Sierra Leone

Sierra Leone

DEVLETİN ADI: Sierra Leone

BAŞŞEHRİ: Freetown

NÜFUSU: 4373000

YÜZÖLÇÜMÜ: 71740 km2

RESMİ DİLİ: İngilizce

DİNİ: Putperestlik, İslâm, Hıristiyanlık

PARA BİRİMİ: Leone

Kuzeyde ve güneyde Gine, güneyde Liberya ile komşu olan Batı Afrika kıyısında bir cumhûriyet 1961'de bağımsızlığına kavuşan Sierra Leone, 6° 55' ve 10° kuzey enlemleriyle 10° 14' ve 13° 37' batı boylamları arasında yer alır


Târihi





Sierra Leone topraklarına ilk giren Avrupalılar, Portekizliler oldu On beşinci yüzyılda ticâret için kıyıdaki dağları aşarak iç kesime kadar gittiler Fakat yerleşme merkezi kurmadılar On altıncı yüzyılda Avrupalılar ülkeden köle satın almaya başladılar Üç asır boyunca ülke insanları esir ticâretiyle mücâdele ettiler 1787 yılında İngilizler Hıristiyanlığı ve kendi kültürlerini yaymak için 2000 azad edilmiş Afrikalıyı Freetown şehrine yerleştirdiler Yerleşme merkezi 1808'de İngiltere'nin bir sömürgesi hâline getirildi



1896'da İngiltere Sierra Leone'nun iç kesimini himâyesine aldı 1924'te ilk olarak sömürgede yaşayanlara Yasama Konseyinde üç temsilci seçme hakkı tanındı 1951'de İngiltere sömürge ve himâyeye aldığı topraklarda iktidarı çoğunluk partisine veren anayasa düzenledi Bu anayasa bağımsızlığa doğru adım atılmasına imkân verdi 27 Nisan 1961'de Sierra Leone bağımsızlığını îlân etti 19 Nisan 1971'de, girişilen askerî bir darbeden sonra, Sierra Leone Cumhûriyet oldu 1978'deki referandumla tek partili devlet sistemine geçildi Tek parti yönetimi altında yaşanan ekonomik bunalım ve muhâlefetin çok partili sisteme dönüş yolundaki baskıları neticesinde hazırlanan yeni anayasa 1991 Ağustosunda halk oylamasıyla kabul edildi Ayrıca 1992'de seçimlere gitmek için geçici bir hükümet kuruldu Fakat Liberya'daki iç savaştan kaçanların başlattığı kanlı çatışmalar, demokrasiye geçişi uzattı Nisan 1992'de 30 subayın düzenlediği darbenin ardından Başkan Tümgeneral Joseph Saidu Girne'ye kaçmak mecburiyetinde kaldı Devlet on sekiz kişilik bir devlet konseyi tarafından idâre edilmektedir İç karışıklıklar hâlâ sürmektedir (1993)


Fizikî Yapı






71140 km2lik bir yüzölçüme sâhip olan Sierra Leone'nin, Atlas Okyanusunda 340 km'lik bir kıyıya sâhiptir Ülke topraklarına Sherbro, Banana ve Turtle adaları gibi kıyının yakınındaki adalar da dâhildir


Kıyı, genellikle mangrov bataklıklarından meydana gelmiştir Bunu içeriye doğru 100 km kadar uzanan bir ova tâkip eder Kuzeyde ve doğuda yüksekliği ortalama olarak 300 ilâ 600 m değişen yayla bölgesi bulunur Yayla üzerinde yüksekliği 1800 m'yi aşan birçok tepeler mevcuttur Sierra Leone'nun en yüksek noktası olan Bintamini Tepesi (1948 m) Loma Dağları üzerindedir


Sierra Leone'dan on ikiden fazla nehir, Atlas Okyanusuna dökülür Nehirler denize döküldükleri yerlerde büyük ölçüde bataklıklar meydana getirirler Ülkenin başlıca nehirleri, kuzeyde Great Scarcies ve Little Scarcies, güneyde Sewa ve Moa nehirleridir




