Togo Cumhûriyeti

Togo Cumhûriyeti

DEVLETİN ADI: Togo Cumhûriyeti

BAŞŞEHRİ: Lomé

NÜFUSU: 3700000

YÜZÖLÇÜMÜ: 56785 km2

RESMİ DİLİ: Fransızca

DİNİ: Putperestlik, Hıristiyanlık, İslâmiyet

PARA BİRİMİ: CFA Frankı




Batı Afrika'nın güneyorta kıyısında yer alan bağımsız bir devlet Togo, batıda Gana, kuzeyde Yukarı Volta, doğuda Benin devletleriyle komşudur


Târihi


Togo toprakları 19 yüzyıla kadar kuvvetli krallıkların bir parçası olarak kaldı Ülkede sırayla Mossi İmparatorluğu, Ashanti Konfederasyonu ve Dahomey Krallığı hüküm sürdüler 1884'te bir Alman temsilcisi ve Togo'nun başkanı arasında imzâlanan anlaşma sonucunda, Togo için yeni bir dönem açıldı Almanya'nın ülke üzerindeki resmen kontrolü, 1884-1885 konferansından sonra başladı 1897 ve 1899 yıllarında İngiltere, Fransa ve Almanya arasında yapılan anlaşmalarla bugünkü Togo'nun sınırları çizildi Birinci Dünyâ Harbinin ilk günlerinde, Fransız ve İngiliz birlikleri başşehir Lomé'yi işgâl ettiler Togo, 1919'dan îtibâren, ilk önce Milletler Cemiyetinin bir mandası olarak, sonra Birleşmiş Milletler adına Fransa tarafından yönetilen bir ülke hâline geldi


27 Nisan 1960'ta Togo'da Cumhûriyet îlân edilerek bağımsız bir devlet kuruldu 1961 seçimlerinden sonra Başkanlık sistemine geçildi ve Olympio ülkenin ilk başkanı seçildi Olympio'nun 1963'te öldürülmesi üzerine Grunitaky seçimleri kazanarak başkan oldu Aynı sene yürürlüğe giren anayasayla yeni bir meclis kuruldu 1967'de Genelkurmay Başkanı Albay Gnassingbe Eyadema yaptığı bir darbeyle yönetimi ele geçirdi 1979'da düzenlenen yeni anayasa ile ülkede tek partili sisteme geçildi ve darbeden sonra ilk genel seçimler yapıldı Eyadema 1985'teki seçimleri de kazanarak ikinci defa devlet başkanı oldu Eyadema'ya karşı bu arada birkaç kez başarısız darbe teşebbüsünde bulunuldu Eyadema bu görevini hâlen sürdürmektedir (Ocak-1994)


Fizikî Yapı





Uzun dar bir şerit hâlinde 600 km boyunca Gine Körfezine uzanan Togo, azamî 120 km'lik bir genişliğe sâhiptir Kıyı, alçak ve düz ovalarla kaplıdır Güneybatıdan kuzeydoğuya doğru, Gana'dan Benin'e giden bir dağ silsilesi yer alır Bu dağlar güneyde Togo Dağları, kuzeydeyse Atokara Dağları adını alır Dağların deniz seviyesinden ortalama yüksekliği 600 m'dir Bu dağlardan birçok nehir kaynaklanır Bunların en önemlisi Mono olup, diğer önemli nehirler Ogou ve Oti'dir


İklim







Togo iki farklı iklim bölgesine ayrılır Ortalama aylık sıcaklıkların 21°C ilâ 31°C arasında değiştiği güneyde sıcak ve nemli bir iklim hüküm sürer Kıyıdan dağların yakınına kadar yıllık yağış ortalamaları 760 mm ile 1270 mm arasında değişir En yağışlı aylar mayıs, haziran ve eylüldür Dağların kuzeyindeyse aylık sıcaklık ortalamaları 19°C ilâ 22°C arasında değişmekte olup, iklim güneye nazaran daha soğuktur Yıllık yağış miktarları dağların yakınından kuzeye kadar 1040 mm ilâ 1300 mm arasında değişir


