İnsanları Bir Araya Getiren Kültürel Öğeler

İnsanları bir araya getiren kültürel öğeler

En basit toplumdan en gelişmiş topluma kadar insanların oluşturdukları tüm insan topluluklarında kültür olarak tanımlanan ortak bir olgu mevcuttur İnsan topluluklarını hayvan topluluklarından ayıran temel özelliklerden biri kültürdür Hemen hemen her toplumda belirli maddi ihtiyaçları gidermek amacıyla geliştirilen bir teknik sistemin yanında insanlar arası ilişkileri inceleyen kurallar, örf ve adetler, gelenekler, fikirler ve düşünceler mevcuttur İşte hem bu teknik sistem hem de ilişki sistemleri kültürü oluşturan temel unsurlardır

Kültür kelimesinin kapsamı oldukça geniştir Çünkü kültür toplumun fikir kaynağından gelen bütün varlığıdır Doğanın bize verdiği donatım, toprak, tabii kuvvetler, doğal maddeler vb gibi tüm şeyleri biz toplumdan alıyor hatta almak zorunda kalıyoruz ki, bunların hepsi birden hayatımızın maddi, yani fikri olmayan temelini meydana getirmektedir İşte kültür, bu fikri olmayan tabiatın, fikir ile egemenlik altına alındığı ve şekillendiği yerde başlar Örneğin, kültür, süs, silah, ateş yakma, aletler yapma ile başlar ve dilde, ahlakta, din ve hukukta gelişir Netice olarak kültürsüz insan topluluklarını düşünmek mümkün değildir

Kültür oluşmasında insanların topluluk halinde yaşamalarının etkisi fazladır Çünkü kültür, toplumu oluşturan üyelerin sorunlarını çözümlemek üzere oluşmuş bazı düzen ve kurallardan meydana gelmektedir

Kültür, sosyoloji, sosyal psikoloji, sosyal antropoloji ve toplum bilimi gibi birçok bilimlerin temel kavramlarından biridir Bu bilimlerin hepsi, insan ve grup davranışlarını anlamak ve açıklamak için bu kavrama sık sık başvurmaktadırlar Genellikle, kültür insanların toplumda yaşamaları sebebiyle öğrendikleri şeylerin toplamı anlamında kullanılmaktadır



1KÜLTÜR

aKÜLTÜR KAVRAMLARIM TARİHÇESİ

Kültür kavramının Latince “COLERE” veya “CULTURA” fiilinden geldiği kabul edilmektedir Bu kavramın insanlığın yaşam biçimiyle ilişkilendirilmesi 1750’li yıllarda gerçekleştirilmiştir Cultura sözcüğü, 18yüzyıldan önce ekip-biçmek anlamında kullanılıyordu 18 yüzyılın sonunda Voltaire tarafından insanın zeka kapasitesinin gelişmiş ve geliştirilmesi anlamında kullanılmıştır Daha sonra sözcük Almanca lisanına geçmiş ve 1793 tarihli bir Alman dili sözlüğünde CULTUR biçiminde kullanılmış ve sonunda KÜLTÜR biçimine dönüşmüştür 1843’te Gustaw Klemn, CULTUR kelimesine, bir insan topluluğunun yetenek, beceri, sanat ve gelenekleri olarak değerlendirilen yaşama tarzı anlamını yüklemiştir1871 yılında ise, Edward Taylor, Cultur kelimesini bilginin, imanın, sanat ve ahlakın, örf ve adetlerin, hukukun ve bireyin üyesi olduğu toplum tarafından kazandırılmış olunan alışkanlıkların ve yeteneklerin oluşturduğu kompleks bir bütünü ifade etmek anlamında kullanmıştır

Kültür, toplum, insan , kültürel muhteva ve öğrenme gibi dört ana değişken arasındaki karılıklı ilişki neticesinde oluşmaktadır

bKÜLTÜREL TANITIMI

Kültür, toplumun üyesi olan insanların öğrendikleri ve paylaştıklarının hepsini kapsayan bir kavramdır

Kültür, toplumu meydana getiren insanların oluşturduğu bir bütündür ve bu nedenle toplumsal yaşamın temel şartıdır İnsan kültürü yaratır, ama kültürde insanı yaratır