İklim






Ülkede tropikal bir iklim hüküm sürer Yıllık sıcaklık ortalaması 26°C civârındadır Nemlilik genellikle yüksek olup, kıyıda yağış fazladır Bilhassa Sierra Leone Yarımadasında yıllık yağış ortalaması 5000 mm'yi aşar Freetown'da yıllık yağış 3000 mm civârındadır Kuzeydoğuda ise daha azdır Yağışın üçte ikisinden fazlası haziran ve eylül ayları arasında düşer


Tabiî Kaynaklar


Sierra Leone'nun büyük kısmı, Batı Afrika cengeli (sık orman) içinde kalır, güneyde çalılık ve palmiye ağaçlı geniş arâziler bulunur Kuzeydeki yüksek ve kurak arâzilerde, sığır yetiştirilmesine imkân veren otlaklar bulunur Ülkede önemli ölçüde elmas ve demir mâdeni bulunur Ayrıca bir miktar boksit ve titanyum dioksit de çıkarılmaktadır


Nüfus ve Sosyal Hayat






3957000 nüfuslu Sierra Leone'da 18 değişik etnik grup bulunmaktadır Bunların en önemlileri esas îtibâriyle, güneyde yaşayan Mende ve kuzeyde yaşayan Temnedir Bu iki etnik grup nüfûsun % 60'ını meydana getirir Diğer önemli gruplar Limba, Kon, Koranko, Sherbro, Susu, Loko, Mandingo ve Fulanidir Azad edilmiş Afrikalıların soyundan gelenler şehir ve civarlarında yaşamaya devam etmektedir






Ülke nüfûsunun büyük çoğunluğu köylerde yaşamaktadır En büyük şehir 500000 nüfuslu başşehir Freetown'dır Diğer önemli şehirler Bo, Kenema ve Makeni'dir
Sierra Leone halkının büyük çoğunluğu (% 54) putperesttir Geri kalan % 40'ı Müslüman, % 6'sı Hıristiyandır İngilizce, ülkenin resmî dilidir Güneydeki halk büyük ölçüde Mende dilini konuşur Kuzeyde ise çoğunlukla Temne dili kullanılır Eğitim düşük seviyede olup, okuma-yazma oranı % 15'tir Devletin ve özel kuruluşların okulları bulunmaktadır Bir üniversiteyle iki yüksek okul vardır


Siyâsî Hayat





Sierra Leone'da tek partili cumhûriyet sistemi bulunmaktadır Ülke üç eyâlet ve Freetown şehrini ihtivâ eden bir idârî bölgeye ayrılmıştır Sierra Leone, İngiliz Milletler Topluluğunun (Commenwealth of Nations) bir üyesidir Afrika Birliği Teşkilâtı içerisinde bloksuzluk siyâseti tâkip etmektedir


Ekonomi


Sierra Leone'da çalışan nüfûsun % 75'i tarımla uğraşır Tarım ürünleri brüt millî hâsılanın üçte birini sağlar Ülkede yetiştirilen belli başlı bitkiler kakao, kahve, hurma, pirinç ve zencefildir Bu bitkiler pirinç hâriç, ihraç edilmektedir






Ticârî ekonomi büyük ölçüde mâdenî zenginliklerin işletilmesine bağlıdır İhrâcâtın yaklaşık % 60'ını elmas mâdeni teşkil eder Demir cevheri ikinci önemli ihraç malıdır Ayrıca bir miktar boksit ve titanyum dioksit mâdenciliği de gelişmiştir
Sierra Leone, karayollarını uzatmakta ve iyileştirmektedir Karayollarının uzunluğu 14500 km'dir Yetersiz ölçüdeki bir demiryolu başşehir Freetown'ı Makeni ve Pendembu'ya bağlamaktadır Demir cevheri özel bir demiryolu ile Pepel Limanındaki gemilere yüklenir Ülkenin milletlerarası havaalanı Lungide'dir Freetown buraya, geniş Rokel Nehri ağzı üzerinden feribotla bağlanır Ülkede her ne kadar pekçok nehir varsa da ulaşımda faydalanılamamaktadır Aksine nehirler yanlara doğru yapılan ulaşımı büyük ölçüde engellemektedir


