Namık Kemal (1840 - 1888) Permalink

Namık Kemal (1840 - 1888)
permalink

21 Aralik 1840'ta Tekirdag'da dogdu, 2 Aralik 1888'de SakizAdasi'nda öldü Asil adi Mehmed Kemal'dir, Namik adini ona sair Esref Pasa vermistir Babasi, II Abdülhamid döneminde müneccimbasilik yapmis olan Mustafa Asim Bey'dir Annesini küçük yasinda yitirince çocuklugunu dedesi Abdüllâtif Pasa'nin yaninda, Rumeli ve Anadolu'nun çesitli kentlerinde geçirdi Bu yüzden özel ögrenim gördü Arapça ve Farsça ögrendi 18 yaslarinda Istanbul'a babasinin yanina döndü

1863'te Babiali Tercüme Odasi'na kâtip olarak girdi Dört yil çalistigi bu görev sirasinda dönemin önemli düsünürve sanatçilariyla tanisma olanagi buldu 1865'te kurulan ve daha sonra yeni Osmanlilar Cemiyeti adiyla ortaya çikan Ittifak-i Hamiyet adli gizli derneie katildi Bir yandan da Tasvir-i Efkâr gazetesinde hükümeti elestiren yazilar yaziyordu Gazete, Yeni Osmanlilar Cemiyeti'nin görüsleri dogrultusunda yaptigi yayin sonucu 1867'de kapatildi Namik Kemal de Istanbul'dan uzaklastirilmak için Erzurum'a vali muavini olarak atandi Bu göreve gitmeyi çesitli engeller çikarip erteledi ve Mustafa Fazil Pasa'nin çagrisi üzerine Ziya Pasa'yla birlikte Paris'e kaçti Bir süre sonra Londra'ya geçerek M Fazil Pasa'nin parasal destegiyle Ali Suavi'nin Yeni Osmanlilar adina çikardigi Muhbir gazetesinde yazmaya basladi Ama Ali Suavi'yle anlasamamasi üzerine Muhbir'den ayrildi 1868'de gene M Fazil Pasa'nin destegiyle Hürriyet adi altinda baska bir gazete cikardi Çesitli anlasmazliklar sonucu, Avrupa'da desteksiz kalinca, 1870'te zaptiye naziri Hüsnü Pasa'nin çagrisi üzerine Istanbul'a döndü Nuri, Resat ve Ebüzziya Tevfik beylerle birlikte 1872'de Ibret gazetesini kiraladi Ayni yil burada çikan bir yazisi üzerine gazete hükümetçe dört ay süreyle kapatildi Namik Kemal gene Istanbul'dan uzaklastirilmak için Gelibolu mutasarrifligina atandi Orada yazmaya basladigi Vatan Yahut Silistire oyunu, 1873'te Gedikpasa Tiyatrosu'nda sahnelendiginde halki costurup olaylara neden oldu Bu haberi Ibret gazetesinin yazmasi üzerine o sirada Istanbul'a dönmüs olan Namik Kemal birçok arkadasiyla birlikte tutuklandi Bu kez kalebentlikle Magosa'ya sürgüne gönderildi 1876'da I Mesrutiyet'in ilanindan sonra Istanbul'a döndü Sura-yi Devlet (Danistay) üyesi oldu Kanun-î Esasi'yi (Anayasa) hazirlayan kurulda görev aldi 1877 Osmanli-Rus Savasi çikinca II Abdülhamid Han'in Meclis-i Mebusan'i kapatmasi üzerine tutuklandi Bes ay kadar tutuklu kaldiktan sonra Midilli Adasi'na sürüldü 1879'da Midilli mutasarrifi oldu Ayni görevle 1884'te Rodos, 1887'de Sakiz Adasi'na gönderildi Ertesi yil burada öldü ve Gelibolu'da Bolayir'da gömüldü

Namik Kemal ilk siirlerini çocuk denecek yaslarda yazmaya baslamistir Istanbul'a geldikten sonra eski ve yeni kusaktan sairlerin bir araya gelerek kurduklari Encümen-i Suârâ'ya ve kimi Divan sairlerine nazireler yazmistir Sinasi'yle tanisincaya degin, siirlerinde tasavvuf etkileri görülür Bu dönemde özellikle Yenisehirli Avni, Leskofçali Galib gibi sairlerden etkilenmistir Sinasi'yle taniþmasindan sonra siirlerindeki içerik de degismiþtir Günlük konusma dilinden alintilarin yani sira, o zamana degin geleneksel Türk siirinde görülmemis olan "hürriyet kavgasi", "esaret zinciri", "vatan", "kalb-i millet" gibi yepyeni kavramlarla birlikte, dogrudan dogruya düsüncenin aktarilmasini amaçlayan bir tür "manzum nesir" olusturmustur Bosna-Hersek Savaslari, 93 Savasi gibi olaylarin yarattigi sonuçlar, onun yazdigi vatan siirlerini etkilemistir Bu siirlerin en taninmislari arasinda "Vâveyla", "Vatan Mersiyesi", "Vatan Þarkisi" ve "Hürriyet Kasidesi" yer alir Namik Kemal siirleriyle siir teknigine büyük bir katkidabulunmus sayilmazsa da o günler için alisilmamis diri bir sesle konusmus olmasi ve yapitlarina kattigi yeni kavramlarla Türk siirini Divan siirinin edilgen edasindan kurtarmistir Bütün bu nitelikler onun Vatan Sairi olarak anilmasina yol açmistir

