Rusya-Tarihi-Ekonomisi

Rusya-Tarihi-Ekonomisi

Rusya Doğu Avrupa ile kuzey Asya'ya yayılmış, ve 17,075,400 km²'lik yüzölçümü ile dünyanın en geniş ülkesidir Nüfus olarak ise sıralamada sekizincidir
Batıda Norveç, Finlandiya, Baltık Denizi ve Estonya, Letonya, Beyaz Rusya, Ukrayna cumhuriyetleri ile çevrilidir Daha önce Doğu Prusya'nın kuzey bölümünü oluşturan ve günümüzde Litvanya ile Polonya arasında kalan Kaliningrad bölgesi de Rusya'nın sınırları içindedir Güneyde Karadeniz, Gürcistan, Azerbaycan, Hazar Denizi, Kazakistan, Moğolistan, Çin ve Kore yer alır Doğu kıyısı, Büyük Okyanus'a, kuzey kıyısı Kuzey Buz Denizi'ne açılır




RESMİ ADI: Rusya Federasyonu

YÖNETİM BİÇİMİ: Tek meclisli, çok partili federal cumhuriyet

YÜZÖLÇÜMÜ: 17075400 km2

NÜFUS (1992): 149469000

BAŞKENT: Moskova

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1991): Moskova

(8801500), St Petersburg (Leningrad) (4466800), Novosibirsk (1446300), Nijni Novgorod (Gorki) (1445000), Yekaterinburg (1375400), Şamara (1257300), Omsk (1166800), Çelyabinsk (1148300), Rostovna-Donu (1127600), Kazan (1107300), Perm (1100400), Ufa (1097000)




Rusya'nın bir bölümü Avrupa, bir bölümü de Asya kıtasında bulunur Bu iki bölgeyi birbirinden Ural Dağları ayırır Rusya'nın Asya'daki topraklarına Sibirya adı verilir {bak SİBİRYA) Sovyetler'in kutup bölgesi topraklarının tümüyle ormanlarının çoğu, dağlarının ve bozkırlarının ise önemli bir bölümü Rusya'da toplanmıştır Avrupa'daki toprakların büyük bir bölümü, aralarına yüksek düzlükler ve tepeler serpiştirilmiş ovalarla kaplıdır Ural Dağları'nın doğusunda geniş bir düzlük uzanır Bu düzlük ile Büyük Okyanus arasında engebeli yaylalar ve dağlar vardır




Rusya'nın en büyük ve dünyanın en derin gölü olan Baykal Gölü güneydoğuda yer alır Sert iklim ve engebeli topraklar doğu bölümünün gelişmesini engellemiştir Kuzey Sibirya'nın Oymyakon ve Verhoyansk kentleri dünyanın en soğuk yerleşim yerleridir Bu iki kentte de 68°C sıcaklık ölçülmüştür Nüfusun daha yoğun olduğu batıda da halkın büyük bölümü sert iklim nedeniyle Leningrad'ın güneyinde toplanmıştır Rusya'da yaşayan halkın çoğu Rus'tur Tatarlar, Yahudiler, Mordvinler, Çuvaşlar, Başkırtlar, Polonyalılar ve Almanlar azınlık gruplardır

Ortodoks dini başlıca dindir, ama öteki sosyalist ülkelerde olduğu gibi din yönetimce desteklenmez Eğitim 10 yıl için zorunlu ve parasızdır Tüm sağlık hizmetleri de parasız olarak karşılanır




Ruslar, edebiyat, müzik, güzel sanatlar alanındaki yapıtları ve bilim alanındaki başarılı çalışmalarıyla dünyaca ünlüdür Aralarında Aleksandr Puşkin, Anton P Çehov, Lev N Tolstoy, Maksim Gorki'nin de bulunduğu yazarları, Sergey Prokofyev, Peter İ Çaykovski, Aleksandr Borodin gibi müzisyenleri, Dimitriy İ Mendeleyev, İvan Pavlov ve Andrey D Saharov gibi bilim adamları dünya edebiyatı, müziği ve bilimine büyük katkılarda bulunmuşlardır En önemli yayınevleri Rusya'da bulunur Burada 5000'den fazla dergi ve 4000'den fazla gazete basılır Dünyaca ünlü tiyatro ve bale topluluklarının bulunduğu Rusya'da 600'den fazla müze vardır