Tabiî Kaynakları





Togo ormanları 39000 km2lik bir sahayı kaplar Ağaçların büyük çoğunluğu gemi inşaatında kullanılır Aslan, leopar ve fil, maymun, suaygırı ve timsah ülkenin belli başlı vahşî hayvanlarıdır Ülkede önemli mâden olarak sâdece fosfat bulunur


Nüfus ve Sosyal Hayat







3700000 nüfuslu Togo halkının % 16'sı şehirlerde, geri kalanı köylerde yaşar Ülkenin tek önemli büyük şehri 366476 nüfuslu başşehir Lomé'dir
Togo nüfûsunun büyük çoğunluğunu Batı Afrikalı Zenciler meydana getirir Ülkede yaklaşık on sekiz kadar etnik grup vardır Bunların en önemlisi ülkenin güney yarısının üçte birinde yaşayan Ewe olup, nüfûsun % 20'sini teşkil eder Diğer önemli etnik gruplar Aloposo, Ana, Mina, Kabye, Masari, Konkomba ve Kabrai'dir Togo halkının büyük bir çoğunluğu putperest olup, geri kalanı Hıristiyan ve Müslümandır







Togo'nun resmî dili Fransızca olmakla birlikte günlük işlerde çok sayıda değişik kabîle dilleri kullanılır Güneyde umûmiyetle Ewe dili konuşulur Diğer önemli diller Kotokoli, Kabrai, Hausa, Ana ve Bassari'dir Küçük bir ülke olan Togo'da 40'tan fazla şive vardır
Togo'da, okuma-yazma oranı % 10 civârında olup, nüfûsun ancak % 1'i ikinci derecenin üstünde eğitim görmektedir


Siyâsî Hayat







Togo cumhûriyetle idâre edilen bir ülke olup, 1979 anayasasına göre yürütme yetkisi yedi senede bir seçilen devlet başkanının elindedir Millî Meclis 77 üyeden meydana gelir ve beş senede bir halk tarafından seçilir Devlet başkanı yeniden aynı göreve seçilebilir Hükûmet üyelerini atayan devlet başkanı, Millî meclisi dağıtma yetkisine de sâhiptir Togo Birleşmiş Milletler ve Afrika Birliği Teşkilâtına üyedir


Ekonomi


Togo'nun ekonomisi esas îtibâriyle tarıma dayanmakta olup, halkın % 78'i tarımla uğraşır Tarım, gayri sâfi millî hâsılanın yaklaşık % 50'sini, ihrâcatın ise % 70'ini teşkil eder Ülkenin her yerinde küçük çiftçi âileleri tarafından yiyecek bitkileri yetiştirilir Ülkenin başlıca ihraç bitkileri kahve, palmiye ürünleri, hurma yağı özü, kakao ve pamuktur Diğer önemli ticâret bitkileri büyük hindistancevizi ve yerfıstığıdır Yiyecek bitkileri olarak Togo'da tatlı patates, manyok, akdarı ve pirinç yetiştirilir





Îmâlât sanâyii, Togo ekonomisinin küçük bir parçasını meydana getirir Ülkede tekstil ve ayakkabı sanâyii gelişmiştir Dışardan makinalar, gıdâ maddeleri, inşaat malzemeleri, kimyâsal madde ve kâğıt ürünleri satın alır
Togo dış ticâretin büyük bölümünü Fransa ile yapar Diğer ticâret yaptığı önemli ülkeler Birleşik Almanya, Hollanda ve Belçika'dır
Ülkede yaklaşık 7547 km karayolu vardır Bunun ancak % 22'si asfalttır Bâzı karayolları genellikle kurak mevsimde geçişe müsâittir Demiryolu ağının uzunluğu ise 400 km'den fazladır En işlek limanı olan Lomé'de milletlerarası bir havaalanı bulunur

Tropik Batı Afrika'da, Gine Körfezi kıyısında bağımsız bir cumhuriyettir 57000 km2'den biraz daha küçük olan ülke toprakları ince uzun bir şerit biçiminde, kuzey-güney doğrultusunda uzanır Batıda Togo Dağları ile Gana'dan, doğuda Mono Irmağı ile Benin' den ayrılan Togo'nun kuzeyde Burkina Faso ile kısa bir sınırı vardır Güneydeki tepelerde ve ırmak boylarında tropik ormanlar görülür Öteki yerlerde egemen bitki örtüsünü savanlar oluşturur İklim, özellikle güneydeki kıyı bölgesinde sıcak ve nemlidir Ama, tepelerin kuzeyinde, Sahra Çölü'nden gelen ve harmat-tan adı verilen sıcak kuru bir rüzgâr kasımdan nisana kadar eser