Tiyatro türüne özellikle önem veren Namik Kemal, alti oyun yazmistir Bir yurtseverlik ve kahramanlik oyunu olan Vatan Yahut Silistire yalniz ülke için degil, Avrupa'da da ilgi uyandirmis ve bes dile çevrilmistir Magosa'dayken yazdigi Gülnihal'de baskiya ve zulme karsi duydugu tepkiyi dramatik bir biçimde dile getirmistir Oyunun sahnelenmesinde pek çok bölüm sansür tarafindan çikarilmistir Namik Kemal yine Magosa'da yazdigi Akif Bey'de, yurtsever bir deniz subayinin göreve kostugu sirada karisinin kendisine baglilik göstermeyisini anlatirken, ahlaksal bir yorum da getirir Zavalli Çocuk'ta görücü yoluyla evlenmeye karsi çikar On bes perdelik Celaleddin Harzemsah, Namik Kemal'in en begendigi yapiti olarak bilinir Oyun, Mogollar'a karsi Islam dünyasini koruyan Celaleddin Harzemsah'in kisiligi çevresinde gelisir Bu eserde Namik Kemal, Islam birligi düsüncesini kapsamli bir biçimde sergilemistir Namik Kemal'in ilk romani olan Intibah 1876'da yayimlanmistir Ruhsal çözümlemelerinin, bir olayi toplumsal ve bireysel yönleriyle görmeye çalismasinin yani sira, diþ dünya betimlemeleriyle de Intibah Türk romaninda birbaslangiç sayilabilir Elestirmenler Namik Kemal'in bu romanda yüksek bir edebi düzey tutturamadigi görüsünde birlesirler Dört yil sonra yayimladigi Cezmi, tarihsel bir romandir Kirim Sehzadesi Adil Giray'in yasadigi ask ve Cezmi'nin onu kurtarmak isterken geçirdigi serüvenlerle gelisen romanda, Namik Kemal'in tam anlamiyla Avrupa Romantizmi'nin etkisinde oldugu izlenir Namik Kemal'in yasami boyunca ilgi duydugu alanlardan birisi de tarihtir Osmanli Imparatorlugu'nun kurulus ve yükselis dönemlerini anlattigi Devr-i Istila yayimlandiginda büyük ilgi görmüstür 1872'de çikan Evrak-i Parisan'da, Selahaddin Eyyubi, Fatih gibi tarihi kisilikleri, Barika-i Zafer'de istanbul'un alinisini anlatir Ahmed Nâfiz takma adiyla yayimladigi Silistire Muhasarasi ve Kanije, yine Osmanli tarihine iliskin kahramanlik olaylarini ele alan kitaplardir Namik Kemal'in, tarih konusunda en kapsamli çalismasi olan Osmanli Tarihi'nde, Hammer'in etkisinde kaldigi, yapitin bilimsel olmaktan çok, egitici deger tasidigi konusunda görüsler ileri sürülmüstür Yarim kalan bu yapitin ilk basimi II Abdülhamid tarafindan yasaklanmistir 1975'te yayimlanan Büyük Islam Tarihi adli yapitindaysa Namik Kemal, Ibn Haldun, Ibn Rüsd gibi yazarlardan yararlanmis oldugunu belirtmistir Namik Kemal romani ve tiyatroyu toplumsal yasama soktugu gibi, edebiyat elestirisini de Türkiye'ye ilk getiren kisilerden biri olmustur En önemli elestiri eserleri Tahrib-i Harâbât ile Takip'dir Elestirilerinde canli, dolaysiz bir üslup kullanmistir Tahrib-i Harâbât, Ziya Pasa'nin Harâbât adli güldestesine karsi yazilmis sert bir elestiri niteligindedir Takip de yine ayni güldestenin ikinci cildini elestirir Mukaddeme-i Celal elestirisinde Namýk Kemal, Bati edebiyati ile Dogu edebiyatini karsilastirmis, tiyatro, roman türleri üstünde durmustur Namik Kemal gazeteci olarak da Türk kültürü içinde önemli bir yer alir Döneminin hemen hemen bütün yenilik yanlisi ve ilerici gazetelerinde yazmistir Siyasal ve toplumsal sorunlardan edebiyat, sanat, dil ve kültür konularina dek çok çesitli alanlarda yazdigi makalelerin sayisi 500 kadardir Bunlarda düzyazidaki üstün yetenegini ortaya koydugu ve çok etkili bir üslup yarattigi kabul edilir

ESERLERI:
Oyun: Vatan Yahut Silistire, 1873 (yeni harflerle, 1940); Zavalli Çocuk, 1873 (yeni harflerle, 1940); Akif Bey, 1874 (yeni harflerle, 1958); Celaleddin Harzemsah, 1885 (yeni harflerle, 1977); Kara Belâ, 1908 Roman: Intibah, 1876 (yeni harflerle, 1944); Cezmi, 1880 (yeni harflerle, 1963)Elestiri: Tahrib-i Harâbât, 1885; Takip, 1885; Renan Müdafaanamesi, 1908 (yeni harflerle, 1962); Irfan Pasa'ya Mektup, 1887; Mukaddeme-i Celal, 1888 Tarihsel Yapit: Devr-i Istila, 1871; Barika-i Zafer, 1872; Evrak-i Perisan, 1872 (yeni harflerle, 1973); Kanije, 1874; Silistire Muhasarasi, 1874 (yeni harflerle, 1946); Osmanli Tarihi, (ös), 1889 (yeni harflerle, 3 cilt, 1971-1974); Büyük Islam Tarihi, (ös), 1975 Çesitli: Rüya, 1893; Namik Kemal'in Mektuplari, ÖF Akün (yay), 1972