SSCB'nin öbür cumhuriyetlerinde olduğu gibi Rusya'da da, son yıllarda yapılan değişikliklere karşın ekonomi genellikle devletin denetimindedir Rusya'nın başlıca tarım ürünleri, buğday, çavdar, yulaf ve ketendir Keçi, domuz, koyun ve at yetiştirilir Bölgedeki geniş orman alanları SSCB'nin en önemli kereste ve kürk kaynağıdır
Maden bakımından oldukça zengin olan Rusya topraklarından demir, bakır, nikel, altın Ve değerli taşlar elde edilir Sanayisi Volga-Ural yöresindeki petrole, Urallar'daki maden kaynaklarına, Sibirya'daki kömür, petrol ve gaz yataklarına dayanır Büyük bir alana yayılmış sanayi bölgelerinin başlıcaları Moskova, Leningrad, Omsk, Novosibirsk, İrkutsk, Novokuznetsk, Volga vadisi ve Urallar'dır Bu bölgelerdeki fabrikalarda modern bir sanayi ülkesinin gereksinim duyacağı her türlü makine ve gereçler üretilir Termik, nükleer ve hidroelektrik santrallar bu fabrikalara gerekli enerjiyi sağlar





Rusya 16 özerk cumhuriyet, 5 özerk yönetim birimi ve 10 ilden oluşur Rusya'nın yönetiminde SSCB örnek alınmıştır Moskova, Rusya ve SSCB'nin başkentiydi Yasama organı Yüksek Sovyet'ti; 1 başkan, 1 sekreter 16 cumhuriyeti temsil eden 16 başkan yardımcısı ve 13 üyeden oluşuyordu Rusya'nın toplam yüzölçümü 17075400 km2 ve toplam nüfusu 147386000'dir (1988)

Son "büyük dünya imparatorluğu" olarak da nitelendirilen Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği (SSCB) 1991'de dağıldı Bu gelişmenin son halkası Ağustos 1991'de, Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov'u devirmeye yönelik darbeyle başladı Halkı harekete geçirerek ve Batı dünyasının desteğini alarak darbenin boşa çıkarılmasında önemli rol oynayan Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Gorbaçov'un görevine dönmesine karşın, Rusya'daki bütün işletme ve kuruluşların kendi hükümetinin denetimi altına alındığını ilan etti

Darbe girişimi Gorbaçov'un açtığı yeniden yapılanma sürecinde reformcu güçler ile eski yapıya bağlı kesimler arasında gelişen çatışmanın doruk noktasıydı Sovyet cumhuriyetlerindeki ayrılma eğiliminin önüne geçmeye çalışan Gorbaçov, yeni bir temelde birliği korumak üzere Mart 1991'de halkoylamasına gitmişti Ama halk oylamasından merkezin gücünü azaltmaya çalışan cumhuriyetlerin kazançlı çıkmasıyla çözülmenin yolu açıldı Başarısızlığa uğrayan darbeyle birlikte Sovyet cumhuriyetlerini eski çatı altında bir arada tutma olanağı da ortadan kalktı

Darbeden sonra hızla bağımsızlığa yönelen üç B altık cumhuriyeti eylülde resmen SSCB'den ayrıldı Bunu öteki cumhuriyetlerin egemenliklerini pekiştirme yönündeki adımları izledi Rusya'da ise birliğin içinde reformlara öncülük etme ya da kendi başına hareket ederek öbür cumhuriyetleri kendisini izlemeye çağırma yönünde bir tartışma başladı Kasıma gelindiğinde çekişme Rusya'nın başı çekmesini isteyenlerden yana sonuçlanmıştı

Üç Slav cumhuriyeti Rusya, Ukrayna ve Beyaz Rusya 8 Aralık'ta bir araya gelerek SSCB'nin varlığına son verme ve Bağımsız Devletler Topluluğu'nu (BDT) kurma kararını aldılar Daha sonra 21 Aralık'ta SSCB'nin son 12 cumhuriyetinden 11'inin devlet başkanları Kazakistan'ın başkenti Alma Ata'da toplanarak yeni yapıyı biçimlendiren anlaşmaları imzaladılar Dışta kalan cumhuriyet, bir iç savaşın eşiğindeki Gürcistan'dı Gorbaçov 25 Aralık'ta SSCB devlet başkanlığı görevinden istifasını açıkladı ve siyasetten çekildi