İnsanlar sosyal hayatta birçok değer, inanç ve toplumsal ilişkileri öğrenerek toplumsallaşır İnsanların öğrendiği her şey kültürü oluşturur

Kültür, bir toplumda sosyal yaşamın, ilerlemenin, değişmenin, üretimin, bilimin, sanatın, eğitimin ve düşünce yapısının düzeyini belirleyen önemli bir faktördür Kültür, insanlar arası etkileşimler sonucu oluşup geliştiği için toplumsal yaşamın bir ürünüdür

Kültür kavramı bir çok şekilde tanımlanmıştır

Kültür konusunda yapılan tanımlamalardan bazıları şunlardır

-Kültür, insanın kendinden önceki nesillerden devraldığı, kısmen geliştirdiği ve kendinden sonraki nesillere aktardığı sosyal bir mirastır

-Kültür, bir toplumun üyeleri arasında paylaşılan, aktarılan ve bir değişim süreci içinde bulunan öğrenilmiş davranış kalıplarıyla bu kalıpların (inanç, değer, tavır ve maddi unsurları kapsayan) çıktılarının (ürünlerin) oluşturduğu bir yaşam biçimidir

-Kültür, devam eden ve gelişen davranış biçimleri, başka bir ifade ile görenekler topluluğudur

-Ralph Linton kültürü şöyle tanımlamıştır; kültür öğrenilmiş davranışlar ve bu davranışları sonuçlarından meydana gelen bir bütündür Kültürü oluşturan unsurlar belli bir toplumun üyelerince paylaşılır ve aktarılır

-Summer ve Keller’e göre kültür, insanların yaşam şartlarına uyumlarının toplamıdır

-Kültür, bir insan topluluğunun yaşam tarzı, dil ve benzeri araçlarla nesilden nesile aktarılan az çok şekillenmiş ve öğrenilmiş davranış kalıplarının tümünün bir toplamıdır

Kültür konusunda yapılan tanımların en ünlüsü Edward TAYLOR tarafından yapılmıştır Taylor’a göre kültür, bilgi, inanç, sanat, ahlak, hukuk, örf ve adetlerden ve insanın toplumum bir üyesi olarak elde ettiği bütün yeteneklerden oluşmuş karmaşık bir bütündür Kültür genel olarak şöyle tanımlamak mümkündür, insanoğlunun ihtiyaçlarını gidermek amacıyla meydana getirdiği maddi ve manevi unsurların hepsidir

Kültürün belli bir yönüne ağırlık verilerek yapılan tanımlar şunlardır:

-SOSYAL MİRAS VE GELENEKLER BİRLİĞİ OLRAK: Kültür, varlığımızın yapısını belirleyen, sosyal bir süreç sonunda öğrendiğimiz uygulama ve inançların, maddi ve manevi unsurların bir bütündür

-HAYAT TARZI OLARAK: Kültür bir toplumun bütün hayat biçimidir

-İDEALLAR, DEĞERLER VE DAVRANIŞLAR OLARAK: İnsanların yaşam şartlarına uyumlarının toplamı onların kültürünü oluşturur

-EĞİTİM ANLAMINDA KÜLTÜR: Toplumsal olarak öğrenilen ve aynı yoldan yeni nesillere aşılanan davranış örüntüleri veya kalıplarıdır

-BİREYSEL PSİKOLOJİ OLRAK: Kültür, büyütülerek bilimsel alana aktarılmış bireysel psikolojidir

-OLUŞUM VE KÖKENİ BAKIMINDAN: Kültür, sosyal etkileşimin bir sonucudur

-DÜŞÜNÜŞ OLARAK: Kültür, belli bir düşünceler sistemi veya bütünüdür

-SEMBOL OLARAK: Kültür, maddi unsurların, davranışların ve duyguların, sembollere dayalı bir örgütlenmesidir

cKÜLTÜRÜN ÖZELLİKLERİ

Kültürün ne olduğunu daha iyi anlamak için onun bazı özellikleri üzerinde durmak gerekir Kültürün bazı temel özelliklerinin şöyle sıralamak mümkündür:

(1) Kültür Toplumsaldır

Her nesil kendisinden önceki nesillerden öğrendiklerini ve kendisinin kültürün bütününe katkılarını bir sonraki nesile aktarmaktadırBu nedenle kültür insan için kendi toplumunun bir mirasıdırYani birey kültürü daha önceki kuşakların çaba ve tecrübelerinin bir ürünü olarak devralmaktadır

Kültür bir toplumsal üründürİnsanlar arası etkileşimden doğar ve gelişir

(2) Kültür Öğrenilir

Kültür öğrenme ile kazanılır ve sosyal kalıtım yoluyla nesilden nesile aktarılır

(3)Kültür Değişebilir

Kültürün eski nesilden yeni nesile aktarılan bir miras olması onun değişmediği anlamına gelmezÇünkü miras devralan yeni kuşak yaptığı yenilik ve değişmelerle kültürün zenginleşmesine yardım ederMevcut kültüre yeni bazı unsurlar eklendiği gibi bazı unsurlarda çıkarılır

Kültür durgun olduğu kadar değişkendirKültür belli bir kişi veya toplumca oluşturulmazKültür zamanla değiştiği gibi, gruptan gruba da farklılık gösterirKültürün bütün parçalarının değişme hızı ve temposu aynı değildir

Kültür değişir ama bu değişim uyum yoluyla gerçekleşirHer ne kadar doğal şartlar kültürü değiştirecek kadar güçlü olmasa da, kültürler zaman boyutu içinde doğal çevreye uyum gösterirlerToplumsal şartlar ve ihtiyaçlar değiştikçe geleneksel çözüm yollarının sağladığı doyum düzeyi de azalır ve değişirDeğişen şartlar karşısında ortaya çıkan ihtiyaçları karşılayacak ve sorunları çözecek yeni yol ve yöntemler veya araçlar oluşturulurKültür, yeni ihtiyaçlar ve sorunlar karşısında insanların geliştirdikleri yeni fikirler ve icatlarla değişime uğrar

(4)Kültür Aktarılır ve Süreklidir

Kültür öğrenilir, alışkanlık haline getirilir ve sonuçta sosyal kalıtım yoluyla nesilden nesile aktarılır

Bütün hayvanlar öğrenme yeteneğine sahiptirAncak öğrendiklerini bütünüyle yavrusuna bilinçli öğretebilen tek canlı insandır

Kültürün temel aktarma aracı dil’dirÇünkü toplumda oluşturulan bütün kültür unsurları sözlü veya yazılı dille daha sonraki nesillere aktarılır

Kültürden söz edildiğinde insanlar öncelikle töreleri düşünürÇünkü kültürün sürekliliğini gelenek ve görenekler oluşturur

(5)Kültür İhtiyaç Gidericidir

Kültür çeşitli ihtiyaçları giderici bir özelliğe sahiptirKültür insanların hem fizyolojik hem de sosyal ihtiyaçlarını giderirKültür, insanların temel biyolojik ve sosyal ihtiyaçlarını karşılıyorsa, demek ki, bütün kültürlerde ortak kültürel unsurlar ve kurumlar mevcutturKısaca kültürün ihtiyaçları karşılaması bize kültürün bazı ortak noktalarının varlığını ispatlamaktadırÇünkü biyolojik ihtiyaçlar hemen hemen bütün insanlarda aynıdır

(6)Kültür Öğeleri Arasında Bir Ahenk Mevcuttur

Her kültür Kendi unsurlarıyla tutarlı ve dengeli bir bütünlük teşkil ederYani toplumlarda aile, hukuk, sanat,ekonomik hayat, örf, adetler, ahlaki değer yargıları adeta birbirini tamamlayan bir bütün halinde görülür

(7) Kültür Kurallar Sistemidir

Kültür, toplumca benimsenen ideal kural ve davranışlardan oluşmaktadırİnsanların toplum halinde yaşamalarını belirleyen yazılı ve yazılı olmayan kurallar kültürün bütünlüğünü ve devamlılığını sağlarÇünkü kurallar sayesinde kültürel birikim sağlanır ve yeni nesillere aktarılırİnsanlar kurallar sayesinde çalışır ve kültür öğelerini oluştururlar

