Halk Edebiyatı Nedir , Halk Edebiyatının Özellikleri

Halk Edebiyatı nedir , Halk Edebiyatının özellikleri

HALK EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ

Dil ve anlatımda süslü söyleyişe yöneliş yoktur Genellikle yalın anlatım kullanılır

Söylendikleri, yaşatıldıkları devir ve çevrenin yaygın Türkçesi kullanılmıştır

Halkın içinden doğan eserler, konu, tema ve duyarlık bakımından halkın hayatına sıkı sıkıya bağlıdır

Şairler, genellikle okumamış kişilerdir

Aşk, doğa, ayrılık, özlem, ölüm, din, tasavvuf konularının yanı sıra toplum hayatını ilgilendiren sorunlara da sık sık eğilen şairler, bunlarla ilgili eleştiriler getirirler Daha çok somut konular işlenir Biçimden çok konuya ağırlık verilmiştir

Âşık edebiyatı şiir ağırlıklı bir edebiyattır

Âşık veya saz şairi denilen sanatçılar tarafından daima müzik eşliğinde söylenir Şair şiirlerini saz eşliğinde, belli bir ezgi ile söyler

Âşıklar, bu edebiyatın mensur kısmını oluşturan halk hikâyelerinin oluşumu, gelişimi ve aktarılmasında da önemli rol oynarlar

Şiirde nazım birimi dörtlüktür Yaygın olarak hece ölçüsü kullanılmıştır Hecenin en çok 7i, 8i ve 11i kalıpları kullanılmıştır Fakat şehirde yaşamış, medrese eğitimi almış bazı ozanlar aruzu da kullanmışlardır

Şiirler işledikleri konuya göre güzelleme, koçaklama, ağıt ve taşlama, ilahigibi adlar almışlardır

Koşma, türkü, mani, destan, semâîgibi değişik nazım şekilleri kullanılmıştır

Âşık edebiyatı doğaçlamaya (irtical) dayanır Âşıklar, eserlerini bir ön hazırlık olmaksızın, doğrudan sözlü olarak meydana getirirler Bu yüzden şiirlerde derin bir anlam, kusursuz bir biçim görülmez

Dinî-tasavvufî edebiyatın etkisinde kalmıştır

Halk deyimlerine ve güzel halk söyleyişlerine yer verilir

Azda olsa benzetmelerden faydalanılmıştır (Boy serviye, yüz aya, kaş kaleme, diş inciye, yanak güle)

Şiirlerin başlığı yoktur, Nazım şekilleri ile adlandırılır

Genellikle yarım kafiye kullanılır Daha çok redifle ahenk sağlanır Kafiyenin yanı sıra yakda söz konusudur

Konu, şekil ve dil bakımından dış tesirlerden uzaktır

Nesir alanında da eserler verilmiştir Nesir halk edebiyatında nazma göre çok çok önemsiz kalmıştır Çünkü duygu ve düşüncelerin kalıcılığı şiirle daha kolay sağlanmaktadır

Nesir örnekleri arasında halk masalları, halk hikâyeleri, efsaneler, atasözleri, deyimler, halk tiyatrosu, bilmeceler, fıkralar sayılabilir

Bunlardan en yaygınları -tür olarak- masallar, hikâyeler ve efsanelerdir

Atasözü, bilmece ve deyimler zaten -halkın ürünü olmakla beraber- her alanda herkes tarafından kullanılmaktadır

Halk edebiyatı gözleme dayalıdır Benzetmeler somut kavramlardan yararlanılarak yapılır Söyledikleri her şey gerçek yaşamdan alınmadır

Özellikle 18 yüzyıldan itibaren halk şairleri, divan şairlerinden etkilenerek aruzun belirli kalıplarıyla şiirler yazmayı denemişlerdir Hatta divan şiirinin mazmunlarını da kullanmışlardır Bu durumun ortaya çıkmasında halk şairlerinin, aydınlar ve divan şairlerince hor görülmelerinin, değersiz ve güçsüz sayılmalarının etkisi de vardır

Kaynağını geleneklerden, halkın kültüründen alan bir edebiyattır Halk Edebiyatı, İslamiyet öncesi sözlü edebiyatın uzantısıdır Halkın yarattığı sözlü eserlerden oluşur Dil, biçim, konular, duyarlıklar bakımından halk kültürüne sıkı sıkıya bağlıdır

Halk Edebiyatı; edebî zevk, düşünce ve anlatım gücüne ulaşmış âşık ve tekke tarzı sahibi belli eserlerle, malzemesi dile dayalı destan, efsane, halk şiiri, mani, ağıt, türkü, bilmece, masal, halk hikâyesi, fıkra, atasözü, deyimler, tekerlemeler gibi sözlü gelenekte yaşayıp kuşaktan kuşağa aktarılan anonim ürünlerden oluşur

Halk Edebiyatı kavramı içinde toplanan bu türlerin bir bölümü günümüzde de bazı bölgelerde dinamik olarak yaşamaktadır

Doğu Anadolu bölgesinde canlı olarak devam eden Âşıklar geleneği, kahvelerde, düğünlerde, bayramlarda, sohbetleri zenginleştirirken, aynı zamanda dinleyenleri düşündürmekte ve eğlendirmektedir

Nasrettin Hoca, Bektaşî, Laz ve benzeri tipler etrafında teşekkül etmiş ve etmekte olan fıkralar güldürürken düşündürmekte toplumu ve kişileri eleştirirken anlatanı ve dinleyenleri daha iyiye, daha güzele yöneltmektedir

Bilmeceler yetişen genç nesillerin zihin gelişimine yardımcı olmaktadır

Atasözleri ve deyimler eski nesillerin tecrübelerini ve tavsiyelerini yeni nesillere aktarmaktadırlar

Millet hayatındaki, savaşlar, göçler, destanlarda anlatılmış, ölenlerin ardından yakılan ağıtlar ve her konuyu işleyen türküler kederi, neşeyi ve sevgiyi yansıtmaktadır

Dini yaşayıştaki heyecan ve vecd ilâhîlerle anlatılmış, âşıklar Türk dilinin anlatım gücünü, inceliğini musiki ile dile getirerek yüzyıllarca yaşatmışlardır