Aralık sonunda bütün Sovyet organları ile kurumlarının varlığı sona erdi Birleşmiş Millet-ler'deki (BM) SSCB sandalyesi ve BM Güvenlik Konseyi daimi üyeliği Rusya'ya geçti Eski Sovyet silahlı kuvvetleri de BDT komutasında kalmakla birlikte fiilen Rusya'nın denetimine girdi BDT içinde Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgısiztan ve Özbekistan'la sıkı bağlar kurmaya yönelen Rusya, başını Ukrayna'nın çektiği öteki cumhuriyetlerle ilişkilerde ise bazı anlaşmazlıklara düştü Bu arada Gürcistan'dan ayrılmak isteyen Güney Osetya ve Abhazya'nın Rus desteğini istemesi bir başka sorun yarattı Rusya'da eski çarlık dönemi sınırlarına dayalı yayılmacı ve aşırı milliyetçi eğilimler güçlenmeye başladı

Rusya Federasyonu'nun kuruluşuna ilişkin antlaşma Mart 1992'de 20 özerk cumhuriyetten 18'inin, Rusya'daki yönetim birimleri ile Moskova ve St Petersburg (Leningrad) kentlerinin katıldığı bir toplantıda imzalandı Antlaşmaya imza atmayan Çeçenler bağımsızlığı amaçlarken, Tatarlar Rusya Federasyonu'yla özel bir anlaşma yapmak istiyorlardı

Rusya Federasyonu yeni dönemde büyük ekonomik, siyasal ve toplumsal sorunlarla karşı karşıya geldi Piyasa ekonomisine geçişin sancıları ağır bir biçimde kendini duyurmaya başladı Fiyatların serbest bırakılmasıyla enflasyon hızla tırmanırken, para arzı ve bütçe açığı denetimden çıktı Rublenin dolar karşısındaki değeri büyük bir düşüş gösterdi Batı dünyası kredi ve yatırımları beklenen düzeye ulaşmadı Özelleştirme programı küçük işletmelerle sınırlı kaldı Dış ticarette de önemli bir liberalleşme gerçekleşemedi

Ekonomideki sorunları ağırlaştıran bir etken de siyasal yapıda ortaya çıkan istikrarsızlıktı Kendi partisini kurmak yerine çeşitli parti ve örgütlerin ittifakına dayanmaya çalışan Yeltsin, bir süre sonra parlamentoda tutucu güçlerin sert muhalefetiyle karşılaştı Parlamento Başkanı Ruslan Hasbulatov'un öncülük ettiği muhalefetin baskısı ekonomik reform programını yavaşlattı Öte yandan Yeltsin'i, hükümette ödün niteliğinde değişiklikler yapmaya zorladı

Parlamentodaki tutucu güçler 1993 başlarında Yeltsin'in yetkilerini kısma çabasına yöneldi Bu çatışma çok geçmeden gittikçe derinleşen bir bunalıma dönüştü Yeltsin 21 Mart'ta bir kararname yayımlayarak "özel rejim" ilan etti Bazı siyasal çevrelerde bir "sivil darbe" olarak nitelendirilen bu kararname, Yeltsin'in geçici olarak ülke yönetimini bütünüyle eline almasını ve 25 Nisan'da devlet başkanlığını sürdürme konusunda halkoylamasına gidilmesini öngörüyordu Parlamentonun çoğunluğu "özel rejim" kararına karşı çıkarken, darbe söylentileri dolaşmaya başladı Başta Amerika Birleşik Devletleri (ABD) olmak üzere Batılı ülkeler Yeltsin'in reformlarına destek verdiklerini açıkladılar Yeltsin de reformları gerçekleştirebilmek için Batılı devletlere acil mali yardım çağrısında bulundu

Yeltsin'in güçlü bir başkanlık sistemine geçiş planını durdurmak ve onu iktidardan uzaklaştırmak isteyen parlamentodaki tutucu güçlerin girişimleriyle birlikte ülke yönetiminde bir karışıklık ortaya çıktı Bu arada iki taraf da halkın desteğini kazanma çabasına girdi Parlamentoda yapılan görüşmelerde Yeltsin'i görevden almayı sağlayacak çoğunluğun bulunamaması üzerine, kilitlenmeyi çözecek uzlaşma formülleri aramaya başladı 25 Nisan'daki halk-oylamasının parlamentonun belirlediği sorularla yapılması, ayrıca devlet başkanlığı ve parlamento için kasımda seçimlere gidilmesi yönünde bir karar alındı Ama siyasal yapıdaki belirsizlik tam olarak giderilemedi Yeltsin nisan başında Kanada'nın Vancouver kentinde ABD Başkanı Bili Clinton'la bir araya geldi Görüşmeler sonunda ABD'nin Yeltsin'in çabalarını desteklediği ve Rusya'ya 1 milyar ABD Doları yardımı sağlanacağı açıklandı