Toprak genellikle verimsizdir En önemli ürünler kıyı bölgesinde hindistancevizi; tepelerde kakao, kahve, yerfıstığı ve darı; kuzeyde de pamuktur Yapay gübre yapımında kullanılan fosfat üretiminde Togo dünyanın önde gelen ülkeleri arasında yer alır Togo halkının büyük bölümünü, 14-18 yüzyıllarda Nijerya, Gana ve Fildişi Kıyısı'ndan gelmiş olan göçmenler oluşturur

TOGO'YA İLİŞKİN BİLGİLER

RESMİ ADI: Togo Cumhuriyeti

YÖNETİM BİÇİMİ: Geçici bir yasama organı olan ara rejim

YÜZÖLÇÜMÜ: 56785 km2

NÜFUS (1992): 3701000

BAŞKENT: Lome

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1983): Lome (366476), Sokode (1981; 48098), Kpalime (1981; 27669) DOĞAL YAPI: Atlas Okyanusu kıyısındaki dar toprak şeridi iç bölgelerde yükselerek bir yayla oluşturur Ülkenin kuzeyi daha da yüksektir Büyük bölümü tropik bölgede yer alan ülkede tropik ormanlar vardır; toprak genellikle verimsizdir

BAŞLICA ÜRÜNLER: Fosfat, çimento, pamuk, kakao, kahve

EĞİTİM: 6-11 yaşları arasındaki çocukların yaklaşık yüzde 60'ı okula gider Köle ticareti yıllarında Danimarkalıların denetimi altında bulunan ülkeye 1850'lerde Alman misyonerler geldi; 1884'te de kıyı bölgesindeki kabile reisleri Almanya'nın koruması altına girmeyi kabul etti 1914'te, i Dünya Savaşı'nın başında İngiliz ve Fransız askerleri Togo topraklarını işgal etti Ülkenin batısı Ingilizler'in, doğusu Fransızlar'ın eline geçti ve savaştan sonra buralarda Milletler Cemiyeti kararıyla İngiliz ve Fransız manda yönetimleri kuruldu ingiliz bölgesi 1956'da Altın Kıyısı ile birleşti ve 1957'de bağımsızlığını ilan eden Gana Devleti'ni oluşturdu 1956'da Birleşmiş Mil-letler'in koruması altında özerk cumhuriyet statüsü kazanan Fransız bölgesi de 196()'ta tam bağımsızlığa kavuştu

1961de başkanlık sistemine geçildi ve Sylvanus Olympio ilk başkan oldu Baskıcı bir yönetim kuran Olympio 1963'te öldürüldü ve özerk cumhuriyet döneminin ilk başbakanı olan Nicolas Grunitzky sürgünden dönerek başkan oldu 1967'de Genelkurmay Başkanı General Gnassingbe Eya-dema bir darbeyle yönetime geldi ve 1970'ler boyunca ülke askeri yönetim altında kaldı 1979'da yeni bir anayasa kabul edilerek genel seçimler yapıldı; seçimi kazanan Eyadema 1980'lerde de yönetimini sürdürdü Togo'da artan ekonomik sıkıntılarla birlikte muhalefetin çok partili sisteme geçilmesi yönünde başlattığı mücadele 1991'de doruğuna ulaştı

Başkan Gnassingbe Eyadama'nm toplamak zorunda kaldığı ulusal konferans başkanının yetkilerini büyük ölçüde kısıtlayarak geçici bir hükümet oluşturdu Ama demokratikleşme süreci Eyadama yanlısı askeri birliklerin çeşitli engellemeleriyle karşılaştı Eylül 1992'deki halkoylamasında yeni anayasanın büyük çoğunlukla onaylanmasına karşın, seçimlerin belirsiz bir tarihe ertelenmesi nedeniyle ülkedeki siyasal istikrarsızlık sürdü