oluşur Bir nükleotidin yapısında 5 Karbonlu bir şeker, azotlu organik bir baz ve fosfat bulunur Nükleotitlerin yapısına riboz ve deoksiriboz olmak üzere iki çeşit şeker katılır DNA'nın yapısına deoksiriboz şeker, RNA'nın yapısına riboz şeker katılır Her ikisi de 5 kar-bonlu şekerlerdir Riboz şekerinde karbon atomuna (-OH) grubu bağlanmış-tır Deoksiriboz şekerde ise aynı karbon atomuna (-H) atomu bağlanmıştır Nükleik asitlerin yapısına katılan organik bazlar pürin ve pirimidin olmak üzere iki çeşittir Pürin bazları, çift halkalı büyük moleküllerdir Adenin (A) ve Guanin (G) pürin grubu bazlardır Pirimidin bazları ise tek halkalı küçük moleküllerdir Sitozin (S veya C), Timin (T), Urasil (U) pirimidin bazlarıdır

Bu bazlardan Adenin, Sitozin ve Guanin iki nükleik asitin yapısına da katıldığı halde Timin DNA' nın, Urasil ise RNA'nın yapısında bulunur Bu duruma göre, DNA molekülünü yapan nükleotitlerde Adenin (A), Timin (T), Sitozin (C) ve Guanin (G) bazları yer alır RNA'nın nükleotitlerinde ise Adenin(A), Guanin (G), Sitozin (C) ve Urasil (U) bazları bulunur

Şeker ve azotlu bazların dışında nükleotit yapısına katılan diğer bir molekül ise fosforik asittir Her nükleik asit (DNA veya RNA) dört farklı nükleotidin uzun bir zincir oluşturacak şekilde birleşmesi ile meydana gelir

Nükleotitler birbirine şeker ve fosfat grupları ile bağlanarak molekülün asıl omurgasını oluşturur Bu omurga bütün nükleik asitlerde benzerdir DNA molekülünde, bu omurgadan birbiri üzerine sarmal yapmış iki zincir vardır

Nükleik asitlerin her canlıda farklı bilgiler taşıması, yapılarındaki nükleotitlerin dizilişinden kaynaklanır Dolayısıyla canlıların çeşitliliği her türün nükleik asitlerindeki bu özel nükleotit dizilişine bağlanmaktadır

Canlılar dünyasında deoksiribonükleik asit (DNA) ve ribonükleik asit (RNA) olmak üzere iki çeşit nükleik asit vardır