(8) Kültür Bütünleştiricidir

Kültürün oluşturulan bütün öğeleri, uyumlu ve bütünleşmiş bir sistemi oluşturma özelliği taşırKültürel bütünleşme sağlanmadıkça toplumda sosyo-kültürel ve ekonomik alanlarda önemli uçurumlar oluşur

dKÜLTÜRÜN FONKSİYONLAR

Kültürün fonksiyonu,kendisini oluşturan kurumların fonksiyonlarının toplamından oluşmasına rağmen bu kurumların fonksiyonlarından oldukça farklıdırBir kültürün temel fonksiyonlarını şöyle sıralamak mümkündür:

(1)Kültür Bir Toplumu Diğerinden Ayırır
Toplumların dünyadaki varlıklarını belirleyen en önemli özellik kültürleridirYoksa toplumlar üyeleri açısından tamamen birbirine benzerler

(2)Kültür Bir Topluma Ait Değerleri Bünyesinde Toplar
Aynı kültürü paylaşanlar kendi bireysel ve toplumsal hayatlarına belli bir anlam veren ortak bir dünya görüşüne sahip olurlar

(3)Kültür Bir Sosyal Dayanışma Aracıdır
Aynı kültürün üyeleri olan insanlar belli değerlerin korunmasına topluca inandıkları için aralarında ister istemez bir sosyal dayanışma oluşur

(4)Kültür Koordinasyonu Sağlar
Kültür,toplumsal bir yapının hem kalıbını hem de kapsamını dolduracak veya şekillendirecek malzemeleri tedarik eder

(5)Kültür Sosyal Kişiliğin Oluşmasını Sağlar
Toplumu oluşturan insanlar özellikle kültürün maddi olmayan öğeleri sayesinde sosyal bir kişiliğe sahip olurlar

(6)Kültür Grup ve Toplum Hayatını Düzenler
Kültür insanların sosyal ihtiyaçlarını gidermek için vardır

eDAVRANIŞLARIMIZA YÖN VEREN KÜLTÜR KALIPLARI

Her toplumun kendine özgü düşünce,inanç ve değer sistemleri vardırBunlar toplumda iyi veya kötüyü belirlemede, toplumu tanımada ve işlerin hangi yöntemlerle yapılacağını saptamada oldukça etkilidirlerToplumların farklı gelenekler, görenekleri, ahlaki değer yargıları ve inançları mevcutturBunlar her toplum için doğru ve değerli olmayabilirKültürün bu öğeleri zamanla kalıplaşır ve birbirine uyumlu hale gelir
Toplumsal yaşamda birçok işi yapar veya çeşitli davranışları sergilerizAma yaparken tam olarak bilinçli düşünmeyizÇünkü toplumda hemen hemen herkes bunları yapmakta ve aynı zamanda onay görmektedirOnun için toplumca benimsenen bir davranışı sergilerken onun yanlışlığını düşünmeyizBunun nedeni, o davranışın artık kalıplaşmış olmasıdırDavranışlarımıza yön verev kültür kalıplarını şöyle sıralamak mümkündür
(1)Değerler
(2)Sosyal Normlar
(3)Örf,Adet ve Gelenekler
(4)Anomi

2 SOSYALLEŞME

Kalıtım, içsalgı, içgüdüler, dürtüler, zeka gibi biyolojik ve fizyolojik faktörler insan kişiliğinin maddi temelini oluşturur Ancak insan dünyaya geldikten sonra ailesinden ve bağlı olduğu toplumdan da bir çok şeyler almaktadırBunlar da insan kişiliğinin manevi temelini oluşturmaktadırKişiliğin maddi temelini oluşturan bir çok özellik hayvanlarda da mevcutturİnsanları hayvanlardan ayıran en önemli özellik onların toplumda kazandıklarıdırYani çevresinden aldığı manevi kültür öğeleridirİnsanları hayvanlardan ayıran önemli bir özellik de insanların, soyut kavramlarla düşünebilmeleri, karar almaları ve seçme yeteneğine sahip olmalarıdırGerçekten de insanlar planlar yapar ve bunlara göre hareket tarzları belirler
İnsanlar sosyal gruplarda doğarlar ve toplumsal özelliklerini bu sosyal grupların içinde kazanırlar Bireyler, toplumda yaşamak için gereken bilgilere ve değerlere bu gruplar aracılığıyla sahip olurlarBu bilgi ve değerleri benimsedikleri müddetçe bir toplumun üyesi olurlarİşte bir toplumun üyesi olma sosyalleşme olarak değerlendirilmektedir