Batı Afrika kıyısındaki en güzel tabiî limanlarından biri Freetown'dadır Denizyolları şehri, İngiltere, Avrupa, Japonya ve Amerika limanlarına bağlar Sierra Leone, malların çoğunu İngiltere'ye ihraç eder Yaklaşık ithâlâtın % 30'unu da bu ülkeden yapar Japonya, ABD ve Avrupa ülkeleri ticâret yaptığı diğer önemli ülkelerdir Afrika ülkeleriyle pek az ticâret yapar

Batı Afrika kıyısında Gine ve Liberya arasında yer alan, İngiliz Uluslar Topluluğu üyesi bağımsız bir cumhuriyettir
Başkent Freetown, 40 km uzunluğunda, sık ormanlarla kaplı dağlık bir yanmadanın üzerindedir Bu topraklara "Aslan Dağlan" anlamına gelen Sierra Leona adını 1462'de bölgeyi keşfeden Portekizli Pedro de Sintra vermiştir

Bataklık kıyı şeridi iç kesimlere doğru yerini çayırlara, engebeli orman alanlarına ve yüksekliği 900 metreyi bulan yaylalara bırakır Ülkenin kuzeydoğusunda 2000 metreye yaklaşan dağlar vardır Irmakların çoğu yaylalık bölgeden güneybatıya doğru akar En önemli ırmağı Sewa'dır
Sierra Leone'nin iklimi sıcak ve nemlidir Mayıs-ekim ayları arasında yoğun yağış görülür Bir zamanlar, bölgede sıtmadan ölen İngiliz tüccar ve askerlerden ötürü, ülkeye "beyaz adam mezarlığı" denirdi





Ormanların çoğu ekim alanı açmak için kesildiyse de, iç kesimlerde hâlâ kerestesi çok değerli ağaçlar vardır Ülkede yaşayan yabanıl hayvanlar arasında fil, leopar, antilop, maymun ve az sayıda aslan sayılabilir Irmaklarda suaygırı, timsah ve ırmak haliçlerinde köpekbalıkları vardır Otlakların çoğunda, özellikle doğudakilerde yoğun olan çeçe sineği sığır besiciliğine olanak vermez (bak ÇEÇE SİNEĞİ)

Freetown'da ve kıyı bölgelerde yaşayan halkın çoğu, özgürlüğüne kavuşmuş kölelerin soyundan gelen ve "Kreol" olarak adlandırılan, İngilizce konuşan Hıristiyanlar'dır Bunlar toplam nüfusun sadece yüzde 2'sini oluşturur Ülkenin geri kalan kesimlerinde çeşitli etnik gruplardan insanlar yaşar Sayılan 18'i bulan bu etnik gruplardan bazıları Müslüman ve Hıristiyan olmakla birlikte, çoğu gizli topluluklarca yönetilen geleneksel Afrika dinlerine bağlıdır

Halkın çoğunluğunu çiftçilikle geçinen köylüler oluşturur Ekilebilen topraklarda pirinç, manyok, yam ve başka ürünler yetiştirilir En önemli ürün, meyvesi ve çekirdekleri sabun, margarin ve mum yapımında kullanılan yağ palmiyesidir Kahve, kakao ve zencefil de üretilir Dış ülkelere kauçuk satılır
Marampa'da büyük miktarda demir çıkartılır ve özel bir demiryolu ile Pepel limanına taşınır Güneydoğuda, krom cevheri olarak yararlanılan kromit çıkartılır

SİERRA LEONE'YE İLİŞKİN BİLGİLER

RESMİ ADI: Sierra Leone Cumhuriyeti

YÖNETİM BİÇİMİ: Askeri yönetim

YÜZÖLÇÜMÜ: 71740 km2

NÜFUS (1992): 4373000

BAŞKENT: Freetown

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1985): Freetown (469776), Koidu-New Sembehun (80000), Bo (26000), Kenema (13000), Makeni (12000)