aSOSYALLEŞMENİN TANIMI

Sosyalleşme süreci sayesinde insanların yaşam biçimleri hayvanların yaşam biçimlerinden ayrılırSosyalleşme süreci, yeni doğan bireylerin mevcut kültürü ve toplu yaşam tarzını kabullenmelerini ve topluma uyum sağlamalarını kolaylaştırır Bu süreç insanın doğumuyla başlar ve yaşamı boyunca devam eder
Sosyalleşme konusunda yapılan tanımlardan bazıları şunlardır:
-Sosyalleşme, başkalarıyla olan ilişkileri vasıtasıyla bireye, iyi-kötü, doğru-yanlış gibi toplumun yargı ölçütlerinin, diğer büyün değer ve normlarını toplumca kabul edebilir tutum ve alışkanlıkların, becerilerin iletilmesi sürecidir
-Bireysel açıdan sosyalleşme, insanın hayvansal yönlerini bırakarak, insani değerler kazanması ve kişiliğini bulması sürecidir
-İnsanın diğer insanlarla karşılıklı etkileşimi sonunda belli bir toplumun yapma, duyma ve düşünme biçimlerini öğrenmesini ve benimsemesini sağlayan süreçdir
-Sosyalleşme, yapısında karmaşıklığı içeren, toplumsal açıdan başarılı bireylerin yetişme sürecidir
Bazı sosyal bilimler açısından sosyalleşmenin tanımı şöyle yapılmıştır:
-Psikoloji açısından sosyalleşme, toplumda mevcut olan, kabul gören davranış kalıplarının toplumu oluşturan üyeler tarafından içselleştirilmesi ve benimsenmesidir
-Sosyal Antropoloji açısından sosyalleşme, toplumda var olan kültürün insanlar tarafından öğrenilmesidir
-Sosyoloji açısından sosyalleşme, bir kişinin bütün yaşamı boyunca toplumun sosyo-kültürel öğelerini öğrenmesi,içselleştirmesi,deneyimlerin ve anlamlı toplumsal kurumların(aile,okul gibi) etkisi altında kişilik yapısıyla bütünleştirmesi ve bu yolla da yaşamak zorunda olduğu toplumsal çevresine uyması sürecidirBu tanımda üç temel özellik açıklanmaya çalışılmaktadırBunlar, kültürün kazanılması, kültürün kişilikle bütünleşmesi ve sosyal çevreye uyumun sağlanmasıdır
Bu tanımları dikkate alarak sosyalleşmeyi şu şekilde tanımlamak mümkündürSosyalleşme, insanın toplumsal yaşamda diğer insanlarla birlikte ortak bir yaşam sürdürebilmesi, toplumun, örf,adet,gelenek ve göreneklerine itaat etmesi, giyinme, yeme,içme, oynama, eğlenme ve çalışma açısından bazı temel yöntemleri kabul etmesi, toplumsal yaşamın kurallarına uyması ve kendisine verilecek rolleri sağlıklı bir şekilde yerine getirmesi sürecidir

b SOSYALLEŞMENİN GENEL NİTELİKLERİ

İnsanların topluma uygun birer fert olmalarını sağlayan sosyalleşmenin özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür:
1Sosyalleşme içinde dünyaya gelinen bir toplum için söz konusudurİnsanlar içinde doğduğu toplumlarda sosyalleşmelerini tamamlarlar
2Sosyalleşme sayesinde insanlar toplumda geçerli olan değerleri, tutum ve davranış kalıplarını ve toplumsal düşünme tarzlarını öğrenirler
3İnsanların farklı kalıtım yapısı ve deneyimleri olduğu için birbirlerinden farklıdırlar
4Sosyalleşme insanların toplumsal yaşamın etkili ve önemli bir üyesi olmaları durumunu inceler