DOĞAL YAPI: Alçak, bataklık bir kıyı şeridi; iç kesimlerinde yaylalar ve dağlar olan sulak bir ülkedir

BAŞLICA ÜRÜNLER: Palmiye çekirdeği ve yağı, kakao, kahve, zencefil; elmas, demir cevheri, krom cevheri
EĞİTİM: Zorunlu değildir

Önemli bir dış ticaret ürünü olan elmas, Sewa ve Bafi ırmakları dolaylarındaki san taşlık alandan elde edilir Mokanji Tepeleri'nde boksit bulunmuştur Sierra Leone'de dünyanın en zengin rutil (titan dioksit) yatakları vardır ve her yıl dışarıya 100 bin ton rutil satılır
Çok güzel bir doğal liman olan başkent Freetown ile iç ticaretin başlıca merkezi olan Bo, Sierra Leone'nin en önemli kentleridir

Tarih

Bölgeye yerleşen ilk halk Bulomlar'dı 14 ve 15 yüzyıllarda bölgeye öbür Afrika halkları da geldi Portekizliler 1495'te Freetown'da bir kale yaptılar Kıyı 15 yüzyıl sonlarından başlayarak Avrupalı köle ve fildişi tüccarlarının uğrak yeri oldu

İngilizler Sierra Leone'yi sömürgeleştirmek istedilerse de başarılı olamadılar 1787'de, özgürlüğüne kavuşmuş olan ya da sahibinden kaçan köleler, köleliğe karşı olan bir grup İngiliz'in desteğiyle bugünkü Freetown bölgesine yerleşti İlk yerleşenler 400 özgür köle ve 60 beyazdı Afrikalı bir kabile reisinden yarımadada bir parça toprak satın alındı ve göçmenler çiftçilik yapmaya başladı Bununla birlikte, bu ilk göçmenlerden çoğu öldü, kalanları da bir başka kabile reisince topraklarından sürüldü Bölgeye 1792'de yeni göçmenler geldi

İkinci göçmen grubu, Amerika'daki pamuk tarlalarında köle olarak çalışan ve Amerikan Bağımsızlık Savaşı sonrasında İngilizler'ce, bugün Kanada'nın bir bölgesi olan Nova Scotia'ya götürülmüş Siyahlar'di Yarımada da yerleştikleri bölgeye Freetown adını verdiler 1794'te Fransızlar burayı yağmaladıysa da, bölge çok geçmeden eski durumuna kavuştu 1808'de kıyıdaki yerleşme İngiliz sömürgesi oldu 1896'da iç bölgeler de İngiltere' nih koruması altına alındı Bu durumda sömürgeci devlet, yani İngiltere uluslararası yetkileri kendinde topluyor ve Sierra Leone' yi iç işlerinde özgür bırakıyordu 1961 'de İngiliz Uluslar Topluluğu içinde bağımsız bir ülke durumuna gelen Sierra Leone'de 1971'de cumhuriyet ilan edildi

Sierra Leone'nin 1978'de başlayan tek parti yönetimi altında yaşadığı ekonomik bunalım 1980'lerin sonlarında daha da derinleşti Ekonomiyi canlandırmak amacıyla Şubat 1990'da yeni bir program açıklandı Bu programa çeşitli dış yardım anlaşmaları da eşlik etti Muhalefetin çok partili sisteme dönüş yönündeki baskıları sonunda hazırlanan yeni anayasa Ağustos 1991'deki halkoylamasıyla kabul edildi Aynca 1992'de seçimlere gitmeyi sağlayacak bir geçici hükümet kuruldu Ama Liberya'daki iç savaştan kaçmış ayaklanmacı kuwetlerin yol açtığı kanlı çatışmalar ülkedeki toplumsal huzursuzluğu tırmandırarak demokrasiye geçiş sürecini kesintiye uğrattı Nisan 1992'de askeri darbenin ardından yeni bir yönetim kuruldu, parlamento dağıtıldı ve bütün siyasal etkinlikler askıya alındı Yeni yönetim sınırdaki savaşı sona erdirmeye öncelik verdi